Mr. Chem, μήπως είσαι ο Heisenberg του ελληνικού TikTok;

Γιατί μου είναι χρήσιμη η Χημεία; Μπορεί να με βοηθήσει κάπου;
Βασικά, η Χημεία είναι οι γνώσεις που θα σε βοηθήσουν να παραμείνεις ζωντανός. Η Χημεία βρίσκεται παντού γύρω μας. Σκέψου μόνο τα καθαριστικά που χρησιμοποιούμε πριν από ένα σφουγγάρισμα: σε περίπτωση που για κάποιο λόγο αποφασίσεις να ρίξεις στον κουβά χλωρίνη και καθαριστικά που περιέχουν αμμωνία, με την ανάμειξη αυτών των δύο χημικών ενώσεων παράγεται ένα αέριο χημικό στοιχείο που λέγεται αέριο του χλωρίου, είναι θανατηφόρο και είχε χρησιμοποιηθεί κατά τον Πρώτο και Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Τόσο απλά.

Ποιον καθημερινό μύθο μπορείς να καταρρίψεις, χρησιμοποιώντας τη Χημεία;
Εκατοντάδες, αλλά ας σταθούμε στον μύθο της ενέργειας που σου δίνει ο καφές. Αρκεί να διαβάσουμε τη διατροφική ετικέτα πίσω από τη συσκευασία (για την ανάγνωση της οποίας, απαιτούνται γνώσεις Γυμνασίου): από τη στιγμή που δεν αναγράφονται κιλοτζάουλ (kJ), το προϊόν δε δίνει ενέργεια. Η καφεΐνη, αντίθετα, όπως τα αλκαλοειδή και άλλα διεγερτικές ουσίες απλώς τσιτώνουν τον οργανισμού, δίνουν ένα boost, αξιοποιώντας ουσιαστικά τα αποθέματα που είναι αποθηκευμένα από την προηγούμενη ημέρα.

Εμείς πού θα βρούμε υγρό άζωτο και άλλα τέτοια περίεργα που χρησιμοποιούνται στα πειράματα;
Υπάρχουν προμηθευτές βιομηχανικών και ειδικών αερίων στη χώρα που εμπορεύονται προϊόντα σε πολίτες, αλλά δε συνιστώ στο γενικό κοινό να κάνει πειράματα χωρίς τα απαραίτητα μέτρα προστασίας. Γι’ αυτό, στο κανάλι του Mr. Chem τα περισσότερα εκτελούνται με υλικά τα οποία βρίσκονται ήδη στην κουζίνα μας, όπως μερικά ml από οινόπνευμα που μπορούν να προκαλέσουν κρότο και καπνό, είτε τον τρόπο να απελευθερώσεις το διοξείδιο του άνθρακα από κουνημένα ανθρακούχα κουτάκια.

Δηλαδή, εσύ από μικρός έκανες πειράματα;
Πρώτη επαφή με πειράματα είχα στην Α΄ Λυκείου με έναν εκπληκτικό καθηγητή Χημείας, που μου κόλλησε το μικρόβιο της περιέργειας. Αλλά τότε δεν υπήρχε πρόσβαση στον θαυμαστό κόσμο του ίντερνετ, που έχει φέρει δυο κλικ μακριά κοινωνούς της επιστήμης, όπως ο Neil deGrasse Tyson και ο Karl Wieghardt. Από τότε έχουν μεσολαβήσει τα χρόνια στο Χημικό, πολλή ενασχόληση έπειτα με το ακαδημαϊκό έργο της Χημείας, αποστολές στο εξωτερικό, ολυμπιάδες και, φυσικά, η θητεία μου ως καθηγητής, αλλά εκεί που είδα με νέο μάτι τα πειράματα ήταν όταν άκουσα την πρόταση μιας μαθήτριας: «Κύριε, γιατί δεν κάνετε TikTok;».

Σκέφτηκα ότι τα πειράματα είναι ιδανικά για να πιάσεις το ενδιαφέρον του κοινού. Βασικός σκοπός στην επικοινωνία της επιστήμης είναι να δείξεις ότι η γνώση δεν περιορίζεται στις διδακτικές ώρες, ότι μπορεί να είναι fun. Τα πειράματα λειτουργούν περίφημα σε αυτό και λύνουν επιτέλους την παρεξήγηση ότι η Χημεία είναι βαρετή.

Γιατί έχει επικρατήσει αυτή η παρεξήγηση;
Το κυριότερο είναι ότι στο εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας η Χημεία έχει μετατραπεί σε χαρτο-χημεία. Ενώ από το Υπουργείο Παιδείας υπάρχει οδηγία και τα αναλυτικά σχολικά προγράμματα περιλαμβάνουν το πείραμα ως βασικό εργαλείο για την εκπαιδευτική διαδικασία, αυτό δεν τηρείται εξαιτίας μιας σειράς από λόγους. Ειδικά όταν πιέζει η διδακτέα ύλη, το πείραμα μένει στην άκρη.

Σκέψου, επίσης, ότι η προηγούμενη γενιά έμαθε Χημεία κατά βάση από επιστήμονες που δεν ήταν χημικοί (άλλες ειδικότητες επιστημόνων αναλάμβαναν τη διδασκαλία προς συμπλήρωση του ωραρίου τους), οπότε έλειπε η ζέση. Στην καλή εκδοχή, ήταν ένας όντως δάσκαλος Χημείας που εμφανιζόταν όμως μια φορά την εβδομάδα για μία ώρα, σαν guest star των καθηγητών. Εκ των πραγμάτων, οι συνθήκες ούτε ήταν ούτε είναι κατάλληλες.

Τι πιστεύεις ότι πρέπει να αλλάξει στον τρόπο διδασκαλίας, γενικότερα;
Δε σου κρύβω ότι το προφίλ Mr. Chem ήταν ένα πείραμα για να δω ποιες είναι οι νέες δυνατότητες που ανοίγονται στο πεδίο της εκπαίδευσης. Απ’ τη θέση που είμαι στο σχολείο, έχω στην εποπτεία μου περίπου 300 παιδιά τη χρονιά και παρατηρώ ότι έχει χαθεί κάθε ενδιαφέρον από τους μαθητές, δεν κοιτάνε πλέον τον καθηγητή. Είναι φοβερό πόσο έχει απαξιωθεί το σχολείο.

Και ο λόγος είναι ότι έχουμε εγκλωβιστεί σε οπισθοδρομικές πρακτικές. Ας πούμε, δε νοείται να απαιτούμε παιδί της σημερινής γενιάς να παρακολουθήσει οκτάωρο μαθημάτων με μοντέλο στεγνής παρακολούθησης, τη στιγμή που πλέον όλα κινούνται με ταχύτατους ρυθμούς. Ο εγκέφαλος έχει μάθει σε ταχύτητες ίντερνετ και social media.

Χρειάζεται, λοιπόν, μια νέα προσέγγιση. Αυτή τη στιγμή, τα παιδιά δυσκολεύονται να κατανοήσουν τον γραπτό λόγο και να μείνουν συγκεντρωμένα. Από την πλευρά μας, δεν μπορούμε να αγνοούμε τον ελέφαντα στο δωμάτιο. Η εποχή ζητάει από τους εκπαιδευτικούς να τσαλακωθούν, να μπουν στο παιχνίδι και να ανακαλύψουν μεθόδους που εξιτάρουν την περιέργεια σε γρήγορο χρόνο, κατ’ αναλογία με την πλατφόρμα του TikTok που συμβουλεύει κάθε δημιουργό περιεχομένου ότι τα 2,5 πρώτα δευτερόλεπτα είναι κρίσιμα. Όλα αυτά είναι ακατανόητες έννοιες για δάσκαλους άνω των 50 ετών, όπως καταλαβαίνεις.

Δάσκαλος και TikToker – αντίδραση μυρίζομαι μεταξύ αυτών των στοιχείων.
Θα σου πω. Έχω τον τρόπο να διαχωρίζω τις δύο αυτές ιδιότητες – στο σχολείο είμαι ο Δημήτρης Κουλουμάσης, όχι ο Mr. Chem. Είμαι ήρεμος, μειλίχιος, δεν έχω την ένταση των 60 δευτερολέπτων του TikTok, δε μιλάω καν με την ίδια χροιά. Αυτό που έχει αλλάξει μετά την εμφάνισή μου στα social media είναι ότι τα παιδιά με νιώθουν κοντά τους, ότι βρίσκομαι στο ίδιο μήκος κύματος. Και μαζί με εμένα, προσεγγίζουν και τη Χημεία με περισσότερη αγάπη.

Πώς είναι να είσαι φοιτητής στο χημικό; Ισχύει ότι παίζεις τη ζωή σου κορώνα-γράμματα;
Εγώ δε θα κρίνω, απλά θα μεταφέρω μερικά περιστατικά: Κατά τη διάρκεια του διδακτορικού μου, μια μέρα κάρφωσα το χέρι μου με γυαλί από φιάλη, την ώρα που την καθάριζα με την ψύκτρα. Μια άλλη είχα πάθει έγκαυμα από ζεστό βιτριόλι, ευτυχώς όχι από το θειικό οξύ καθαυτό, αλλά από τη θερμοκρασία που έβγαλε επάνω στην υφασμάτινη πετσέτα, την οποία από δικό μου λάθος τοποθέτησα.

Και το τρίτο ήταν ομολογουμένως το πιο τρομακτικό σκηνικό, ένα μεσημέρι που έπιασε φωτιά το μαλλί φοιτήτριας. Και δεν ήταν μόνο αυτό. Είχε αναφλεχθεί αιθέρας, ένα αέριο που παθαίνει αυτανάφλεξη σε θερμοκρασία 40 °C και άνω, και δεν ξέραμε πού ήταν η εστία, οπότε για μερικά δευτερόλεπτα πετούσε πάνω από τα κεφάλια μας ένα σύννεφο φωτιάς. Και όλα ξεκίνησαν από έναν που περπατούσε στους διαδρόμους, καπνίζοντας. Συνέβαιναν τότε αυτά.

Ποιος χημικός είναι το απόλυτο icon, για εσένα;
Ξεκάθαρα, ο Mendeleev. Πρόκειται για συνονόματο επιστήμονα (Δημήτρη), Ρώσο της Σοβιετικής Ένωσης και πατέρα του Περιοδικού Πίνακα. Παρουσίασε το εύρημά του το 1869 και το υπέροχο ήταν ότι είχε την ιδέα να αφήσει κενές θέσεις για τα στοιχεία που δεν είχαν ανακαλυφθεί και θα ανακαλύπτοντας στο μέλλον, μια ιδέα που του ήρθε –λέει– στον ύπνο του. Fun fact της ιστορίας, ο Dmitri Mendeleev ήταν δίγαμος και όταν απευθύνθηκαν στον Τσάρο για να τον τιμωρήσει, εκείνος αποκρίθηκε ότι ο Mendeleev μπορεί να έχει δύο γυναίκες, ο τσάρος έχει όμως έναν Mendeleev.

Εάν το TikTok ήταν χημική ένωση, ποια θα ήταν;
Ο Mr. Chem θα έλεγε πως είναι σαν το υδρογόνο, το πρώτο στοιχείο του περιοδικού πίνακα, ένα κροτούν αέριο που είναι άκρως εκρηκτικό. Από την εμπειρία μου έχω δει ότι το TikTok είναι μια τρομερά δημοκρατική πλατφόρμα, με την έννοια ότι το χαμηλής ποιότητας περιεχόμενο δεν πρόκειται να εμφανιστεί ούτε σε followers, ενώ ένα ποιοτικό βίντεο ενδέχεται να προκαλέσει κανονική έκρηξη, τόσο στον λογαριασμό σου, όσο και στο μυαλό σου, που αδυνατείς να καταλάβεις πώς δουλεύει ο αλγόριθμός. Πιστεύω, ήρθε για να μείνει.

Τέλος, πότε θα μας μάθεις να φτιάχνουμε μεθαμφεταμίνη;
Θα απογοητεύσω το κοινό, αλλά δεν προτίθεμαι να αποκαλύψω τέτοιες πληροφορίες, ωστόσο αυτό που σκοπεύω να κάνω είναι μια σειρά βίντεο με όλους τους μύθους και τις αλήθειες για τις χημικές μεθόδους που χρησιμοποίησε ο Walter White. Είναι η έκτη φορά που βλέπω το Breaking Bad και κρατάω πολύ προσεκτικές σημειώσεις. Σκοπεύω, μάλιστα, να παράξω γλύκισμα που να μοιάζει οπτικά με μεθαμφεταμίνη, ξεπερνώντας σε καθαρότητα ζάχαρης εκείνη του κύριου Heisenberg. Μιλάμε για πάνω από 99,9%.

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Παυλίνα Λη, πώς είναι η ζωή μιας Κορεάτισσας στην Αθήνα;