Ο Chuck D των Public Enemy στο OneMan

Πόσο μάλλον όταν η πυκνογραμμένη, φορτισμένη αισθητικά και κοινωνικοπολιτικά ιστορία ξεκινά πριν από τουλάχιστον πενήντα χρόνια και σε αυτή προστίθενται διαρκώς νέες σελίδες, νέα κεφάλαια, νέοι πρωταγωνιστές και μάλιστα ίσως με πιο μαζική απήχηση από ποτέ.

Πόσο μάλλον όταν το ντοκιμαντέρ έχει να κάνει με το hip hop.

Το συγκριτικό πλεονέκτημα του πολυσυζητημένου Fight the Power: How Hip Hop Changed the World είναι ότι εμπνευστής του, εκτελών χρέη executive producer, αφηγητή on και off camera είναι ο Chuck D, ένας από τους κυριότερους και πιο πολιτικοποιημένους διαμορφωτές του hip hop ως ηγέτης των Public Enemy και μέχρι σήμερα ορκισμένος θεματοφύλακάς του, ο οποίος αποδεικνύεται «ιδιοφυής καθηγητής ιστορίας», όπως γράφτηκε στην Guardian.

Η παρουσία του ως επικεφαλής εξασφαλίζει όχι απλά ένα πλούσιο οπτικοακουστικό υλικό (αν και όχι ιδιαίτερα πλουσιότερο σε σχέση με ανάλογα εγχειρήματα του παρελθόντος – άλλωστε δεν υπάρχουν δα και πολλά ίδια με τον DJ Kool Herc από τα 70s), σίγουρα όμως μια εντυπωσιακή παρέλαση από ομιλούσες κεφαλές. Μεταξύ άλλων: KRS-One, Grandmaster Caz, Melle Mel (Grandmaster Flash and the Furious Five), Run-DMC, The Last Poets, LL Cool J, Fat Joe, Ice-T, Monie Love και Eminem – μαζί τους ιστορικοί αμερικανικών πανεπιστημίων και ειδήμονες δημοσιογράφοι.

Το πρώτο, ωριαίο επεισόδιο πραγματεύεται όλα όσα προηγήθηκαν και οδήγησαν στην επίσημη δισκογραφική γέννησή του hip hop το 1982 με το “The Message” των Grandmaster Flash and the Furious Five.

Στο δεύτερο παρακολουθούμε το hip hop να δίνει στα 80s φωνή σε εκατομμύρια μαύρων Αμερικανών κατά πλειοψηφία αποκλεισμένων από τις διόδους της κοινωνικής κινητικότητας και αντιμέτωπων με υπέρμετρη βία από την αστυνομία και συστημικό ρατσισμό από τον λευκό του διπλανού -από τα γκέτο- μπλοκ.

Ακολουθούν τα 90s οπότε και οι πάντες έχουν πια καταλάβει ότι το hip hop ποτάμι δε γυρίζει πίσω, αντιθέτως η ορμή του γίνεται πιο έντονη, το ίδιο και η μαζικότητά του, η οποία φέρνει μεν στην επιφάνεια κάποιες αμφιλεγόμενες πτυχές του (αντικειμενοποιεί τις γυναίκες ή όχι;), την ίδια στιγμή όμως στο παιχνίδι μπαίνουν και γυναίκες που με αφετηρία τα γκέτο κάνουν το breakthrough στο mainstream, όπως για παράδειγμα η Queen Latifah.

Στο τέταρτο και τελευταίο επεισόδιο η χιλιετία έχει πια αλλάξει, το hip hop κατά περιπτώσεις λειτουργεί κορπορατικά. Δεν είναι κατ’ ανάγκη κακό αυτό, αρκεί όμως να μην ξεχνάς από πού ξεκίνησες και να μην αποφεύγεις να πάρεις θέση όταν οι καταστάσεις το απαιτούν, γιατί ο συστημικός ρατσισμός καλά κρατεί, ειδικά όταν τον σιγοντάρει ακόμη και ο Πρόεδρος των ΗΠΑ.Γιατί η αστυνομία μπορεί ακόμη και εν έτει 2020 να δολοφονήσει ένα μαύρο πολίτη που ψυχορραγεί φωνάζοντας “I can’t breathe”. Γιατί κάποιοι ως απάντηση στο κίνημα Black Lives Matter, κάποιοι προτάσσουν το All Lives Matter.

«To hip hop πάντα ήταν κάτι περισσότερο από μουσική» μου είχε πει ο Chuck D τον Ιούλιο του 2019 (σχεδόν ένα χρόνο πριν από τη δολοφονία του George Floyd) με αφορμή για την τηλεφωνική μας συνομιλία ήταν ο ερχομός εκείνο το καλοκαίρι στην Αθήνα των Prophets of Rage, του super-group με μέλη των Public Enemy, Rage Against the Machine και Cypress Hill. Με το ντοκιμαντέρ που επιμελήθηκε αναδεικνύει ακριβώς αυτό.

O Chuck D και ο Flavor Flav των Public Enemy BottleRock Napa Valley Music Festival το 2015. © Rich Fury/Invision/AP

Ο κόσμος δεν είναι δίκαιος και το καθήκον μας είναι να φτιάχνουμε δίσκους που λειτουργούν σαν αποκούμπι για τον κόσμο, που σε κάνουν να πιστέψεις στις δυνατότητές σου και να αντέξεις τον καθημερινό βομβαρδισμό ανοησίας από αυτούς που έχουν στα χέρια τους την εξουσία.

Μπορείς να πεις ότι οι Prophets of Rage με έσωσαν σε μια δύσκολη στιγμή. Αυτό το γκρουπ άλλαξε τη στάση μου απέναντι στη ζωή, το εύρος, αν θες, της οπτικής μου απέναντι στα πράγματα. Ένιωσα ξανά ότι όλα είναι πιθανά, οπότε γιατί να μην το δοκιμάσω; Κάπως έτσι είναι ακόμη. Ο δρόμος είναι μπροστά μας. Το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι να πατήσουμε το γκάζι.

Κανείς μας δε θέλει τα πράγματα να είναι σκατά μόνο και μόνο για να εμπνεόμαστε και να γράφουμε δίσκους. Καταλαβαίνεις τι εννοώ; Θα προτιμούσα να ζω σε έναν πιο δίκαιο κόσμο κι ας μου κόστιζε όλα τα ριζοσπαστικά, πολεμικά χιτ που έχω γράψει μέχρι σήμερα.

Στον Trump θα έλεγα το εξής: «Είσαι ένας κακός διασκεδαστής. Δεν είσαι κατάλληλος για την προεδρία των ΗΠΑ. Μπορείς αν θες να αγοράσεις μία αθλητική ομάδα, ίσως καταφέρεις να τη διοικήσεις, αλλά δεν μπορείς να κυβερνήσεις ένα λαό. Φύγε και άσε μας να ζήσουμε». Κάνω ό,τι καλύτερο μπορώ ξέροντας ότι τα σημάδια που θα αφήσει στη χώρα μου αυτός ο φτηνός, κακός διασκεδαστής υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να μη φύγουν ποτέ.

Ανέκαθεν πίστευα ότι οι βασικές αρχές του σοσιαλισμού μπορούν να οδηγήσουν σε έναν καλύτερο κόσμο. Αλλά δεν είμαι πολιτικός. Το μόνο που ξέρω είναι ότι η απληστία των πλούσιων είναι σατανική. Πιστεύω, λοιπόν, ότι ο σοσιαλισμός με έναν τρόπο που θα ανταποκρίνεται στις ανάγκες του μοντέρνου ανθρώπου, δεν μπορεί παρά να οδηγήσει σε κάτι καλύτερο από αυτό που έχουμε ζήσει μέχρι σήμερα. Δεν είμαι πολύ καλός με την πολιτική ορολογία. Η ανάγκη για κοινωνική δικαιοσύνη όμως είναι επιτακτική. Πάντα ήταν και πάντα θα είναι.

Το hip hop είναι μια ολόκληρη κουλτούρα. Ποτέ δεν ήταν μόνο ο ήχος. Πάντα ήταν και η εικόνα. Πάντα ήταν και η ιστορία πίσω από τα τραγούδια. Ήταν και το στυλ. Ήχος, εικόνα, ιστορία, στυλ όλα αυτά μαζί είναι το hip hop.

Πάντα ήταν κάτι περισσότερο από «απλώς» μουσική. Έτσι είναι και σήμερα. Ίσως να έχουν αλλάξει τα μέσα στο κομμάτι της εικόνας και του στυλ. Δεν πρέπει όμως ποτέ να προσπαθούμε να βάζουμε το hip hop σε καλούπια. Πρέπει να το αφήνουμε ελεύθερο να εξελιχθεί, χωρίς φυσικά να ξεχάσει τις ρίζες του.

Με την απονομή του Πούλιτζερ στον Kendrick Lamar ήταν σαν να ήρθε το πλήρωμα του χρόνου. Τι άλλο να πω πέρα από το ότι το θεωρώ μία πολύ σημαντική στιγμή στην ιστορία του hip hop;

Κάθε γενιά έχει τις δικές της κοινές αναφορές και θέσεις. Καμίας γενιάς η κρίση δεν είναι αλάνθαστη. Η γνώμη μου είναι ότι πρέπει να δουλέψουμε όλοι μαζί.

Προσωπικά δεν με απασχολεί ο τρόπος με τον οποίο θα ακουστεί η μουσική μου, δεν έχει σημασία αν κάποιος αγοράζει δίσκους ή CD ή αν προτιμάει το streaming. Η μουσική υπήρχε πολύ πριν γεννηθούμε εγώ κι εσύ. Υπήρχε μια εποχή που ο μόνος τρόπος για να ακούσεις μουσική ήταν να δεις ζωντανά ένα μουσικό. Τώρα ο καθένας μπορεί να ακούει ό,τι θέλει, όπου κι αν βρίσκεται, από το τηλέφωνό του. Εμένα αυτό μου φαίνεται ευλογία, κάτι που κάνει τη ζωή μας καλύτερη και σίγουρα όχι κάτι για το οποίο αξίζει να γκρινιάζει κανείς. Είναι πάντα προτιμότερο να ακούς περισσότερη μουσική, παρά λιγότερη, δε συμφωνείς;

Θα είχα πολλές καλές συμβουλές στον νεότερο εαυτό μου. Νομίζω ότι ο Chuck D πίσω στο 1989 ήταν ωραίος τύπος και θα καθόταν ν’ ακούσει όσα θα είχε να του πει ο σημερινός Chuck D. Με μεγάλωσαν δύο απίθανοι γονείς που μου έμαθαν να σέβομαι πάντα τους άλλους ανθρώπους και ειδικά τους μεγαλύτερους, να κάθομαι και να τους ακούω ακόμη κι αν δεν συμφωνώ μαζί τους. Γιατί αν έχεις την υπομονή να ακούσεις, σημαίνει ότι έχεις την όρεξη να μάθεις.