Ο Aldous Huxley ήθελε να σου ανοίξει τα μάτια

“Τουλάχιστον τα δύο τρίτα της κακοδαιμονίας μας προέρχονται από την ανθρώπινη βλακεία, την ανθρώπινη κακία και ότι τις υποκινεί ή δικαιολογεί: ο ιδεαλισμός, ο δογματισμός και ο ζήλος του προσηλυτισμού υπέρ θρησκευτικών ή πολιτικών ιδεών.” Αν από τις αμέτρητες ατάκες του Aldous Huxley πρέπει να θυμάσαι μία, κράτα αυτή.

Γιατί στα δέκα διηγήματα και τα αμέτρητα ποιήματα, δοκίμια, ταξιδιωτικά, κριτικές που έχει γράψει αυτή η κεντρική ιδέα. Ο Huxley, που από τα μέσα της δεκαετίας του 1930 είναι το πρόσωπο της κοινωνικής σάτιρας, δε σταμάτησε ποτέ να κριτικάρει τις νόρμες και να προβληματίζεται για την επίδραση της τεχνολογίας στην κοινωνία, ειδικά όταν πέφτει στα χέρια τυράννων.

Κάτι το λιγότερο οξύμωρο, αφού ο Huxley ήταν γνήσιο τέκνο της αγγλικής αριστοκρατίας-ολιγαρχίας που εκείνη την εποχή ήταν συγχρόνως και η αγγλική διανόηση.

Ο παππούς του ήταν ο Thomas Henry Huxley, ο πιο σημαντικός ζωολόγος της εποχής του και ένας από τους θεμελιωτές της Εξέλιξης. Ο ξάδερφος του Andrew Huxley ήταν νομπελίστας βιοφυσικός, τα αδέρφια του Julian και Noel διακεκριμένοι βιολόγοι, ενώ η ευρύτερη οικογένεια είχε να επιδείξει να επιδείξει  δικηγόρους, πολιτικούς, οικονομολόγους και έναν Sir.

Περισσότερο, όμως, ο Huxley πήρε από την πλευρά της μητέρας που ήταν αδερφή της συγγραφέως Humphrey Ward και ανιψιά του ποιητή Matthew Arnold. Κατά κάποιο τρόπο τυχαία, αφού η μειωμένη του όραση (έπασχε από κερατίτιδα) τον εμπόδιζε να κάνει να κάνει επιστημονικά πειράματα και να ακολουθήσει μια αντίστοιχη καριέρα.

Και αυτό τον οδήγησε σε ρήξη με το περιβάλλον του. Ο πατέρας του διέκοψε τη χρηματοδότηση των σπουδών του στο κολέγιο και η ανάγκη χρημάτων τον οδήγησε στο γράψιμο, στα πρώτα του ποιήματα και μία ενασχόληση ως κριτικός τέχνης.

Ακόμα κι έτσι, ο Huxley δεν άργησε να καθιερωθεί. Οι δύο πρώτες νουβέλες, “Chrome Yellow” και “Antic Hay”, σάτιρες για τους λογοτεχνικούς κύκλους της εποχής που γνώρισε σαν κριτικός, έγιναν αμέσως πολύ δημοφιλή. Τα δύο επόμενα,  “Those Barren Leaves” και “Point Counter Point” ακολούθησαν το ίδιο μοτίβο.

Αν κάπου τα βρήκε μπαστούνια, ήταν στο Hollywood. Οι δυναμικοί διάλογοι που απαιτούσαν τα αφεντικά των στούντιο και οι ρυθμοί φάμπρικας δεν ταίριαξαν με τη φιλοσοφική προσέγγιση των πραγμάτων που είχε ο Huxley.

Στο “Brave New World”, το πιο γνωστό έργο του Huxley, συνδυάζονται για πρώτη φορά το ενδιαφέρον του για την τεχνολογία και την σχεδόν ενστικτώδη αντίληψη του για την αρνητική της επίδραση στη χειραγώγηση των κοινωνιών.

Επηρρεασμένος από μια σύντομη περίοδο στην Ιταλία του Μουσολίνι που έδινε μάχη κατά της αντισύλληψης για να δημιουργήσει τους στρατιώτες του μέλλοντος, δημιουργεί έναν κόσμο όπου τα παιδιά είναι όλα παιδιά του σωλήνα και θα μπαίνουν σε κατηγορίες με βάση την ευφυΐα τους.

Στο “Eyeless In Gaza” που εκδόθηκε το 1936  ασκεί κριτική στον εθνικισμό και τον πόλεμο ως μέσο επίλυσης διαφορών όταν ο κόσμος ολόκληρος έχει παρασυρθεί από τη ρητορεία του Χίτλερ και του Μουσολίνι.

Ακόμα και ένα χρόνο μετά, από την ηρεμία του ειδυλλιακού Τάος στο Νέο Μεξικό, γράφει το “Ends and Means”  που εξερευνά την αποτυχία του σύγχρονου πολιτισμού να στα σταθεί κριτικά απέναντι στα προβλήματα του.

Το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου βρίσκει τον Huxley ηθικό νικητή. Η Ευρώπη έχει ισοπεδωθεί για το τίποτα και ο Huxley τα έχει προβλέψει όλα σωστά.

Για αυτό το 1949 ρισκάρει μια ακόμα πρόβλεψη:  “Η δίψα για εξουσία,” λέει γράφοντας στον “αδερφό” του George Orwell, “μπορεί να ικανοποιηθεί με έναν εντελώς διαφορετικό τρόπο, μαθαίνοντας τους ανθρώπους να αγαπούν την υποτέλεια τους παρά μαστιγώνοντας και κλωτσώντας τους.”

Σημαντική είναι και η επίδραση που είχε στο έργο του η  γνωριμία του μ ε το  φιλόσοφο Jiddu Krishnamurti και την κοινότητα της Vedanta στα τέλη της δεκαετίας του 1930. Η φιλία αυτή τον βάζει στον κόσμο της παραψυχολογίας και του μυστικισμού. Από εκεί και πέρα το εύρος των ιδεών ανοίγει ακόμα περισσότερο.

To 1958 μιλάει στο Mike Wallace εκφράζοντας τις μεγάλες του ανησυχίες, τις επιπτώσεις του υπερπληθυσμού, την τάση συγκρότησης ιεραρχικών κοινωνιών, την τάση να προμοτάρονται οι πολιτικοί σαν προϊόντα, την χειραγώγηση των κοινωνιών μέσω της τεχνολογίας.

Το “Island” που δημοσιεύτηκε το 1962 του παίρνει πέντε χρόνια γραψίματος συνδυάζοντας στοιχεία από την ελληνική ιστορία, την ανθρωπολογία, τη βουδιστική φιλοσοφία, τη φαρμακολογία και το πολιτικό σχόλιο.

Είναι και η πρώτη του φορά που δε βλέπει μπροστά του μαυρίλα αλλά έναν κόσμο όπου ένα χάπι προκαλεί ευτυχία και κάνει τους ανθρώπους να μην αισθάνονται. Μια μορφή LSD που προκαλεί μια θρησκευτικού τύπου υπακοή.

Κάτι δηλαδή σαν τα περίφημα δοκίμια “Doors of Perception” και “Heaven and Hell” (must ανάγνωσμα για όλους τους χίπις που σέβονται τον εαυτό τους) σε μορφή νουβέλας.

Και πολλοί μπορούν να υποστηρίζουν ότι o Huxley δεν ήταν ένας καλός συγγραφέας, ότι έδινε περισσότερη σημασία στις ιδέες του παρά στους χαρακτήρες, δεν παύει όμως να είναι αυτός που έδωσε  μυαλό στη λογοτεχνία.

Άλλωστε το μόνο που ήθελε ήταν να σου ανοίξει τα μάτια.