Ο Άρης Κατσιγιάννης σώζει τις ιστορίες των ηλικιωμένων πριν χαθούν
Παρέα με τον αδελφό του και τον κολλητό του, ο νεαρός σκηνοθέτης άρχισε να επισκέπτεται τα ελληνικά νησιά τον χειμώνα και να μιλάει με εκείνους που έχουν συνδεθεί με τον τόπο τους περισσότερο από κάθε άλλο.
- 6 ΑΥΓ 2024
Πρόσφατα συμμετείχα σε ένα ντοκιμαντέρ μαζί με τους παππούδες μου που πια είναι 79 και 89 χρονών. Μένουν στην Αλβανία και οι περισσότερες αναμνήσεις που έχω από εκείνους περιλαμβάνουν δροσερό καρπούζι στο τραπέζι και παγωτό κάθε μεσημέρι μετά το φαγητό.
Τον παππού και τη γιαγιά μου τους βλέπω μόνο τα καλοκαίρια και κάθε φορά είναι όλο και πιο γερασμένοι. Η όψη τους που δεν είναι ποτέ ίδια με την προηγούμενη φορά που τους είδα, μου υπενθυμίζει ότι δε θα είναι για πάντα εδώ και πως κάποιο καλοκαίρι θα είναι αναπόφευκτα το τελευταίο. Τώρα όμως οι παππούδες μου θα ζουν για πάντα σε ένα φιλμ και θα μπορώ να ακούω φωνή τους να λέει πως με αγαπάνε και τους λείπω.
Κι εμένα μου λείπουν.
Οι παππούδες μου ήταν και οι πρώτοι που μου ήρθαν στο μυαλό όταν κάποια στιγμή που σκρόλαρα στο Instagram έπεσα πάνω στα short films του Άρη Κατσιγιάννη με τον λιτό αλλά συγκινητικό τίτλο «Οι ιστορίες τους πριν χαθούν». Μια συζήτηση με τη γιαγιά του έκανε τον νεαρό σκηνοθέτη και φωτογράφο να συνειδητοποιήσει πως θέλει να καταγράψει περισσότερες τέτοιες προσωπικές ιστορίες από ηλικιωμένους, για να τις διατηρήσει και να τις μοιραστεί με τις μελλοντικές γενιές.
Και το έκανε.
Παρέα με τον αδελφό του Τηλέμαχο Κατσιγιάννη και τον κολλητό του Άρη Ζιωτόπουλο άρχισε να επισκέπτεται τα ελληνικά νησιά τον χειμώνα και να μιλάει με εκείνους που έχουν συνδεθεί με τον τόπο τους περισσότερο από κάθε άλλο.
«Φτώχεια που λες, πολλή φτώχεια. Παπούτσια; Η μάνα μου έφτιαχνε παπούτσια στη μηχανή και βάζαμε, και από κάτω ο πατέρας μου με πετσί τα έραβε τα πάνινα, και φορούσαμε παπουτσάκια. Είχα έναν άντρα πολύ καλό παιδάκι μου αλλά ήμαστε άτυχοι και οι δυο. Τον έχω χάσει τον άντρα μου, 38 χρόνων παλικάρι ήτανε. Τα είχα τα παιδιά μου μικρά. Η κόρη μου η Μαρία ήτανε μικρούλα, δεν τον καλοθυμάται. Εδώ στα νησιά δεν παντρεύονται, και άμα έχεις και παιδιά, δύσκολα τα χρόνια να σε πάρουνε. Οπότε 29 χρόνων έμεινα χήρα, 29 χρονών, τα τρία μου παιδιά, δουλειά!», λέει η κυρία Μαριέττα από τα Κουφονήσια σε μια από τις ιστορίες που ο Άρης Κατσιγιάννης λέει πως είναι αφιερωμένη σε όλες τις γυναίκες που μας έμαθαν να παλεύουμε και να μην τα παρατάμε σε αυτό το παιχνίδι που ονομάζεται ζωή ότι και να συμβεί.
Πώς προέκυψε η ιδέα για αυτά τα short films;
Η έμπνευση για το project «Οι ιστορίες τους πριν χαθούν» ήρθε μια μέρα που επισκέφτηκα τη γιαγιά μου. Καθίσαμε και μου μοιράστηκε ιστορίες από το παρελθόν της, μιλήσαμε για την καθημερινότητά της τώρα και παλιά και για τη μοναξιά που νιώθει μετά τον θάνατο του παππού μου. Αυτή η εμπειρία με έκανε να σκεφτώ ότι θέλω να καταγράψω περισσότερες τέτοιες προσωπικές ιστορίες από ηλικιωμένους, για να τις διατηρήσω και να τις μοιραστώ με τις μελλοντικές γενιές.
Ήθελα επίσης να συνδυάσω αυτή την καταγραφή με την ομορφιά των ελληνικών νησιών. Αποφάσισα να επικεντρωθώ στον χειμώνα, όταν ο τουρισμός είναι λιγότερος και τα νησιά επιστρέφουν σε έναν πιο ήρεμο και αυθεντικό ρυθμό. Τον χειμώνα, οι κάτοικοι έχουν περισσότερο χρόνο να αφιερώσουν και είναι πιο ανοιχτοί να μιλήσουν. Για τους ηλικιωμένους, η παρουσία μας και το ενδιαφέρον μας για τις ιστορίες τους φέρνει μια ανανεωμένη χαρά, κάτι που φαίνεται ιδιαίτερα τους ήσυχους χειμερινούς μήνες καθώς οι περισσότεροι δεν έχουν παρέα.
Πόσο εύκολο είναι να πραγματοποιηθεί κάθε ντοκιμαντέρ, δεδομένου ότι οι περισσότεροι πρωταγωνιστές σου μένουν σε ακριτικά νησιά;
Η δημιουργία ντοκιμαντέρ σε ακριτικά νησιά παρουσιάζει σίγουρα τις προκλήσεις της. Οι λόγοι που επέλεξα αυτά τα μέρη για το project μας είναι ακριβώς επειδή θέλω να φέρω στο φως την ηρεμία και την απομόνωση που βιώνουν οι κάτοικοι τους κατά τους χειμερινούς μήνες. Αυτή η ατμόσφαιρα είναι κάτι που πολλοί δεν έχουν ζήσει ή γνωρίζουν. Οι κάτοικοι των νησιών αυτών συχνά αισθάνονται ξεχασμένοι το χειμώνα, ενώ το καλοκαίρι τα μέρη τους κατακλύζονται από επισκέπτες. Είναι σημαντικό για μένα να αποτυπώσουμε αυτή τη διαφορά και να δείξουμε την αλήθεια της καθημερινής ζωής τους.
Ταξιδεύουμε σε αυτά τα νησιά, μερικές φορές υπό δύσκολες καιρικές συνθήκες, και αφιερώνουμε χρόνο για να γνωρίσουμε τους ανθρώπους και να κατανοήσουμε τις ιστορίες τους. Αυτό απαιτεί υπομονή και επιμονή, αλλά η δυνατότητα να μεταδώσουμε τις ιστορίες τους σε ένα ευρύτερο κοινό είναι απόλυτα η ανταμοιβή μας.
Πώς βρίσκεις κάθε φορά τους πρωταγωνιστές σου και κυρίως πώς τους κάνεις να σου ανοιχτούν;
Τους περισσότερους πρωταγωνιστές τους βρίσκουμε μέσω γνωστών, κάτι που είναι πολύτιμο γιατί διευκολύνει το άνοιγμα και την εμπιστοσύνη. Πολλοί άνθρωποι θέλουν να βοηθήσουν και μας συνδέουν με ηλικιωμένους που γνωρίζουν. Είναι συγκινητικό το πόσοι μας στέλνουν μηνύματα για να καταγράψουμε τις ιστορίες των δικών τους παππούδων και γιαγιάδων, λέγοντας «Θέλω να το έχω ενθύμιο αυτό το film».
Όταν συναντάμε τους ανθρώπους αυτούς, αφιερώνουμε χρόνο να μιλήσουμε, να φάμε μαζί, να γελάσουμε, δημιουργώντας έτσι ένα περιβάλλον όπου αισθάνονται άνετα να ανοιχτούν. Είναι σημαντικό να δημιουργήσουμε μια αυθεντική σύνδεση, ώστε να μπορέσουν να μοιραστούν τις ιστορίες τους με ειλικρίνεια και βάθος. Το να μπαίνουμε στις ζωές τους και να ζούμε μαζί τους αυτές τις στιγμές είναι για μένα η ουσία της επιτυχίας. Δε θέλω απλώς να καταγράψω μια ιστορία, αλλά να γίνω μέρος της και να την καταλάβω σε βάθος.
Έχω λάβει μηνύματα, όπως από μια ψυχολόγο που μας έγραψε ότι αυτό που κάνουμε λειτουργεί σαν ψυχοθεραπεία για τους ηλικιωμένους, γιατί τους δίνουμε την ευκαιρία να μιλήσουν για πράγματα που θέλουν να μοιραστούν εδώ και χρόνια και κανένας μπορεί να μην τους έχει αφιερώσει τον χρόνο.
Αυτή η διαδικασία είναι επίσης θεραπευτική και για εμάς. Όταν μπαίνουμε σε ένα σπίτι, αφήνουμε τα πάντα πίσω μας και αφοσιωνόμαστε πλήρως στην ιστορία που πρόκειται να ακούσουμε, απορροφώντας τη σοφία και τις εμπειρίες αυτών των ανθρώπων.
Έχει υπάρξει κάποια ιστορία που να μίλησε λίγο περισσότερο μέσα σου;
Έχω συγκινηθεί σε πολλές συζητήσεις, αλλά αυτό που με άγγιξε πραγματικά είναι η αντίθεση ανάμεσα στη ζωή του τότε και του τώρα. Παρόλο που οι άνθρωποι ζούσαν με λιγότερα, φαίνονταν πιο γεμάτοι και χαρούμενοι. Ζούσαν με απλότητα και εκτιμούσαν τις μικρές στιγμές της ζωής.
Σήμερα, παρά την άνεση και την ευκολία που μας προσφέρει η σύγχρονη ζωή, οι ανάγκες μας γίνονται συνεχώς πιο απαιτητικές. Βρισκόμαστε σε έναν αδιάκοπο αγώνα για περισσότερα υλικά αγαθά και επιτυχίες, αλλά συχνά χάνουμε την πραγματική ουσία της ευτυχίας.
Οι ιστορίες των παλαιότερων γενιών μου θυμίζουν πόσο σημαντικό είναι να αναζητούμε την ευτυχία στις απλές, καθημερινές στιγμές και στις ανθρώπινες σχέσεις, αντί να κυνηγάμε συνεχώς τα υλικά αγαθά. Αυτός ο προβληματισμός με έκανε να αναθεωρήσω πολλές από τις δικές μου προτεραιότητες και να εκτιμήσω περισσότερο τις απλές χαρές της ζωής.
Πριν τα short films ποια ήταν η σχέση σου με την τρίτη ηλικία; Έχεις παππούδες με τους οποίους περνάς πολύ χρόνο;
Πριν ασχοληθώ με τα short films, η σχέση μου με την τρίτη ηλικία ήταν αρκετά στενή. Μεγάλωσα περνώντας πολύ χρόνο με τις γιαγιάδες και τους παππούδες μου, που είχαν μεγάλη επιρροή στη ζωή μου. Οι ιστορίες τους, οι εμπειρίες τους και η σοφία τους με ενέπνευσαν βαθιά. Από μικρή ηλικία, έμαθα να εκτιμώ την αξία της εμπειρίας και της γνώσης που φέρνει η τρίτη ηλικία.
Η επαφή μου με τους παππούδες μου ήταν καθημερινή και οι στιγμές που περνούσα μαζί τους ήταν πολύτιμες. Μέσα από αυτές τις στιγμές, ήρθα επίσης αντιμέτωπος με τη μοναξιά που πολλές φορές βιώνουν οι ηλικιωμένοι. Είναι κάτι που εμείς οι νεότεροι δεν μπορούμε να κατανοήσουμε πλήρως μέχρι να φτάσουμε σε αυτή την ηλικία.
Αυτή η στενή σχέση με την τρίτη ηλικία και η κατανόηση των προκλήσεων που αντιμετωπίζουν οι ηλικιωμένοι με έκανε να θέλω να εξερευνήσω περισσότερο αυτά τα θέματα.
Αυτά τα short films, όπως λέει και ο τίτλος τους, έχουν σκοπό να καταγράψουν και να διασώσουν τις ιστορίες τους πριν χαθούν, ώστε να μπορέσουν να τις δουν και οι επόμενες γενιές. Με αυτόν τον τρόπο, ελπίζω να ευαισθητοποιήσω περισσότερο κόσμο για τις δυσκολίες αλλά και τις ομορφιές της τρίτης ηλικίας, και να διατηρήσω τη σοφία και τις εμπειρίες των ηλικιωμένων για το μέλλον.
Γιατί «Οι ιστορίες τους πριν χαθούν»; Πώς αποφάσισες να είναι αυτός ο τίτλος σου;
Ο τίτλος «Οι ιστορίες τους πριν χαθούν» προέκυψε αυθόρμητα μια μέρα στην Πάρο, το πρώτο νησί που επισκεφτήκαμε για το project.
Κατά τη διάρκεια της δεύτερης συνέντευξης, μοιράστηκα στο Instagram ένα μικρό απόσπασμα και έγραψα αυθόρμητα: «Οι ιστορίες τους πριν χαθούν». Όταν αργότερα ψάχναμε για τον τίτλο του project, δοκιμάσαμε διάφορες ιδέες, αλλά κανένας τίτλος δε μας φαινόταν τόσο κατάλληλος όσο αυτός ο αυθόρμητος που είχε έρθει εκείνη τη στιγμή.
Ήταν η πιο αληθινή περιγραφή αυτού που θέλαμε να κάνουμε.
Ο τίτλος αντικατοπτρίζει ακριβώς την ουσία του project. Αν δεν καταγράψουμε αυτές τις ιστορίες, θα χαθούν με την πάροδο του χρόνου. Έχω παλέψει με την ιδέα του θανάτου και του τέλους για χρόνια, και συνειδητοποίησα ότι αυτό ακριβώς είναι που κάνει τη ζωή τόσο ενδιαφέρουσα και πολύτιμη. Το γεγονός ότι κάποια στιγμή τελειώνει μας υπενθυμίζει να εκτιμούμε κάθε στιγμή και να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να ζήσουμε μια γεμάτη ζωή.
Ο σκοπός είναι να ζούμε με τρόπο που μας κάνει ευτυχισμένους και πλήρεις, αποφεύγοντας να προκαλέσουμε κακό σε άλλους. Ο παράδεισος δεν είναι κάτι που έρχεται μετά, είναι εδώ, στη ζωή που ζούμε τώρα.
Πόσες ιστορίες θα δούμε ακόμα; Έχει τέλος αυτό το πρότζεκτ;
Αρχικά είχαμε στοχεύσει να συναντήσουμε περίπου 50 άτομα. Όμως, καθώς συνεχίζουμε, ανακαλύπτουμε συνεχώς νέα νησιά και νέες ιστορίες που μας καλούν να τις καταγράψουμε. Κάθε άτομο που συναντάμε έχει κάτι μοναδικό να μοιραστεί, και κάθε ιστορία είναι τόσο ενδιαφέρουσα και διαφορετική. Οπότε, η αλήθεια είναι πως δε βλέπω κάποιο συγκεκριμένο τέλος σε αυτό το project.
Αντίθετα, όσο υπάρχουν άνθρωποι, θα υπάρχουν ιστορίες που αξίζει να ειπωθούν και εμείς θα συνεχίσουμε να τις αναζητούμε και να τις μοιραζόμαστε.
Πώς αποφάσισες να ασχοληθείς με τη φωτογραφία και τη σκηνοθεσία;
Η αγάπη μου για τη φωτογραφία και τη σκηνοθεσία ξεκίνησε από πολύ νωρίς.
Ήμουν πάντα μαγεμένος από τη δύναμη των εικόνων να αφηγούνται ιστορίες, να προκαλούν συναισθήματα και να μεταφέρουν μηνύματα με έναν τρόπο που τα λόγια μόνο τους δεν μπορούν πάντα να επιτύχουν. Η ενασχόληση μου άρχισε ως χόμπι, αποτυπώνοντας στιγμές από την καθημερινή ζωή και ταξίδια, αλλά σύντομα εξελίχθηκε σε πάθος και επαγγελματική κατεύθυνση.
Αυτό το πάθος με έχει φέρει σε σημεία πάνω στη γη που ποτέ δε φανταζόμουν ότι θα επισκεπτόμουν. Έχω δει εκπληκτικές τοποθεσίες, γνωρίσει άτομα από διάφορες κουλτούρες, και έχω ζήσει εμπειρίες που άλλαξαν τον τρόπο που βλέπω τον κόσμο.
Βρίσκω πολύ ενδιαφέρον το να καταγράφω αυτές τις εμπειρίες και να τις μεταφέρω σε άτομα που για κάποιο λόγο δεν ήταν εκεί για να τις ζήσουν. Αυτή η δυνατότητα να μοιράζομαι τον κόσμο μου με τους άλλους μέσω της τέχνης της εικόνας είναι αυτό που με κάνει να συνεχίζω με το ίδιο πάθος.
Με τον καιρό, κατάλαβα ότι ήθελα να εξερευνήσω πιο βαθιά την τέχνη της σκηνοθεσίας, να δημιουργήσω πιο σύνθετα έργα και να συνδυάσω διάφορα μέσα και τεχνικές για να περιγράψω ιστορίες με πιο δυναμικό τρόπο.
Τρέχεις και άλλα πρότζεκτ;
Η αλήθεια είναι ότι το μυαλό μου δε σταματάει ποτέ να σκέφτεται το επόμενο. Με την ομάδα μου, ήδη στήνουμε κάποια νέα projects.
Στόχος μας είναι να προκαλούμε συναισθήματα στον θεατή, γιατί πιστεύουμε ότι μέσα από τα συναισθήματα βγαίνουν και άλλα πράγματα, και έτσι ο ένας εμπνέει τον άλλον. Ανεξάρτητα από το μέγεθος ή την εμβέλεια τους, εστιάζουμε στο να δημιουργήσουμε κάτι που έχει αξία. Ακόμα και αν τα projects μας καταφέρουν να αγγίξουν ή να βοηθήσουν έστω και ένα άτομο, για εμάς αυτό θεωρείται μεγάλη επιτυχία.
Το «Οι ιστορίες τους πριν χαθούν» θα εξελιχθεί σε κάτι μεγαλύτερο;
Το project μου ήρθε σαν ιδέα πριν 9 μήνες και άρχισε να γίνεται πράξη πριν 7 μήνες. Το πότε θα τελειώσει και σε τι θα εξελιχθεί είναι άγνωστο ακόμα.
Όταν αρχίσαμε, είχα πει μέχρι το Μάιο θα το έχουμε τελειώσει, αλλά συναντάς τόσα στο δρόμο που δεν περίμενες, που συνεχίζεις και συνεχίζεις χωρίς να ξέρεις που θα φτάσεις, αλλά αυτό είναι το ωραίο.
Κάτι που θα ήθελα να προσθέσω είναι ότι σε αυτό το project είμαι με δυο αγαπημένα μου άτομα, τον αδελφό μου (Τηλέμαχος Κατσιγιάννης) και τον κολλητό μου (Άρης Ζιωτόπουλος).
Όταν μοιράζεσαι τέτοιες στιγμές και εμπειρίες με δικά σου άτομα η ευτυχία είναι διπλή και δε θες να τελειώσει αυτό το ταξίδι.
