‘Ο Γιώργος του Κέδρου’: Ένα ντοκιμαντέρ από τη Δονούσα ως την αθανασία

Ο Γιώργος Κολόζης πήγε για πρώτη φορά στη Δονούσα όταν ήταν 20 χρονών, στις αρχές της δεκαετίας του ‘70. Η Δονούσα δεν είχε ηλεκτρικό ρεύμα τότε και η λέξη τουρίστας ήταν σχεδόν άγνωστη στους κατοίκους του νησιού. Έμεινε σε μια σκηνή στην παραλία του Κέδρου και για τις πρώτες μέρες τον θεωρούσαν κατάσκοπο, αλλά δεν του πήρε πολύ καιρό να συνδεθεί με τους ανθρώπους και να αποκτήσει το όνομα ‘Ο Γιώργος του Κέδρου’.

Πήγαινε στη Δονούσα κάθε χρόνο, κινηματογραφώντας και φωτογραφίζοντας τους ανθρώπους και το τοπίο μέχρι και τις αρχές του ‘80. Όταν επέστρεψε στα τέλη του ‘90 για να συνεχίσει την κινηματογράφηση διαπίστωσε ότι πολλά είχαν αλλάξει και τότε αποφάσισε ότι όλο αυτό το υλικό έπρεπε να γίνει ένα ολοκληρωμένο ντοκιμαντέρ.

Αυτή είναι η εισαγωγή της περιγραφής του ντοκιμαντέρ ‘Ο Γιώργος του Κέδρου’ στη σελίδα του στο Facebook. Στη συνέχεια της οποίας αναφέρεται ότι το 2007 ο Γιώργος Κολόζης πήγε στο νησί μαζί με το γιο του Γιάννη γι’αυτό που νόμιζαν ότι θα είναι το τελικό γύρισμα του ντοκιμαντέρ. Καθώς όμως ο Γιώργος από το 2009 δεν είναι πια μαζί μας, έγινε σαφές ότι ο Γιάννης έπρεπε να τελειώσει το ντοκιμαντέρ. Πήγε ξανά στη Δονούσα τον Απρίλη του 2010 και επέστρεψε στο νησί όσες περισσότερες φορές μπορούσε μέχρι σήμερα με σκοπό να ολοκληρώσει το ντοκιμαντέρ. Ένα ντοκιμαντέρ που εξερευνά την έννοια της μνήμης.

Λίγες μέρες πριν τη λήξη της crowdfunding καμπάνιας, η οποία θα βοηθήσει στην ολοκλήρωση του ντοκιμαντέρ μιλήσαμε με τον Γιάννη Κολόζη, ο οποίος έχει ασχοληθεί ξανά με το θέμα της μνήμης στο βραβευμένο ‘Un Condor‘.

Τι σημαίνει για σένα ‘Δονούσα’;

Δονούσα σημαίνει για μένα νοσταλγία, γαλήνη, αναζήτηση. Για το ντοκιμαντέρ είναι συμβολικά ο χώρος στον οποίο κατοικούν οι αναμνήσεις, μια αφορμή για ενδοσκόπηση και επιστροφή στην απλότητα και την ουσία των πραγμάτων.

Η Δονούσα είναι το μέρος που ανακάλυψε ο πατέρας σου το ’70 και από τότε επέλεξε να επιστρέφει. Έχεις τη δική σου Δονούσα;

Είναι ένα συνονθύλευμα από διαφορετικά μέρη τα οποία και μόνο που τα σκέφτομαι μου αφήνουν μια αίσθηση πληρότητας. Μια βουτιά στον παγωμένο Καλαρρύτικο στα Τζουμέρκα,  περπάτημα στην Πλατιά Άμμο στην Κεφαλλονιά ενώ δύει ο ήλος, βραδινό μπάνιο στις θερμές πηγές στα Πομακοχώρια, μια βόλτα στο ηφαίστειο της Νισύρου. Δεν κρύβω βέβαια ότι από τα 16 μου πηγαίνω κάθε χρόνο στην Κεφαλλονιά, που μαζί με μια παρέα καλών φίλων ζούμε στιγμές γαλήνης και συντροφικότητας. 

”A study in the concept of memory”, αναφέρεις στην περιγραφή του ντοκιμαντέρ. Με τη μνήμη είχες ασχοληθεί σ’ ένα βαθμό και στο ‘Un Condor’. Πόσο μας βοηθάει τελικά να θυμόμαστε;

Η μνήμη μας βοηθάει να ζούμε και να αντιλαμβανόμαστε την παρούσα στιγμή. Είναι αυτό με βάση το οποίο πορευόμαστε, κάνουμε τις επιλογές μας, αυτοπροσδιοριζόμαστε και χωρίς αυτήν δεν θα μπορούσαμε να ορίσουμε αυτό που ονομάζουμε πραγματικότητα. Αλλά όσο μας βοηθά να θυμόμαστε άλλο τόσο μας βοηθά να ξεχνάμε, η μνήμη είναι άλλωστε επιλεκτική και κατασκευαστική και άρα υποκειμενική, ίσως ορίζει την προσωπικότητά μας περισσότερο από οτιδήποτε άλλο.

Πέρα από την ολοκλήρωση ενός έργου που είχε ξεκινήσει ο πατέρας σου, ποιος είναι ο δικός σου στόχος μέσα από αυτό το ντοκιμαντέρ;

Καθώς ο πατέρας μου δεν είναι πια μαζί μας από το 2009, το ντοκιμαντέρ πέρασε στα δικά μου χέρια. Ίσως και άθελά μου δεν βιάστηκα να το τελειώσω, έτσι τα τελευταία δέκα χρόνια έχω προσπαθήσει να βάλω και το προσωπικό μου στοιχείο. ‘Ο Γιώργος του Κέδρου’ δεν είναι ένα ντοκιμαντέρ για το πώς άλλαξε η Δονούσα από το ’70 ως σήμερα, είναι για μένα μια προσπάθεια να βιώσω το παρόν και να κατανοήσω την ουσία της μνήμης και των αναμνήσεων. Δεν θέλω να αντιμετωπίσω το υλικό του ’70 ως αρχειακό αλλά ως παροντικό, όπως είναι άλλωστε και η στιγμή κατά την οποία καταγράφηκε. Μέσα σε όλο αυτό, ο πατέρας μου είναι πλέον κι αυτός ένας από τους πρωταγωνιστές του ντοκιμαντέρ, όπως ίσως κι εγώ.

Πες μου την καλύτερη και τη χειρότερη στιγμή από τα μέχρι τώρα γυρίσματα.

Δεν θα μπορούσα να πω ότι υπάρχει χειρότερη στιγμή, σίγουρα υπήρξαν δύσκολες στιγμές, αλλά κι από αυτές πάντοτε κάτι κερδίζεις.  Η καλύτερη στιγμή είναι σίγουρα το 2007 όταν ήμασταν όλοι μαζί στο Μερσίνι, με ανθρώπους βγαλμένους από άλλη εποχή που μας έβαλαν μέσα στα σπίτια τους, μας κέρασαν, μας άνοιξαν την καρδιά τους. Μια δύσκολη στιγμή ήταν στα τέλη Δεκέμβρη του 2016 που γυρίσαμε με τα πόδια από το Μερσίνι ως το Σταυρό γύρω στα 5 χιλιόμετρα με 10 μποφόρ και ασταμάτητη βροχή. Αυτό βέβαια δεν εμπόδισε τις συχνές στάσεις για βροχερά πλάνα.

Πώς σε αντιμετωπίζουν οι ντόπιοι και ποια είναι η σχέση σου μαζί τους όλο αυτό το διάστημα;

Από την πρώτη φορά που πήγα αισθάνθηκα τη φιλοξενία, ένα κρεβάτι για να κοιμηθώ μια βροχερή νύχτα του Απρίλη, μια ομελέτα με πατάτες να μας περιμένει επιστρέφοντας από το Λιβάδι στο Μερσίνι, μια γαβάθα φρέσκο κατσικίσιο τυρί αλλά και τώρα με τη συμμετοχή τους στην καμπάνια crowdfunding. Αυτό που εκτιμώ ιδιαιτέρως είναι ότι δεν με αντιμετωπίζουν σαν κάποιον που κάνει ένα ντοκιμαντέρ, αλλά απλώς σαν έναν επισκέπτη. Υπάρχουν άνθρωποι που επισκέπτομαι κάθε φορά που πηγαίνω στο νησί και η χαρά τους είναι πάντα η ίδια. Μέσα στον χρόνο βέβαια, χάνουμε πολλούς από τους παλιούς…

Γιατί να δει το ντοκιμαντέρ κάποιος που δεν έχει πάει ή δεν σκοπεύει να πάει στη Δονούσα;

Νομίζω ότι ο καθένας θα μπορούσε να βάλει στη θέση της Δονούσας ένα άλλο αντίστοιχο μέρος, είτε πραγματικό είτε της φαντασίας του και να συνδεθεί με το ντοκιμαντέρ. Όπως κάθε έργο, είναι στην καλύτερη περίπτωση μια αφορμή να μιλήσεις για κάτι άλλο, πιο ολικό. Το συγκεκριμένο ντοκιμαντέρ μιλάει για τον χρόνο, τη μνήμη, τις αναμνήσεις, τους ανθρώπους, ίσως και για τη θνητότητα και την αθανασία. Όπως έλεγε κι ο πατέρας μου είναι μια προσπάθεια να κατανοήσουμε την εξίσωση χώρου, χρόνου, ανθρώπου. Πιο απλά, κάποιος θα δει ωραίους ανθρώπους, όμορφα τοπία, στο πέρασμα 45 χρόνων σε μια προσπάθεια κατανόησης του τι αφήνουν αυτά τα χρόνια πίσω, τι είναι πάντα εδώ.

Φωτογραφίες: Γιώργος Κολόζης, Γιάννης Γεωργίου, Δάφνη Κολυβά, Μαριλάμπη Κολόζη, Γιάννης Κολόζης