Ο Khay Be γουστάρει να είναι το θετικό παράδειγμα στο rap game

Φτάνουμε στο στούντιο μεσημέρι, σε ένα απ’ τα τελικά sessions για το «φινίρισμα» του άλμπουμ, που εδώ και λίγες ώρες είναι διαθέσιμο για ακρόαση κάτω απ’ το όνομα του νεαρού Khay Be. Ο ίδιος, φορώντας ένα old school μπεζ tracksuit και ολόλευκα sneakers, με το νέο του «διαμάντι» στο αριστερό χέρι, ένα αστραφτερό μοντέλο Datejust της Rolex με μαύρο καντράν, στέκεται όρθιος δίπλα στον Πέτρο Βυνάκο, όσο εκείνος κάνει τις αλχημείες του στο πρόγραμμα με τις κυματομορφές. Καθόμαστε για λίγο στον απέναντι καναπέ, παρατηρώντας σιωπηλά την όλη διαδικασία. Κάθε τόσο, ο Khay Be ψάχνει τις σελίδες στο σημειωματάριό του για τις μικροαλλαγές που θέλει να δοκιμάσουν – ένα ad-lib εδώ, ένα χαμήλωμα στα claps εκεί.

«Με πιάνει μια εμμονή πάντα λίγο πριν την κυκλοφορία να είναι όλα τέλεια», θα μου εξηγήσει αργότερα.

Ένα φεγγάρι είχε κάνει μαθήματα πιάνου, αλλά το αυτί του εκπαιδεύτηκε από τις πολλές ώρες μέσα σε αυτό το στούντιο, απαντά με σιγουριά. Τουλάχιστον τρεις φορές την εβδομάδα δίνει το «παρών» στο υπόγειο του Destiny Studio πίσω από τις γραμμές του τρένου στο Μαρούσι, απ’ όπου περνάει μεγάλο μέρος του star system της ελληνικής ραπ σκηνής. Σε αντίθεση με άλλους artists του χώρου, ο Khay προτιμά να γράφει μεσημέρι προς απόγευμα, αλλά ποτέ βράδυ. Δεν γουστάρει πια να ξενυχτάει, έχει βάλει τη ζωή του σε πρόγραμμα και προσπαθεί καθημερινά να γίνεται καλύτερος άνθρωπος, μια φιλοσοφία που λείπει γενικότερα από το new wave. Δείχνει άνετος, εύρωστος.

Το νέο, τρίτο κατά σειρά άλμπουμ του Khay Be, μετά το Βόρεια Μεριά (2021) και το Pyro (2023), ανάμεσα στις κυκλοφορίες που παράλληλα πυροβολεί με εντυπωσιακή συνέπεια περίπου κάθε μήνα, βρίσκει τον ίδιον στην καλύτερη φάση του. Ο τίτλος, όχι τυχαία, είναι Khay Bizna, ένα λογοπαίγνιο που κανείς δεν θυμάται ποιος το σκέφτηκε πρώτος, αλλά ταιριάζει γάντι με το πρότυπο του moneymaker που στηρίζει ο ίδιος, έχοντας πρόσφατα ανοίξει σε συνεργασία με τον Light ένα γυμναστήριο (το Elysium στις Αχαρνές).

Μουσικά, το άλμπουμ έχει όλα τα φόντα να ταξιδέψει τη φωνή του στα ηχοσυστήματα της χώρας όπως είχε συμβεί με το Low Rider παλιότερα – πάνω από 5 εκατ. streams σήμερα. Είναι δεμένο, δουλεμένο στη λεπτομέρεια. Έχει χαρακτήρα 00s με κατά βάση εκατοστάρια beats, έχει ωραίες εναλλαγές (μέχρι και βαλκανικό vibe με feat του Σέρβου Brzo Trči Ljanmi) και ένα απ’ τα καλύτερα χαρτιά στο μανίκι του δίσκου είναι το remix στο κομμάτι-ύμνο της ελληνικής ραπ ιστορίας, το 12 Παρά των Going Through, με τον Νίκο Βουρλιώτη να μπαίνει ξανά στο booth. Ήταν μια δουλειά που παραδέχονται ότι έναναν με όρεξη και μεράκι, τόσο ο Khay Be όσο και o «αρχιμηχανικός του ραπ ήχου» Πέτρος Βυνάκος, που είχε τη συνολική μουσική επιμέλεια αλλά και την παραγωγή στα πιο πολλά κομμάτια, πράγμα που δεν το βλέπουμε συχνά.

Η νέα κυκλοφορία στάθηκε αφορμή για μια δίωρη κουβέντα με τον Khay Be για την πορεία του στο rap game και τη ζωή γενικότερα, για τη βιομηχανία της μουσικής σήμερα και τη ζημιά που κάνει το TikTok, για τις μπίζνες και τους πιτσιρικάδες με τα νοικιασμένα αμάξια στα κλιπ, για τη νοσταλγία των 00s και φυσικά τη φάση με τον Νίκο Βουρλιώτη ξανά στο booth.

Ο καθαρός τρόπος ζωής και η λογική του moneymaker

Πρώτο κομμάτι με το οποίο μπαίνεις σοβαρά στο rap game ήταν το Loco, το φθινόπωρο του 2020. Πόσα πράγματα έχουν αλλάξει στη ζωή σου μέσα σε αυτά τα τέσσερα χρόνια;
Σίγουρα άλλαξε ο τρόπος που βλέπω τη μουσική, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι άλλαξε το πόσο χαίρομαι να γράφω μουσική – αυτό έμεινε ίδιο. Απλά, τώρα είναι προτεραιότητά μου, γιατί έχει και απολαβές, είναι δουλειά. Τώρα, επειδή ρώτησες γενικά για τη ζωή μου, έχουν συμβεί κάποια κομβικά γεγονότα και μπορώ να πω ότι δεν είμαι ο ίδιος άνθρωπος με τότε. Έχω αλλάξει συνήθειες, τρόπο ζωής, νοοτροπία γενικότερα.

Παράδειγμα, πλέον δεν βγαίνω βράδυ, που παλιά το έκανα συνέχεια. Θεωρούσα ότι είναι το κλειδί για να γνωρίσεις κόσμο, να γνωρίσεις djs για να παίζουν μετά τα κομμάτια σου, να δικτυωθείς. Είχα στον νου μου να γνωρίζω κοπέλες, να μαζέψω εμπειρίες, και τώρα όλα αυτά μου φαίνονται ανώφελα. Γουστάρω, δηλαδή, πολύ περισσότερο να σηκώνομαι το πρωί και να αισθάνομαι παραγωγικός. Να πηγαίνω το γυμναστήριό μου, να έρχομαι στο στούντιο, να κάνω τα ραντεβού μου, να πηγαίνω ψυχολόγο, γενικά να γεμίζω τη μέρα μου με νέα πράγματα.

Αυτό σημαίνει ότι έκοψες και από παρέες;
Ναι, υπήρξαν κάποιες παρέες που είδα ότι έκαναν τον κύκλο τους. Ξέρεις, όταν είσαι μικρός πολλές φορές δεν συνειδητοποιείς ότι βρίσκεσαι σε μια παρέα, απλά και μόνο επειδή έχετε κάποια κοινά ενδιαφέροντα, χωρίς να υπάρχει κάτι παραπάνω. Παραδείγματος χάρη, έχεις στο μυαλό σου για τον τάδε ότι όποτε τον πάρεις τηλέφωνο, θα είναι διαθέσιμος να βγείτε σε κλαμπ ή να αράξετε σπίτι, να παίξετε πόκερ και να πιείτε μαύρο. Το θέμα είναι ότι δεν καταλαβαίνεις το πρόβλημα όσο είσαι μέσα. Πρέπει να κάνεις ένα βήμα πίσω, να το δεις από απόσταση και να αποφασίσεις εάν όντως τον θες στη ζωή σου ή το κάνεις από ανάγκη, από ευκολία.

Γουστάρεις πόκερ;
Τέρμα, αλλά όχι για τα χρήματα. Ποτέ δεν θα παίξω πολλά λεφτά, γιατί δεν μου αρέσει και ο τζόγος καθόλου. Εγώ απολαμβάνω το στρατηγικό κομμάτι, την μπλόφα. Θέλω να δω τον άλλον και να καταφέρω να τον «διαβάσω». Με εξιτάρει.

Έχεις κόψει κακές συνήθειες, δεν τζογάρεις, δεν πίνεις – τι φάση; Δεν έχεις κανένα πάθος;
Το φαγητό, αλλά και αυτό το έχω κόψει τώρα, γιατί κάνω μια αυστηρή διατροφή (γέλια). Κοίτα, δεν μου λείπει κάτι, για να σου είμαι ειλικρινής. Και στη μουσική μου, άμα παρατηρήσεις, προσπαθώ να πλασάρω ένα πιο «καθαρό» lifestyle από αυτά που παίζουν στο rap game. Με ενδιαφέρει να είμαι ένα θετικό role model για τους πιτσιρικάδες. Να βλέπουν φερ ειπείν ότι έχω την άνεση να πάω ένα μεγάλο ταξίδι στην Ταϊλάνδη και να το βάζουν κι εκείνοι στόχο. Να βλέπουν ότι γυμνάζομαι, ότι προσέχω τι τρώω, ότι είμαι εργατικός. Να είμαι το θετικό παράδειγμα, γενικά.

Παλιότερα, ίσως πιο ανώριμα, θα σκεφτόμουν ότι είναι λάθος να προωθείς έτσι τον εαυτό σου άμα θες να πετύχεις, γιατί ο κανόνας λέει ότι πρέπει να είσαι σκληρός, να βρίζεις στα stories σου, να μοστράρεις όπλα, ναρκωτικά κ.λπ., ότι κάνεις τη ζωή του γκάνγκστερ, αλλά δεν είμαι αυτό. Νομίζω ότι διαφέρω σε αυτό τον κομμάτι στο rap game, αλλά δεν το κάνω για να διαφέρω, όντως αυτός είναι ο εαυτός μου. Αισθάνθηκα υπέροχα, ας πούμε, όταν έτυχε να έρθουν παιδιά για να βγάλουμε φωτογραφία και οι γονείς τους μου είπαν, αγόρι μου είσαι παράδειγμα προς μίμηση.

«Rich είναι το νέο gangsta», που λες σε ένα κομμάτι. Δεν πρέπει να είσαι «βρώμικος» για να γίνεις moneymaker;
Το ανάποδο. Άμα θες να λέγεσαι επιχειρηματίας, δεν γίνεται να ξενυχτάς στα clubs, να είσαι στη γύρα, με καταχρήσεις, ιστορίες, και παράλληλα να κάνεις δουλειές. Πρέπει να είσαι καθαρός εδώ [σ.σ. δείχνει με τα δυο του δάχτυλα το κεφάλι] για να κυνηγάς την ευκαιρία. Εγώ, ας πούμε, πρέπει να έχω το μυαλό μου σε μια σειρά από επιχειρηματικά πράγματα – στο γυμναστήριο που έχουμε ανοίξει και λειτουργούμε από το καλοκαίρι του 2023 με τον Chris [σ.σ. τον Light], σε μια εταιρεία catering που διαχειριζόμαστε οικογενειακά, με κρυπτονομίσματα και πόσα άλλα που κοιτάω, περιμένοντας την κατάλληλη στιγμή να επενδύσω. Δεν είναι εύκολο.

Δεν νιώθεις ότι άμα τρέχουν μόνο νούμερα στο μυαλό σου, μένεις συνεχώς με ένα αίσθημα ανικανοποίητου;
Ναι, είναι ένα θέμα που πρέπει να δουλέψεις με τον εαυτό σου αυτό. Γιατί καταλήγεις να μη σου φτάνει τίποτα, να θες πάντα κάτι παραπάνω, και επειδή στα επιχειρηματικά υπάρχουν τα πάνω και τα κάτω, όταν βρεθείς σε αποτυχία, κινδυνεύεις να διαλυθείς ψυχολογικά. Σκοπός είναι να σκέφτεσαι για ποιο λόγο κυνηγάς τελικά τα χρήματα – εγώ ας πούμε το κάνω για να είμαι άνετος, να έχω επιλογές.

Σαν να φαίνεται ότι το έχεις συζητήσει το ζήτημα με τον ψυχολόγο (γέλια).
Όχι, όχι. Είναι main θέμα, αλλά στην παρούσα φάση, αυτό είναι λίγο πολυτέλεια – επείγουν άλλα.

Πρόσφατα έχασες τον πατέρα σου, αναφέρεις στο άλμπουμ.
Ναι, πριν δύο χρόνια.

Οι κανόνες ταχείας κατανάλωσης στη μουσική βιομηχανία σήμερα

Είναι εντυπωσιακό ότι περίπου κάθε ενάμιση μήνα κάνεις drop μια κυκλοφορία. Είναι απαραίτητος αυτός ο ρυθμός;
Είναι φουλ αναγκαίος, γιατί βγαίνει τόσο πολλή μουσική και το κοινό είναι πλέον τόσο ανεκπαίδευτο που απλά θα ξεχαστείς εάν δεν είσαι συνεπής. Βλέπεις ότι έχει χαθεί η κριτική άποψη στη μουσική – ο κόσμος παρακολουθεί απλά το Top 50 στο Spotify και θεωρεί ότι η πρώτη πεντάδα είναι οι καλύτεροι ράπερ αυτή τη στιγμή. Και αυτό, από την άλλη πλευρά, οδηγεί τους artists του χώρου στη λογική της γρήγορης μουσικής για να προλάβεις να ξαναμπείς στα trends με την επόμενη κυκλοφορία. Το αποτέλεσμα προφανώς είναι ότι πολλοί σταμάτησαν να νοιάζονται για την ποιότητα και, με απλά λόγια, κάνουν ότι να’ ναι, εκπορνεύουν τη μουσική, απλά για να χιτάρουν.

Εσύ δεν έπεσες ποτέ στη λούμπα του να κυνηγήσεις ένα εύκολο χιτ;
Όχι, καθόλου. Ποτέ δεν έχω έρθει στο στούντιο και να πω ότι σήμερα πάμε να κάνουμε ένα κομμάτι για να τρεντάρει. Το ανάποδο. Βασικά, νιώθω αμήχανα όποτε ξέρω ότι πρέπει να ανεβάσω βίντεο για promo στο TikTok, δεν μπορώ αυτή τη στρατηγική. Άσε που πιστεύω ότι από το blow up του συγκεκριμένου Μέσου άρχισε να χαλάει η φάση με την ακρόαση της μουσικής γενικότερα.

Δηλαδή;
Βλέπω ότι μεγάλη μερίδα του κόσμου, ειδικά στις μικρότερες ηλικίες, έχει σταματήσει να ακούει ολόκληρα τα κομμάτια, ακούει μόνο τα 10-20 δεύτερα από τα βιντεάκια στο TikTok. Το είδα σε ένα live μου πιο παλιά, που έβαλα το Τι θες που είχε γίνει mega-viral μια περίοδο. Τι συνέβη; Στο ρεφρέν όλο το μαγαζί είχε πάρει φωτιά και ήξεραν τους στίχους απ’ έξω, και στο υπόλοιπο κομμάτι, απόλυτη ησυχία. Ήταν τρομακτικό. Και φυσικά, απογοητευτικό για έναν artist που γράφει μουσική. Πιστεύω ότι τα επόμενα χρόνια θα προκύψει πρόβλημα με το πώς καταναλώνουμε μουσική, γιατί οι τωρινοί πιτσιρικάδες δεν έχουν εκπαιδευτεί να έχουν υπομονή μέχρι να τελειώσει ένα κομμάτι. Ακούνε επιφανειακά μουσική.

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Πώς το TikTok αλλάζει τη μουσική βιομηχανία σήμερα

Είναι φορές που πιέζεις τον εαυτό σου να γράψει για να μη μείνει πίσω;
Δεν υπάρχει κάτι τέτοιο. Δεν πρέπει να βάζεις κανόνες. Θα στο πω με μία απλή παρομοίωση: είναι όπως ακριβώς με τις μελιτζάνες. Οι μελιτζάνες βγαίνουν το καλοκαίρι – τότε είναι να βγουν. Το ότι γίνεται να βγουν και σε θερμοκήπια, με φάρμακα και χημικές διαδικασίες για να υπάρχουν στο ράφι όλο τον χρόνο, δεν είναι ούτε σωστό, ούτε υγιές. Ένας καλλιτέχνης μπορεί για τρεις μήνες να μην το νιώθει καθόλου, να μην μπορεί να γράψει. Μου έχει συμβεί και εμένα. Δεν γίνεται να αναγκάσεις το μυαλό σου να γράψει κάτι καλό, όταν δεν είναι σε φάση.

Πώς βγαίνει λοιπόν το πρόγραμμα στην περίπτωσή σου, με κυκλοφορία κάθε ενάμιση-δυο μήνες;
Έχω μόνιμα μια μπάνκα με έτοιμα κομμάτια, απ’ όπου παίρνω κάποιο όταν χρειάζεται να κυκλοφορήσω ένα single. Βασικά, το πρόγραμμα πάει κάπως έτσι: Γράφω, ηχογραφούμε και μετά αποφασίζουμε αναλόγως εάν θα κρατήσουμε το κομμάτι για δίσκο, για ξεχωριστό release ή πάει για πέταμα. Και μετά, πάλι από την αρχή. Φαντάσου, το νέο άλμπουμ Khay Bizna δουλεύεται από το καλοκαίρι – όποτε βγάζαμε κάτι που ταιριάζει στην αισθητική του, το κρατούσαμε στην μπάντα.

Πόσο μεγάλη είναι η Khay Bizna;

Αφού φτάσαμε στο άλμπουμ, να θέσω το ερώτημα που περιμένω από την αρχή της κουβέντας: Πώς ήταν η ο NiVo ξανά στο booth για το remix του Δώδεκα Παρά;
Ο ορισμός του άνετου, θα έλεγα. Πώς βλέπεις όλους τους new school ράπερ οι οποίοι προσπαθούν με νύχια και με δόντια να δείχνουν άγριοι, ότι δουλεύουν σκληρά, πώς είναι hustlers κλπ; Ε, το ακριβώς αντίθετο. Δεν θέλει να αποδείξει τίποτα και σε κανέναν.Φάση, δεν με νοιάζει κι όλας. Χάρηκα πολύ που έγινε αυτή η συνεργασία. Πάντα το είχα στο μυαλό μου γιατί εγώ ξεκίνησα να ακούω ελληνική ραπ από τον NiVo και τους Going Through. Και κούμπωσε τέλεια, γιατί όλη η αισθητική του νέου δίσκου έχει χαρακτήρα 00s.

Τώρα, με την απόσταση του χρόνου, πιστεύεις ότι είχε αδικηθεί με την κριτική ότι έγινε εμπορικός;
Πιστεύω ότι ακόμη και εκείνοι που τον κατέκριναν τότε, από το παλιό star system του ελληνικού χιπ-χοπ, στην ουσία ήθελαν να βγάλουν χρήματα. Έκαναν, ας πούμε, μια συναυλία και κρατούσαν τα λεφτά από τα εισιτήρια. Απλά δεν μπορούσαν να βγάλουν τα χρήματα που έβγαζε ο Βουρλιώτης από τη μουσική και το παρουσίαζαν έτσι. Δεν υπήρχε βέβαια το σημερινό αγοραστικό κοινό στον κλάδο, οπότε το να βγάζει κάποιος χρήματα θεωρούταν κακό. Ποιος όμως, στ’ αλήθεια, δεν ήθελε να το κάνει επάγγελμα και να έχει ένα γεμάτο ψυγείο; Μην κοροϊδευόμαστε. Πάντως, δεν έδειξε να τον ενδιαφέρει και καθόλου όλη αυτή η ιστορία.

Γενικά το να βγάλεις σήμερα λεφτά από το rap game είναι όσο εύκολο φαίνεται;
Καμία σχέση, Οι περισσότεροι που μιλάνε για μύρια στα κομμάτια τους και βγαίνουν στα κλιπ με Gucci tracksuit και ακριβά αμάξια, δεν έχουν ούτε κατά διάνοια αυτά που πουλάνε. Απλά είναι το γνωστό ρητό, fake it until you make it. Στην τελική, ποιες είναι οι πηγές εισοδήματος για έναν ράπερ σήμερα; Οι χορηγίες, τα streams και τα live.

Το να δουλεύεις full time σε αυτό τι σημαίνει; Γιατί μπορεί να πει κάποιος, εντάξει, κομμάτια βγάζει.
Δεν είναι έτσι, υπάρχει πίεση. Σκέψου ότι, τουλάχιστον στη δική μου περίπτωση, ένα κομμάτι χρειάζεται τουλάχιστον οκτώ ώρες εργασίες, ώστε να είναι σε σωστό επίπεδο. Να γραφτούν οι στίχοι, να γίνει το beat, η ηχογράφηση, το mix master και να σεταριστεί τέλος για όλες τις πλατφόρμες. Μην ξεχνάς ότι όπως είπαμε και παραπάνω, όλο το πρόγραμμα εξαρτάται από την έμπνευση και την όρεξη, παράγοντες που δεν είναι πάντα στο χέρι σου.

Το Khay Bizna πώς σε βρίσκει μουσικά, σε σχέση με τα προηγούμενα άλμπουμ;
Έχουμε συμφωνήσει με τον Πέτρο [Βυνάκο από το Dynasty Studio] ότι είναι η πιο ολοκληρωμένη και δομημένη σε επίπεδο ταυτότητας δουλειά που έχουμε κυκλοφορήσει μέχρι σήμερα μαζί. Η γενική αισθητική είναι 00s εποχή. Θα σου πω πώς ακριβώς το είχα φανταστεί: είναι σαν να χωρίζεται σε τομείς όλο το άλμπουμ – ξεκινά δυναμικά, μετά κάνει ένα switch σε πιο dancehall κομμάτια και στο τέλος μόνο, με το τελευταίο κομμάτι, χαλαρώνεις. Ήθελα πολύ να πετύχω μια τέτοια συνοχή.

Πού χαλάς τα λεφτά από αυτή την Khay Bizna, αλήθεια;
Όχι σε πολλά πράγματα. Μεγάλα ταξίδια και ρολόγια. Πρόσφατα, αγόρασα ένα Rolex Datejust 41 και μπορώ να πω ότι δεν θυμάμαι πιο γεμάτο συναίσθημα να έχω νιώσει με αγορά. Το καμαρώνω.

Επόμενο milestone στο ραπ και στη ζωή σου; Έχεις βάλει κάτι;
Προτιμώ να βάζω μικρούς στόχους για να τους καταφέρνω. Θέλω το τωρινό άλμπουμ να πάει καλύτερα απ’ το προηγούμενο, για παράδειγμα. Κι αυτός είναι ο τρόπος που σκέφτομαι σε γενικότερο πλαίσιο. Θέλω να κλείσει η χρονιά και να είναι καλύτερη από πέρσι. Κάθε μέρα προσπαθώ να είμαι λίγο καλύτερος, και αυτός είναι ένας τρόπος να βελτιώνεσαι συνεχώς. Όσο σκέφτεσαι θετικά πράγματα, τα έλκεις, πιστεύω.

Το album Khay Bizna του Khay Be κυκλοφορεί σε όλα τα ψηφιακά καταστήματα και τις streaming υπηρεσίες από τη Minos EMI.

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

O σύγχρονος Γολγοθάς του Sadam

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Iratus, τι δουλειά έχεις στο μπαρ του Θεάτρου Βέμπο;