Μιλήσαμε με την Michal Vinik, τη σκηνοθέτρια του κρυφού διαμαντιού του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης

Η Christina είναι ήδη εδώ και χρόνια Ουκρανή νύφη στο Ισραήλ, η Valeria καταφθάνει για να γνωρίσει τον άνδρα με τον οποίο συνομιλούσε διαδικτυακά επί μήνες και τώρα ήρθε η ώρα για τον γάμο τους. Valeria Is Getting Married δηλαδή, αλλά για ποιο λόγο βρίσκεται πραγματικά εκεί;

Επειδή θέλει όντως να παντρευτεί ή επειδή η αδερφή της νιώθει μόνη σε μία ξένη χώρα; Εμείς είδαμε την ταινία στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και μιλήσαμε με τη Vinik λίγο πριν βραβευτεί για τη σφιχτή, με δυνατές ερμηνείες δουλειά της που θα δούμε σύντομα στην Ελλάδα από το Cinobo.

Πώς προέκυψε η ιδέα του Valeria Is Getting Married; Γιατί είναι αρκετά συγκεκριμένη.

Είχα τον χαρακτήρα της Christina στο μυαλό μου εδώ και καιρό. Είδα πολλά ντοκιμαντέρ και έπεσα πάνω στο συγκεκριμένο ζήτημα. Διαπίστωσα πως η ιδέα της ανεξάρτητης γυναίκας είναι σχετικά καινούρια. Οι μαμάδες και οι γιαγιάδες μας δεν ήταν στ’ αλήθεια ανεξάρτητες οικονομικά. Ένα τέτοιο ζήτημα λοιπόν θα ήταν ευκαιρία για να κάνουμε μία συζήτηση για τα φύλα.

Είναι οι δυναμικές μεταξύ των φύλων κάτι που θα ήθελες να εξερευνάς στις δουλειές σου;

Νομίζω ότι πρέπει να το κάνω. Πρέπει να το εξερευνώ στη ζωή μου γιατί είμαι γυναίκα και ο κόσμος αυτή τη στιγμή είναι φτιαγμένος για τους άνδρες. Οπότε δεν μπορώ να αποφύγω το θέμα. Είναι παντού στη ζωή μου. Τα παιδιά μου κιόλας είναι αγόρια.

Νιώθεις ότι φτιάχνοντας ταινίες σαν το Valeria Is Getting Married θα μπορούσαν να βοηθήσουν με το πρόβλημα;

Ποιο είναι άραγε καν το πρόβλημα;

Ότι, όπως είπες, ο κόσμος είναι φτιαγμένος για τους άντρες.

Δεν ξέρω. Πολλοί πιστεύουν στη δύναμη του σινεμά και τους ζηλεύω γι’ αυτό! (γέλια).

Εσύ δεν πιστεύεις σ’ αυτή;

Όχι, πιστεύω στη δύναμη της οργής. Νομίζω πως όταν οι γυναίκες σε όλο τον κόσμο ενώνουν τις δυνάμεις τους, κάτι καλό συμβαίνει πάντα.

Στην ταινία οι δύο αδερφές είναι ενωμένες. Παρότι είναι η Valeria στον τίτλο, ο παλμός της ταινίας χτυπάει στον δεσμό τους. Ίσως παραπάνω κιόλας στη μεγαλύτερη αδερφή, την Christina. Υπήρξε κάτι συγκεκριμένο, κάποια εμπειρία που έμαθες και την ενέπνευσε;

Πολύ καλή ερώτηση. Δεν είναι εύκολη η απάντηση βέβαια. Προσπάθησα να δημιουργήσω δύο χαρακτήρες με διαφορετικές επιλογές, που θα εκτροχιάζονταν με διαφορετικό τρόπο. Η Christina είναι σχεδόν υπηρέτρια. Ξέρω ανθρώπους που δεν είναι καν Ουκρανές νύφες και θέλουν να ικανοποιούν τους πάντες. Η Christina είναι τέτοιος τύπος ανθρώπου, ενώ η Valeria δεν είναι καθόλου φτιαγμένη από αυτό το υλικό. Χρησιμοποίησα τον ερχομό της Valeria ως καθρέφτη για την Christina, για έναν άνθρωπο που θέλει να αφυπνιστεί αλλά δεν μπορεί.

Τι ελπίζεις για την Christina στο τέλος; Βέβαια ίσως δίνουμε σπόιλερ για το τέλος έτσι –

Δεν πειράζει, δεν είναι θρίλερ. Όλοι πεθαίνουν! (γέλια).

Τώρα η Christina έχει τον καθρέφτη που ανέφερες και έτσι στο φινάλε έπιασα τον εαυτό μου να εύχεται να μπορούσε να αλλάξει τα πράγματα.

Νομίζω ότι έχει αλλάξει η ίδια. Δεν μπορεί να γυρίσει στα ίδια. Ακόμα και αν επιστρέψει στον άντρα της, δεν θα μπορούσε να είναι ο ίδιος άνθρωπος. Έχει ήδη αναπτυχθεί και υπάρχουν στιγμές στη ζωή όπου κάτι σε βρίσκει, κάτι σε χτυπάει, κάτι σε επηρεάζει, και μετά δεν έχει πισωγύρισμα. Δεν μπορείς να κρατάς τα μάτια σου άλλο κλειστά.

Μιλώντας για τον άντρα της, νιώθω ότι δεν ήθελες οι ανδρικοί χαρακτήρες της ταινίας να είναι άσπρο ή μαύρο. Πόσο συνειδητή ήταν αυτή η απόφαση και πώς τους ανέπτυξες;

Διάβασα πολλά chats από αληθινούς άνδρες που έδειχναν ενδιαφέρον να εξασφαλίσουν μία νύφη από την Ουκρανία. Δεν είναι αγορά ακριβώς ή πορνεία, είναι κάποιου είδους προξενιό. Ένιωσα ότι αυτούς του είδους οι άνδρες, οι συγκεκριμένοι άνδρες των οποίων διάβασα τα λόγια, δεν έβλεπαν τον εαυτό τους ως κακό και δεν πίστευαν ότι εκμεταλλεύονται κάτι. Έμοιαζαν σπασμένοι εξαρχής μέσα τους, κάτι έτρεχε με την αυτοπεποίθησή τους, δεν έμοιαζαν σταθεροί.

Ένας εξ αυτών έγραφε έναν μονόλογο, ότι μισεί τις Ισραηλινές γυναίκες επειδή τον ξεφτιλίζουν γιατί δεν έχει αρκετά χρήματα. Προσπάθησα να συνδεθώ μαζί τους λοιπόν και να τους παρουσιάσω ως ανθρώπους στην ταινία, που δεν πιστεύουν ότι κάνουν κάτι κακό. Φυσικά μπορεί κανείς να μη συμφωνήσει με αυτό που κάνουν, αλλά δεν ενδιαφέρθηκα για το ζήτημα με άσπρο ή μαύρο τρόπο.

Δεν ήθελες να είσαι απέναντί τους.

Στην πραγματική ζωή δεν θα είχα τόση κατανόηση. Οι αληθινοί άνθρωποι όμως που γνώρισα από το ίντερνετ και στη ζωή γύρω μου είχαν μεγάλο ενδιαφέρον. Συνδέθηκα μαζί τους και ένιωσα ότι αυτό ήταν καλό για την ιστορία.

Μίλησες προηγουμένως για οργή. Ένα στοιχείο ωστόσο από αυτά που εκτίμησα στην ταινία είναι ότι αποφεύγει εντελώς τους μελοδραματισμούς.

Ήθελα τους χαρακτήρες, ειδικά τις γυναίκες, να είναι δυνατοί. Δεν ήθελα να κριθεί κάποιος γιατί δε θα ήταν ταινία τότε, θα ήταν κάτι άλλο. Δεν είμαι δημοσιογράφος, λέω ιστορίες. Χρησιμοποίησα αυτού του τύπου τον γάμο για να εξετάσω τον γάμο γενικότερα και τις δυναμικές μεταξύ των φύλων, για να κοιτάξω τη μεγαλύτερη εικόνα αντί για αυτή μόνο τη συνθήκη. Ο τόνος είναι απλώς το αποτέλεσμα της δουλειάς, δεν τον σκέφτηκα περισσότερο. Απλώς ακολουθούσα την Christina, τη Valeria και τους δύο άνδρες.

Θέλω να μιλήσουμε για το κάστινγκ. Δεν πρέπει να ήταν εύκολη διαδικασία, ειδικά για τις γυναίκες.

Η Lena Fraifeld είναι Ισραηλινή, μετακόμισε τριών ετών στο Ισραήλ από την Ουκρανία. Δεν ήταν δύσκολο να τη βρούμε, ούτε τους άνδρες. Δεν μπορούσαμε όμως να βρούμε Ουκρανίδα ανερχόμενη στο Ισραήλ, οπότε αρχίσαμε να ψάχνουμε στο Κίεβο για τη Valeria. Βρήκαμε λοιπόν την Dasha [Tvoronovich], αλλά μετά προέκυψε ο κορονοϊός και τα σύνορα έκλεισαν.

Υπήρξε κάποια στιγμή που πιστέψαμε ότι θα αναγκαζόμασταν να δουλέψουμε με Ισραηλινή ηθοποιό, αλλά δεν μπορούσα να το κάνω. Ακόμα και όταν βρήκαμε μία πάρα πολύ καλή ηθοποιό, δεν ήταν όσο συγκεκριμένο το ήθελα. Οπότε φέραμε την Dasha, αλλά πέρασε καιρός μέχρι να το καταφέρουμε.

Ήρθε μέσα στην πανδημία, πριν βγει το εμβόλιο, ήταν θεότρελο. Έπρεπε να περάσει δύο εβδομάδες σε ξενοδοχείο. Της έδωσα την κιθάρα μου για να παίζει, να της κρατάει λίγη παρέα. Δεν κάναμε κανονικές πρόβες κιόλας να πω, μόνο ίσως πέντε μέσω Zoom; Δεν ήξερε κανέναν επίσης, αλλά στα γυρίσματα διαπίστωσα πως αυτό ήταν πλεονέκτημα. Δεν καταλάβαινε λέξη, δεν ήξερε τι έλεγαν οι υπόλοιποι στα εβραϊκά, και δεν ήξερε άνθρωπο. Είχα αφήσει απλώς τις δύο «αδερφές» να κουβεντιάσουν οι δυο τους μέσω Zoom.

Οπότε το Valeria Is Getting Married σκηνοθετήθηκε εν μέσω lockdown;

Μεταξύ δύο lockdowns, αλλά ήταν η περίοδος όπου έστω και ένα άτομο να είχε διάγνωση Covid έκλειναν τα πάντα. Ήταν αποκαλυπτικό σκηνικό. Δεν πίστευα καν ότι θα υπήρχε σινεμά στο μέλλον έτσι που κατέρρεαν όλα.

Σε έριξε αυτό ή ανυπομονούσες για τα γυρίσματα;

Ανυπομονούσαμε. Ήταν όλοι πολύ ενθουσιασμένοι γιατί ήταν μοναδικό το να γυρίζεις ταινίες τότε. Δεν ήταν κάτι που συνέβαινε εκείνο το διάστημα.

Άρα ήταν και πριν τον πόλεμο στην Ουκρανία. Πώς αισθάνεσαι γι’ αυτό; Γιατί πλέον κάνει την ταινία ακόμα πιο –

– επίκαιρη. Δε χάρηκα που συνέβη ο πόλεμος και ήμουν και πολύ ανήσυχη για την Dasha. Αυτή τη στιγμή είναι στη Γερμανία, αλλά ήταν στο Κίεβο αρχικά, η οικογένειά της επίσης. Της μιλούσαμε συνέχεια όσο ήταν σε καταφύγιο. Ακόμα και μία φορά που ήμασταν και εμείς σε καταφύγιο στο Ισραήλ, γιατί έχουμε και εμείς τα δικά μας προβλήματα.

Σκεφτόμουν και εγώ πως η προσωπική μου εμπειρία με την ταινία θα ήταν διαφορετική εάν την είχα δει πριν τον πόλεμο.

Ξέρεις κάτι αστείο; Στη φάση που ήμασταν ακόμα στο σενάριο, όλοι μου έλεγαν «γιατί δεν μπορεί να πάει απλά πίσω στην Ουκρανία;». Τόσο πολύ που φοβόμουν και εγώ πια ότι θα την είχαν και οι θεατές την απορία. Τώρα δε θα απορήσει κανείς.

Τι θα ήθελες να πάρει κανείς φεύγοντας από την ταινία;

Ίσως τη δυνατότητα της αλλαγής του τρόπου με τον οποίο μπορεί να βλέπει κανείς τα πράγματα. Ίσως τη δυνατότητα να δουν οι άνδρες πως κάποιες γυναίκες εξαρτώνται από εκείνους, χωρίς να είναι κιόλας νύφες από κάποια χώρα του εξωτερικού, και ίσως κάποιες γυναίκες από την άλλη θα μπορούσαν να ταυτιστούν με τις ηρωίδες.

Έχει ελπίδα μέσα του αυτό. Είναι σημαντικό για σένα να έχουν οι ταινίες σου ελπίδα;

Η ταινία αντικατοπτρίζει τη σεναριογράφο της. Πολλοί ήθελαν την ταινία να τελειώσει σε κάτι που είχαμε γράψει στο σενάριο, μία σκηνή όπου η Christina βλέπει ξανά τον σύζυγό της μέσα από τον καθρέφτη του αμαξιού. Αλλά εγώ ήθελα να την αφήσουμε σε κίνηση. Να πηγαίνει κάπου χωρίς να ξέρουμε πού. Είμαι αισιόδοξο άτομο, δεν μπορώ να είμαι κάτι άλλο. Μπορώ να γράψω απαίσια πράγματα, αλλά στο τέλος θα βρω ελπίδα σ’ αυτά (γέλια).

Το Valeria Is Getting Married έκανε πρεμιέρα στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και θα κυκλοφορήσει με το νέο έτος από το Cinobo.