Αnas: το ματωμένο διαμάντι του undercover journalism

Ο Anas δεν μπορεί να δείξει το πρόσωπο του. Οπωσδήποτε όχι επειδή είναι συνεσταλμένος ή ντροπαλός ή τέλος πάντων επειδή πάσχει από κάποια ανίατη αγοραφοβία δ’ βαθμίδας. Κρύβει το πρόσωπο του με μικροσκοπικά αλλά επαρκώς προστατευτικά ριχτάρια γιατί φοβάται. Φοβάται για τη δική του ζωή, για την οικογένειά του αλλά και για τους ακούραστους συνεργάτες του.

Πάνω απ’ όλα όμως, τρέμει στην ιδέα πως ανά πάσα στιγμή κάποιος από τους αμέτρητους πλέον εχθρούς του, λουσμένος με μίσος, μπορεί να κόψει μαχαίρι το εμμονικό του σπορ και επάγγελμα. Με άλλα λόγια, να βάλει ένα μεγαλοπρεπές stop στη δημοσιογραφική του καριέρα. Οριστικά και αμετάκλητα.

Τι θα απογίνει άραγε η ερευνητική δημοσιογραφία; Πόσο πιο πολύ θα προχωρήσει η σήψη της Γκάνας και της Αφρικής; Ποιον θα καίγεται να συναντήσει ο Obama για να του απονείμει τα εύσημα για το θάρρος και το κουράγιο του; Ποιον θα λατρεύουν να μισούν οι New York Times; Ποιος θα φιτιλιάζει τους κοιμισμένους και άνευρους φοιτητές του Harvard με τους πύρινους λόγους του; Όχι, ο κόσμος έχει ανάγκη δημοσιογράφους όπως ο Anas.

Μάλιστα, μετά την οσκαρική εμφάνιση και ομιλία του στο φημισμένο Πανεπιστήμιο, σε ένα παράλληλο σύμπαν ο Al Pacino θα έμπαινε στο αεροπλάνο, θα πήγαινε μέχρι την Γκάνα και θα τον έφερνε σηκωτό στην Αμερική. Φυσικά, δεν θα τον άφηνε να ξαποστάσει ούτε να οικειοποιηθεί τη σπαστική δικαιολογία του jet lag. Θα τον πετούσε απροειδοποίητα στον ωκεανό με τους Miami Sharks (έτσι ονομάζεται η ομάδα του στην ταινία) και δείχνοντας προς τις πολύχρωμες κουρτίνες που σκεπάζουν το πρόσωπο του θα έλεγε: “Σήμερα θέλω να παίξετε κοπιάροντας τον Anas, την αυταπάρνηση και τη μαχητικότητά του. Καταλάβατε ρε; Καταλάβατεεε;” Το παιχνίδι θα ήταν περίπατος. Θα έμενε στην ιστορία του baseball ως μια αποστομωτική επίδειξη δύναμης.

Κανείς στο ελληνικό ίντερνετ δεν έχει ασχοληθεί με την περίπτωση και τα κατορθώματα του Anas. Πως είναι δυνατόν να έχει ξεφύγει από τα δημοσιογραφικά ραντάρ των μεγάλων ελληνικών εφημερίδων; Πώς γίνεται ο κόσμος να το έχει τούμπανο και εμείς κρυφό καμάρι;

Ο Anas παρευρέθηκε ως επίτιμος προσκεκλημένος στο φόρουμ ελευθερίας του Όσλο.

Από το 2008 μέχρι σήμερα, το ματωμένο διαμάντι του undercover journalism βραβεύεται ασταμάτητα. Σηκώνει τη μία κούπα μετά την άλλη. Φερ’ ειπείν, το 2009 ενημερώθηκε με επίσημο πιστοποιητικό για την είσοδό του στο Top-5 των Αφρικανών δημοσιογράφων. Το 2015 ανακηρύχθηκε από το Foreign Policy ως μία από τις πιο επιδραστικές προσωπικότητες παγκοσμίως. Και το 2016 έλαβε κατόπιν ψηφοφορίας το βραβείο του καλύτερου δημοσιογράφου της χρονιάς.

Η πρόσφατη κυκλοφορία του ερευνητικού ντοκιμαντέρ του Anas με ονομασία ‘Number 12’ είναι η τέλεια αφορμή για να ταξιδέψει η ιστορία του και στην ελληνική γη. Να απλωθεί από την Κρήτη μέχρι την Αλεξανδρούπολη.                                                    

Στις 6 Ιουνίου, το ‘Φαινόμενο’ της δημοσιογραφίας προχώρησε σε μία αληθινά γενναία απόφαση. Στο κατάμεστο στάδιο Accra, κάτι σαν το Τζουζέπε Μεάτσα της Γκάνας, πρόβαλε το ολοκαίνουριο ντοκιμαντέρ του , ‘Number 12’. Οι αντιδράσεις την επομένη ήταν ακαριαίες. Λογικότατο μιας και είχε μόλις κάνει φύλλο και φτερό την ποδοσφαιρική ομοσπονδία της χώρας του. Διαιτητές, μεγαλοπαράγοντες, αλλά και ο πρόεδρος της ομοσπονδίας- ευρέως γνωστός ως οσία Μαρία- είχαν χρηματιστεί με ένα σκασμό λεφτά.

Οι κρυφές κάμερες του Anas τους είχαν ξεμπροστιάσει. Εκείνοι βέβαια δεν πτοήθηκαν. Συνέχισαν να σφυρίζουν αδιάφορα, να αρνούνται συλλογικά τις κατηγορίες, να σιωπούν απέναντι στο τσουνάμι των ερωτήσεων και να λαμβάνουν, κατά παράβαση των εντολών της FIFA, χρήματα. Οι παράνομες δραστηριότητες και η απαθής στάση τους υπογράμμιζαν την ενοχή τους μόνο που οι δικαστικές αρχές προσπέρασαν απαξιωτικά την επίμαχη υπόθεση.                   

“Δεν μπορώ να κάνω μία έρευνα και μετά να κοιμηθώ όταν ξέρω ότι οι επίσημες αρχές της χώρας μου θα αδρανήσουν. Δεν μου επιτρέπω να δώσω στην κυβέρνηση την ευκαιρία να πει ότι αυτό ή το άλλο είναι ψέμα. Λατρεύουν να κρύβουν τις αποδείξεις οπότε είμαι αναγκασμένος να συλλέγω στοιχεία. Εάν ένας άνδρας κλέψει ένα ποδήλατο θα σου δώσω την φωτογραφία του από την ημέρα που το έκανε και θα σου δείξω τα ρούχα που φορούσε”. Αυτές οι 4 και κάτι γραμμές είναι ο προσωπικός ύμνος ενός αεικίνητου ανθρώπου που δεν ησυχάζει έως ότου βεβαιωθεί πως έχει στα χέρια του το σωστό group αποδείξεων. Έως ότου αντικρίσει τον ένοχο πίσω από τα κάγκελα.

Το ‘Number 12’ βρίθει από σκηνές διαφθοράς και παρακμής, από εικόνες που θα έκαναν τους ορκισμένους εχθρούς του λαδώματος να αφρίζουν από το κακό τους. Το ‘Number 12’ είναι κάτι παραπάνω από ένα συνηθισμένο ντοκιμαντέρ που κυκλοφόρησε μια συνηθισμένη μέρα του καλοκαιριού. Είναι η σφαιρική καταγραφή της άρρωστης ποδοσφαιρικής καθημερινότητας μιας χώρας, της Γκάνας, που ουρλιάζει πως έχει πρόβλημα, πως χρειάζεται βοήθεια, πως αναπνέει με δανεικό αέρα. Οι υπαίτιοι έχουν ονοματεπώνυμο- κομματάκι δύσκολο να το ξεστομίσεις- και δρουν μακριά από τα φώτα για να καρπώνονται το ελάχιστο κοινό πολλαπλάσιο της ηδονής.

Η Kotoko και η Hearts of Oak αποτελούν τους δύο βασικούς διεκδικητές του τίτλου στην Premier League της Γκάνας. Είναι το δικό μας Ολυμπιακός- Παναθηναϊκός από κάθε άποψη. Την ημέρα που έχει οριστεί το μεταξύ τους ντέρμπι, η πόλη ερημώνει, τα μπαρ βουλιάζουν και στα σπίτια ακούγεται μονάχα η φωνή του speaker. 

Αυτό το παιχνίδι ορίστηκε στο καλεντάρι του Anas ως το πρώτο crash test καθώς και ο βασικός αφηγηματικός άξονας για το υπό κατασκευή ντοκιμαντέρ του. Το ξημέρωμα της 19ης Μαρτίου 2017, ο Anas είχε δώσει ραντεβού με τον υπεύθυνο διαιτητή και τους βοηθούς του στο ξενοδοχείο που διέμεναν. Απέφυγε όμως να πάει ο ίδιος. Έτσι έστειλε μερικούς από τους πιο έμπιστους συνεργάτες του στην φωλιά του λύκου φορτωμένους με χρήματα και κρυφές κάμερες. Πλησίασαν τη διαιτητική τριάδα και της ζήτησαν ευγενικά να δεχθεί τα χρήματα ως δώρο από τους οπαδούς της Hearts of Oak. Με νευρικές και βιαστικές κινήσεις έβγαλαν τα χέρια από τις τσέπες τους, άρπαξαν διστακτικά τη δεσμίδα με τα χρήματα και υποσχέθηκαν να ανταποδώσουν την γενναιόδωρη χειρονομία με ένα φάλτσο σφύριγμα.

Οι φοιτητές δημοσιογραφίας στην Γκάνα κρέμονται από τα χείλη του.

To ντέρμπι πλησίαζε στο 82ο λεπτό και οι δύο ομάδες πάλευαν να ξεκολλήσουν από το 0-0. Ο πλάγιος μεσοεπιθετικός της Hearts of Oak ελίχθηκε έξω από την μεγάλη περιοχή, έπεσε σε ένα τείχος από καλογυμνασμένους αμυντικούς και σούταρε απλώς για να ξεφορτωθεί την μπάλα. Το απελπισμένο σουτ ανακόπηκε με ένα τάκλιν αυτοθυσίας αλλά ο διαιτητής έδειξε την άσπρη βούλα. Ο επιθετικός ανέλαβε την εκτέλεση του πέναλτι και σημάδεψε σωστά στο κέντρο της εστίας. Το τελικό 1-0 επιβεβαίωσε τους φόβους του Anas.

Τα ερωτήματα άρχισαν να πληθαίνουν, να ξεφυτρώνουν το ένα πίσω από το άλλο με καταιγιστικούς ρυθμούς. Αν και οι άλλοι διαιτητές χρηματίζονται τόσο εύκολα; Πόσο αδιάβλητο είναι σε τελική ανάλυση το σύστημα ορισμού των διαιτητών; Ο πρόεδρος της ποδοσφαιρικής ομοσπονδίας κοιμάται τον ύπνο του δικαίου ή έχει και ο ίδιος μερίδιο ευθύνης;

Οι διαιτητές του εγχώριου πρωταθλήματος όπως και του αφρικανικού Champions League, μέσα στα 2 χρόνια που διενεργήθηκε η μυστική έρευνα από τον Anas και την ομάδα του, λάμβαναν τακτικά ένα παχυλό bonus για να σφυρίζουν κλέφτικα. Τα στελέχη της ομοσπονδίας, με το αζημίωτο, έκαναν τα στραβά μάτια στους κατ’ εντολήν ορισμούς των διαιτητών. Αν θεωρήσουμε πως η ομοσπονδία της Γκάνας είναι μία αδέξια σπείρα ή μία νερόβραστη μαφία, τότε ο πρόεδρος της κολλάει γάντι στον ρόλο του αρχιμαφιόζου.

Η ομάδα του Anas, έναν χρόνο και κάτι μετά την επίσημη έναρξη της έρευνας, έκλεισε συνάντηση με τον επικεφαλής της ομοσπονδίας σε ένα ξενοδοχείο της Μέσης Ανατολής από αυτά που ντρέπεσαι να περάσεις την είσοδο. Υποτίθεται ότι εκπροσωπούσαν έναν εύρωστο επιχειρηματία που ενδιαφερόταν να κλείσει μία εμπορική συμφωνία με την ποδοσφαιρική ομοσπονδία της Γκάνας. Έριξαν άδεια και έπιασαν γεμάτα. Οι καμουφλαρισμένες κάμερες κατέγραψαν τον πιο ισχυρό ποδοσφαιρικό άνδρα της χώρας να δωροδοκείται με 65.000 ευρώ- ποσό που φτάνει για να χορτάσει μία διμοιρία από χωριά στην Γκάνα- καθώς και να προτείνει την παράνομη σύσταση μιας offshore.

Σε μία χώρα που όλα πηγαίνουν ρολόι, ένας τέτοιος πρόεδρος προτού πει κύμινο θα βρισκόταν στην φυλακή. Στην Γκάνα όμως μία τέτοια εγκληματική φυσιογνωμία απολαμβάνει τα προνόμια της ατιμωρησίας. Κάθε ομοιότητα με τον ελληνικό ποδοσφαιρικό μικρόκοσμο είναι απλώς μία ατυχής σύμπτωση, μία από τις χιλιάδες που καλό είναι να μην γίνονται.

Η ένθερμη χειραψία του με τον Jefferson Sackey, το δημοσιογραφικό alter ego του.

Κανείς από τους θλιβερούς πρωταγωνιστές του Number 12 δεν τιμωρήθηκε. Ένας προς ένας τη γλίτωσαν επιδέξια. Αντέκρουσαν όλες τις κατηγορίες με ξεκαρδιστικά επιχειρήματα. Τόσο ξεκαρδιστικά που ένας αποστασιοποιημένος αναγνώστης δεν ξέρει αν πρέπει να γελάσει ή να κλάψει.

Αυτή η παράπλευρη απώλεια δεν δικαιούται να μουτζουρώνει την εξονυχιστική έρευνα δύο ολόκληρων χρόνων. Κάθε άλλο μάλιστα. Η αποστομωτική καταγραφή της αθλητικής παρακμής της χώρας του είναι ένα χρήσιμο και απαραίτητο εγχειρίδιο για κάθε νέο δημοσιογράφο, ένα αιρετικό Ευαγγέλιο για κάθε ερευνητή καθώς και ένα αστυνομικό βιβλίο για κάθε ανήσυχο άνθρωπο. Βασικά, αυτό συμβαίνει με όλες τις υποθέσεις του.

Στο ντεμπούτο του, αποκάλυψε την σιωπηρή ανοχή της αστυνομίας απέναντι στη διακίνηση ναρκωτικών. Στην συνέχεια, μεταμφιέστηκε σε φούρναρη για να φέρει στο φως τις ατασθαλίες γιατρών και νοσοκόμων στο ψυχιατρείο της Accra. Δούλεψε ως καθαρίστρια σε οίκο ανοχής ώστε να συλλέξει στοιχεία για ένα κύκλωμα παιδικής πορνείας. Έκανε χρήση ναρκωτικών για να πλησιάσει πιο κοντά στο μεγάλο ψάρι. Ξεσκέπασε τις βλαβερές πρώτες ύλες μιας βιομηχανίας που παρασκευάζει μπισκότα επιτηρώντας την αίθουσα παραγωγής. Απλώς επειδή πορώνεται με τις ριψοκίνδυνες αποστολές.

Δύσκολα χωνεύεται η σούζα του προς την καταξίωση. Έγινε συνιδιοκτήτης της εφημερίδας στην οποία ξεκίνησε την πρακτική του, άνοιξε το δικό του ερευνητικό γραφείο ενώ διευθύνει και την εκπομπή Al Jazeera Investigations που ξεψαχνίζει σκοτεινές υποθέσεις παγκόσμιας κλίμακας.

Μετά από τη σούμα αυτών των στοιχείων, είναι ο Anas δημοσιογραφάρα κύριε Πάνο;

Ο ορισμός.