Μιλήσαμε με τον μεγαλύτερο σύμμαχο των άκαπνων

Όπως σε κάθε άλλη προηγμένη χώρα αυτού του κόσμου, έτσι και στα μέρη μας, ψηφίστηκε πριν από μερικά χρόνια ο περιβόητος αντικαπνιστικός νόμος. Επειδή όμως εδώ είναι Ελλάδα και δεν πολυκαταλαβαίνουμε από μερικούς νόμους της κακιάς ώρας, συνεχίζουμε να καπνίζουμε κανονικά σε καταστήματα και κέντρα διασκέδασης, επειδή σιγά μωρέ τώρα, ποιος θα μας πει κάτι;

Ένα ταξίδι στο εξωτερικό αρκεί για να μελαγχολήσεις. Κανείς δεν διανοείται να ανάψει τσιγάρο σε κλειστό χώρο και πρώτοι απ’ όλους, είναι οι ίδιοι οι μαγαζάτορες αυτοί που προστατεύουν την επένδυση και την ιδιοκτησία τους, μαζί με την υγεία των θαμώνων και των υπαλλήλων τους. Μετά, επιστρέφεις εδώ και αναρωτιέσαι γιατί δεν μπορούμε να εφαρμόσουμε το πιο απλό πράγμα και γιατί κανείς δεν παίρνει μια πρωτοβουλία για να ξεφύγουμε από αυτή την παγιωμένη μας ηττοπάθεια.

Όλα αυτά τα χρόνια, καταστήματα και επιχειρηματίες οι οποίοι δεν επιτρέπουν το κάπνισμα στους χώρους του μαγαζιού τους υπάρχουν. Είναι όμως η εξαίρεση και πρέπει να ψάξεις καλά για να τα εντοπίσεις. Ευτυχώς, τον τελευταίο χρόνο, όλα αυτά τα μαγαζιά μπορείς να τα βρεις συγκεντρωμένα χάρη στην εξαιρετική πρωτοβουλία του akapnos.

Εκεί, βρίσκονται αυτή τη στιγμή 212 καταστήματα από όλη την Ελλάδα, τα οποία έχουν επιβεβαιώσει γραπτώς ότι είναι ‘άκαπνα’, ότι απαγορεύουν δηλαδή το κάπνισμα στους κλειστούς τους χώρους. Η λίστα συνεχώς μεγαλώνει, μαζί με την αισιοδοξία μας, κι εμείς μιλήσαμε με τον Γιώργο Μπαλαφούτη, ένα από τα τρία μέλη της ομάδας που ξεκίνησε αυτή την ελπιδοφόρα πρωτοβουλία, η οποία έχει αρχίσει να αγκαλιάζεται τόσο από τους πελάτες, όσο και από τους ιδιοκτήτες των καταστημάτων.

Πώς γεννήθηκε η ιδέα

Μέχρι πριν 14 μήνες, ο κύριος Μπαλαφούτης ζούσε στις Η.Π.Α., κάτι που έκανε ακόμα πιο εύκολο για τον ίδιο να εντοπίσει τη μεγάλη διαφορά στη νοοτροπία και να τον παρακινήσει να αναλάβει δράση. 

“Τόσο στην Αμερική, όσο και σε πάρα πολλές χώρες ακόμα, θεωρείται αυτονόητο το να μην καπνίζεις σε κλειστούς χώρους. Είχα σκέψεις πάνω στο θέμα πολύ πριν μετακομίσω, αλλά όταν ήρθα εδώ μπόρεσα επιτέλους να τις βάλω σε εφαρμογή. Έρχεσαι στην Ελλάδα και κατευθείαν βλέπεις μεγάλη διαφορά σε σχέση με όλες τις χώρες στις οποίες έχεις ζήσει και επισκεφτεί, και λες ‘γιατί;’. Πρώτα απ’ όλα είναι το θέμα της υγείας, δεν είναι μόνο ο καπνιστής αλλά κι οι γύρω του, οι θαμώνες αλλά και κάτι που ξεχνάμε πολλές φορές, ότι υποφέρει κι ο υπάλληλος, ο οποίος δεν έχει την επιλογή να πάει αλλού και είναι αναγκασμένος να εισπνέει καπνό για οκτώ ώρες”, θα πει. Ο ίδιος δεν είναι και δεν έχει υπάρξει ποτέ του καπνιστής, όμως αυτό δεν έχει και τόση σημασία.

“Ευχαρίστως θα είχαμε στην ομάδα και κάποιον καπνιστή ο οποίος καταλαβαίνει την ιδέα του άκαπνου καταστήματος. Πολλοί καπνιστές φίλοι μου συμφωνούν με την ιδέα κι αυτό γιατί κανείς δεν τους λέει ότι δεν είναι σωστό να καπνίζουν. Απλώς υπάρχουν χώροι στους οποίους δεν είναι σωστό και δεν πρέπει να γίνεται. Σε έναν άκαπνο χώρο, κανένας δεν επηρεάζει τον άλλο. Όταν υπάρχει χώρος καπνιζώντων, εκεί τίθεται θέμα διαχωρισμού της παρέας, επομένως το ιδανικό είναι να υπάρχει ξεκάθαρη γραμμή στο κατάστημα”.

“Αυτό που θέλουμε να τονιστεί είναι πως πρόκειται για μια μη καπνιστική πρωτοβουλία και όχι αντι-καπνιστική, δεν θέλουμε να δημιουργήσουμε διχόνοιες, έχουμε ήδη αρκετούς τσακωμούς. Επικεντρωνόμαστε στο να ενθαρρύνουμε τα καταστήματα τα οποία είναι άκαπνα στους κλειστούς χώρους για να βοηθήσουμε τον κόσμο που ψάχνει τέτοια καταστήματα, να τα βρει”.

Έχει τύχει να στείλουν για να προτείνουν τα καταστήματά τους ως άκαπνα, ιδιοκτήτες μαγαζιών που οι ίδιοι είναι καπνιστές, δεν θέλουν όμως τα φαγητά τους να παίρνουν μυρωδιά τσιγάρου. Όπως γνωρίζω και ιδιοκτήτες μαγαζιών που βγαίνουν έξω για να καπνίσουν

“Μέχρι πρόσφατα πήγαινα σε μαγαζιά που επέτρεπαν το κάπνισμα, κυρίως επειδή δεν ήξερα πού θα βρω άκαπνα καταστήματα. Όσο μεγαλώνει όμως η βάση δεδομένων, μου φαίνεται παράξενο να μπω σ’ ένα χώρο που έχει πολύ καπνό. Ξεσυνηθίζει το σώμα σου κι όταν μπεις σε χώρο με καπνιστές, θα νιώσεις περίεργα και θα σου μυρίζουν τα ρούχα σου πολύ περισσότερο. Να ξεκαθαρίσω ότι δεν τίθεται θέμα ρατσισμού, δεν είναι ένας μη καπνιστής καλύτερος από έναν καπνιστή. Είναι μια συνήθεια το κάπνισμα, απλά πρέπει να υπάρχει σεβασμός στους γενικούς κανόνες του παιχνιδιού. Επίσης, δεν είναι ντροπή για έναν μη καπνιστή, να ρωτήσει έναν καταστηματάρχη γιατί δεν είναι άκαπνοι. Αν τον ρωτήσουν αρκετοί άνθρωποι, θα αναρωτηθεί  ο καταστηματάρχης μήπως θα ήταν όντως καλό να το σκεφτεί. Οι καταστηματάρχες ψάχνουν σήματα από τους πελάτες τους για το πώς θα πάνε καλύτερα, αν ο πελάτης φεύγει χωρίς να πει τι τον ενόχλησε δεν θα βοηθήσει το κατάστημα να καταλάβει και να αλλάξει”.

Όσο για το πότε ξεκίνησε η πρωτοβουλία και το ποιοι βρίσκονται πίσω από την βασική ομάδα: “Δουλεύουμε πάνω σε αυτό τον τελευταίο χρόνο. Η σελίδα εμφανίστηκε στις 5 Σεπτεμβρίου αλλά χρειάστηκε πολύ προεργασία και σχεδιασμός, είχαμε ξεκινήσει με πολλές επιβεβαιώσεις καταστημάτων”.

“Η κεντρική ομάδα αποτελείται από τρία άτομα, που είναι από την αρχή της καμπάνιας και δουλεύουν σταθερά πάνω σε αυτήν, υπάρχει όμως και μια ομάδα τουλάχιστον δέκα ανθρώπων ακόμα, οι οποίοι έχουν συμβουλεύσει και βοηθήσει την προσπάθεια με τις δικές τους γνώσεις. Η Ισαβέλα Γεωργίου και εγώ ασχολούμαστε με την επιλογή των καταστημάτων και την επικοινωνία μαζί τους και ο Σταύρος Παπαδάκης ασχολείται με το τεχνικό κομμάτι”. Ο κύριος Μπαλαφούτης ήταν ξεκάθαρος ως προς το γεγονός πως πρόκειται για μια ομάδα, χωρίς κανένας να επιδιώκει την προσωπική προβολή μέσα από αυτή, με το φύλο, την ηλικία και την ταυτότητα των δημιουργών να έχει μικρή σημασία.

Αν αναρωτιέσαι  πώς δουλεύει η σελίδα, τα πράγματα είναι απλά. Ο καθένας μπορεί να προτείνει ένα ‘άκαπνο’ μαγαζί συμπληρώνοντας την ειδική φόρμα, ενώ δεν είναι λίγοι και οι καταστηματάρχες που στέλνουν από μόνοι τους στην σελίδα. Τα καταστήματα είναι χωρισμένα σε καφέ, μπαρ και εστιατόρια κι ο χρήστης της σελίδας μπορεί να βρει την γραπτή επιβεβαίωση του μαγαζιού, αναλυτικές οδηγίες και χάρτη για το πού βρίσκεται καθώς και άλλα στοιχεία που το αφορούν.

“Αυτή τη στιγμή έχουν μπει 212 καταστήματα και υπάρχουν πολλά ακόμα τα οποία έχουν επικοινωνήσει μαζί μας. Ο κόσμος έχει αγκαλιάσει την πρωτοβουλία και μας έχει στείλει εκατοντάδες προτάσεις για υποψήφια καταστήματα. Εμείς επικοινωνούμε με το καθένα ξεχωριστά και κάνουμε και τη δική μας έρευνα και αναζήτηση και επί τόπου και ηλεκτρονικά για να βεβαιωθούμε ότι όντως είναι άκαπνα. Δεν λέμε ότι ένας καταστηματάρχης λέει από κακή πρόθεση ότι ένα κατάστημα είναι άκαπνο ενώ δεν είναι, μπορεί όμως να μην ξέρει τι σημαίνει άκαπνο. Άκαπνο δεν σημαίνει μόνο στο εσωτερικό, αλλά στους κλειστούς χώρους, αν κλείσεις με νάιλον και περιμετρικά ένα χώρο, αυτός θεωρείται κλειστός. Ένας υπάλληλος που θα μπει εκεί, θεωρείται αυτομάτως παθητικός καπνιστής”.                 

Περί ελληνικής νοοτροπίας και αισιόδοξων μηνυμάτων

Φυσικά, η συζήτηση δεν μπορούσε να μην πάει και στον περίφημο αντικαπνιστικό νόμο που ποτέ δεν εφαρμόστηκε αλλά και στην ελληνική νοοτροπία που δείχνει μια τάση να αψηφά τους κανόνες.

“Εν μέρει θεωρώ ότι απλώς ξεχάστηκε, επειδή δεν υπήρξε εφαρμογή του από την αρχή. Αν υπήρχε συνέχεια στην προσπάθεια, πιστεύω ότι θα είχε επικρατήσει πλέον. Είμαστε ένας λαός πανέξυπνος, πολύ ικανός, μπορούμε να κάνουμε το οτιδήποτε και είμαστε και ιδιαίτερα προσαρμόσιμοι. Κοιτάξτε πώς προσαρμόζονται οι Έλληνες αμέσως, όταν πάνε να ζήσουν στο εξωτερικό. Δεν μιλάω μόνο για το θέμα του καπνίσματος στα καταστήματα, αλλά και για ένα σωρό άλλους τομείς στους οποίους διαπρέπουν, μπαίνουν το ρυθμό του περιβάλλοντος στο οποίο βρίσκονται. Δείτε και το παράδειγμα του μετρό, κανείς δεν καπνίζει και δεν λερώνει, συμμορφώνονται όλοι με το περιβάλλον. Όταν δεν υπάρχουν κανόνες, φυσικά και θα κάνει ο καθένας του κεφαλιού του. Πρέπει να υπάρχει και ένα αίσθημα κοινωνικής δικαιοσύνης, δεν γίνεται εσύ να τηρείς το νόμο κι ο άλλος να καπνίζει παράνομα λίγο πιο δίπλα. Γιατί υπάρχουν οι νόμοι αν δεν τους ακολουθούμε; Το ίδιο ισχύει και για το παρκάρισμα ας πούμε, αν υπάρχουν νόμοι, ας αναρωτηθούμε γιατί δεν εφαρμόζονται”.

Υπάρχουν όμως και ενθαρρυντικά νέα. “Ιδανικά, αυτή η σελίδα δεν θα είχε λόγο ύπαρξης, αλλά μέχρι εκεί έχουμε ακόμα λίγο δρόμο. Αυτό που με ενθαρρύνει, είναι το γεγονός πως πολλοί καταστηματάρχες λένε ότι είναι άκαπνοι, όχι μόνο επειδή το λέει ο νόμος, ή για λόγους αρχής, αλλά επειδή έχουν πελατεία που πηγαίνει από άλλες περιοχές στα μαγαζιά τους ακριβώς γι’ αυτό το λόγο. Πάνε καλά δηλαδή επειδή είναι άκαπνα κι όχι παρ’ ότι είναι άκαπνα. Όταν ξεκινούσαμε την προσπάθεια πριν από ένα χρόνο, δεν είχα ιδέα τι να περιμένω, σίγουρα πάντως αυτό δεν το περίμενα. Κάποια μαγαζιά μιλούσαν για αθέμιτο ανταγωνισμό από τα καταστήματα που επιτρέπουν το κάπνισμα. Πλέον όμως βλέπουμε ότι αυτό δεν ισχύει τόσο και πάνε καλά άκαπνα μαγαζιά, ίσως και λόγω της ποιότητας των υπηρεσιών που προσφέρουν”.

Αν δείτε την κινητικότητα και το ενδιαφέρον που υπάρχει τους τελευταίους μήνες, σε συνδυασμό με μια έρευνα του ιδρύματος Μπεχράκη η οποία έδειξε ότι μόλις το 27,1% των ενηλίκων είναι καπνιστές, θα βγάλετε χρήσιμα συμπεράσματα. Υπάρχει όμως μια μεροληψία, αν σε ένα χώρο καπνίζει μόνο ένας θαμώνας, αμέσως όλος ο χώρος στιγματίζεται και λες ‘καπνίζουν στην Ελλάδα’. Δεν παρατηρείς ότι όλος ο υπόλοιπος κόσμος δεν καπνίζει

“Η πιο στενάχωρη εμπειρία που είχα σχετικά με το τσιγάρο ήταν πρόσφατα. Σταμάτησα σε ένα βενζινάδικο και η κυρία πίσω μου κάπνιζε μέσα στο αυτοκίνητο, ενώ είχε και το παιδάκι της μαζί. Επεσήμανα ότι δεν θα έλεγα κάτι, όμως υπάρχει και παιδί στο αυτοκίνητο και μου απάντησε ‘τι σε πειράζει, δικό σου είναι;’. Με στεναχώρησε πάρα πολύ, υπάρχει νόμος γι’ αυτό παρεμπιπτόντως, δεν το πήγα εκεί βέβαια, δεν υπήρχε λόγος, αλλά πραγματικά δεν ήξερα τι να πω, όταν ξέρει ότι το παιδάκι βλάπτεται απ’ αυτή τη συμπεριφορά, ήταν ένα παιδάκι 6-7 ετών, που δεν μπορούσε να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Να τονίσω ξανά ότι εγώ δεν έχω κανένα πρόβλημα με τον κόσμο που καπνίζει, αρκεί να το κάνει όπου επιτρέπεται”.

Για το τέλος, μια ευχή για αντίστοιχες πρωτοβουλίες που ευτυχώς, δείχνουν να είναι ικανές να αγκαλιαστούν και να αλλάξουν κάτι στην πράξη.

“Ελπίζουμε το πάθος και ο χρόνος που έχουμε αφιερώσει στο συγκεκριμένο πρότζεκτ, να εμπνεύσει αντίστοιχες ομάδες ώστε να ξεκινήσουν ανάλογες προσπάθειες για τόσο σημαντικά και ευαίσθητα θέματα που αφορούν τόσο πολύ κόσμο”.