Ο Κυριάκος Χαρίτος έγραψε 40 μικρά διηγήματα για τον θάνατο
Στο Facebook γράφει ότι απλά «προσπαθεί», θα λέγαμε όμως ότι κάνει κάτι πολύ περισσότερο από αυτό: η συλλογή διηγημάτων Μικρή εγκυκλοπαίδεια του θανάτου ήταν μία από τις πιο αναπάντεχες και ευχάριστες εκπλήξεις της τελευταίας χρονιάς.
- 7 ΜΑΙ 2023
Υπάρχουν θάνατοι ξαφνικοί, άλλοι που πατάνε στις μύτες των ποδιών και κάποιοι άλλοι που συμφιλιώνουν τις αντιμαχόμενες μέχρι εκείνη στιγμή πλευρές. Σίγουρα, υπάρχουν και θάνατοι αναπάντεχοι. Όπως, βέβαια, αναπάντεχη ήταν και πριν λίγους μήνες η έκδοση σε ένα κατά-κάποιον-τρόπο αλφαβητάρι του θανάτου.
Ιδιαίτερα μάλιστα από έναν συγγραφέα που είναι περισσότερος γνωστός για τα παιδικά του βιβλία. Ο Κυριάκος Χαρίτος όμως έκανε την έκπληξη με τη Μικρή εγκυκλοπαίδεια του θανάτου (εκδ. Στερέωμα), μία συλλογή πολύ σύντομων διηγημάτων που κάνουν ακριβώς αυτό που λέει ο τίτλος και είναι υποψήφια στην κατηγορία Διήγημα για τα βραβεία του Αναγνώστη 2023.
Πέρα από την πρωτότυπη βουτιά στο μακάβριο, γεμάτη ειρωνεία και -τι άλλο;- μαύρο χιούμορ, εκείνο που κάνει το συγκεκριμένο βιβλίο να ξεχωρίζει είναι το γράψιμο· δεν υπάρχει ούτε μία περιττή λέξη, ούτε ένα σημείο στίξης το οποίο να μοιάζει αχρείαστο.
Ένας πολύ ενδιαφέρον λογοτεχνικός λαβύρινθος σε 40 διηγήματα και περίπου 90 σελίδες με άλλα λόγια, τον οποίο προσπαθήσαμε να αποκωδικοποιήσουμε περισσότερο μέσα από τις παρακάτω ερωτήσεις.
Η εισαγωγή με τη λογοτεχνική κατασκευή για το πώς αποφασίζεται η ζωή και ο θάνατος των ανθρώπων προκαλεί δέος. Βίωσες και συ ένα παρόμοιο συναίσθημα;
Περισσότερο έκπληξη παρά κάτι άλλο, αν βίωσα δηλαδή και κάτι. Η εισαγωγή γράφτηκε αφού είχαν αρχίσει να συμπληρώνονται οι κατηγορίες. Έκπληξη ως προς την ιδέα που ήρθε από το μεγάλο εκείνο απέραντο πουθενά. Ξέρεις όταν γράφω κάτι και μετά το ξαναδιαβάζω δεν μπορώ να ταυτιστώ. «Ξέρω» ότι το έγραψα εγώ προφανώς αλλά «νοιώθω» πως το έγραψε κάποιος άλλος.
Πώς αποφάσεις να γράψεις ένα βιβλίο με 40 μικρά διηγήματα ως καταγραφές των διαφορετικών θανάτων;
Βρήκα απλά ένα τόπο δημιουργικό ή συγγραφικό και τον κατοίκησα. Τον ονόμασα καταχρηστικά δικό μου. Τον οχύρωσα. Τον έχτισα όσο πιο σωστά μπόρεσα. Ανακάλυψα ένα κομμάτι λογοτεχνικής γης που πίστεψα πως δεν ανήκε σε κανέναν άλλον και ύψωσα ένα έργο. Ως κτίσμα. Ως οχυρό. Αν μιλάμε για την αφετηρία θα το πω ως εξής: Σκάλιζα τυχαία το χώμα αυτού του οικοπέδου και άρχισα να βρίσκω σπαράγματα του έργου, θραύσματα. Δες το ως το ανάλογο μιας αρχαιολογικής ανασκαφής. Έσκαψα και λίγο-λίγο φανερώθηκε αυτό το έργο.
«Δηλητηριώδεις, τοξικές εκκρίσεις από τα χαλασμένα αποθέματα που εντός των κιβωτίων σήπονται και αποσυντίθεται, απελευθερώντας αναθυμιάσεις χειρότερες από την ίδια την οσμή του θανάτου». Το βιβλίο είναι γεμάτο τέτοιες λυρικές, σκληρές εικόνες. Υπάρχει κάποια μακάβρια ομορφιά στο τέλος ή είναι ο τρόπος σου να το ξορκίσεις;
Η ομορφιά είναι μια κουταλιά ζάχαρη που σου βάζει στο στόμα η ζωή σου όταν σου δίνει να πιεις ένα ποτήρι γεμάτο μαύρο πηχτό πετρέλαιο. Η μόνη ομορφιά που έχω δει στο θάνατο είναι στη φύση. Στα γυμνά δέντρα π.χ. Βέβαια αυτά δεν πέθαναν. Απλά περιμένουν.
Για μένα, ο αγαπημένος μου θάνατος ήταν ο ευγενής θάνατος, που πολλές φορές πατά στις μύτες των ποδιών. Ποιον θα επέλεγες αν έπρεπε να επιλέξεις έναν και μόνο;
Προφανώς, και εγώ τον ίδιο θα επέλεγα και το ίδιο μου λένε και άλλοι.
Μήπως είναι μία μορφή ποίησης η συγκεκριμένη συλλογή πεζών;
Αυτό το κρίνουν όσο μελετούν τα είδη και καταλήγουν σε συμπεράσματα. Όσοι πραγματοποιούν τοξικολογικές εξετάσεις στα έργα μας και ανιχνεύοντας τις ποσότητες των δομικών τους στοιχείων.
Στα κείμενα του βιβλίου φαίνεται να μην περισσεύει ούτε μία λέξη. Σου βγήκε αβίαστα ή έχουμε μπροστά μας το αποτέλεσμα εκατοντάδων rewrites;
Το μεγαλύτερο μέρος βγήκε μια κίνηση, με πραγματικά ελάχιστες διορθώσεις. Μόνο όταν ένοιωθα ότι χάνεται ο ρυθμός άλλαζα σειρές λέξεων ή έκανα αντικαταστάσεις.
Πόσο μακριά είναι τα παιδικά βιβλία που γράφεις από αυτό το αλφαβητάρι για τον «έξω από εδώ» που υπογράφεις;
Είναι πολύ κοντά και χαίρομαι που το παρατηρείς. Έχει μια ελευθερία η παιδική φόρμα που μου ταιριάζει. Και μια ποιητικότητα. Τουλάχιστον το παιδικό βιβλίο που ενδιαφέρει εμένα. Επίσης, είναι ένα υλικό πολύ πιο διαχειρίσιμο από μια μεγάλη φόρμα. Η ΜΕΤΘ γράφτηκε σε μικρές δόσεις. Λίγο-λίγο γιατί μόνο έτσι μπορούσα. Το έργο ήταν ως σύλληψη μεγαλύτερο από μένα. Το μυαλό μου μπορούσε να το συλλάβει αλλά η γλώσσα μου μπορούσε να το πει μονάχα λήμμα-λήμμα, λέξη-λέξη.
Πώς προέκυψε η παρομοίωση του θανάτου από έρωτα με την απότομη αλλαγή στους στόχους μια βιοτεχνίας;
Δεν έχω ιδέα. Και όμως τώρα μοιάζει πως είναι ένα και το αυτό.
Μπορεί ένας θάνατος να μας συμφιλιώσει;
Ναι. Όπως μπορεί να μας συμφιλιώσει ένα μεγάλο κακό. Ένας σεισμός. Ένας πόλεμος. Οι άνθρωποι μαθαίνουν να αγαπιούνται κάτω από το κακό. Γίνονται για λίγο ευγνώμονες.
Στο facebook γράφεις απλά «προσπαθώ». Όταν το είχα δει πρώτη φορά σκέφτηκα ότι λέω κάθε μέρα το ίδιο στον εαυτό μου. Είναι όμως αρκετό αυτό;
Και αν δεν είναι δεν πειράζει. Δεν μπορώ να κάνω κάτι άλλο.
Διαβάζοντας το βιβλίο σου, μου ήρθαν στο μυαλό Οι αόρατες πόλεις του Ίταλο Καλβίνο. Υπάρχει η οποιαδήποτε σχέση;
Τώρα θα σε ξενερώσω γιατί μου το έχουν πει άλλοι και δεν έχω διαβάσει ποτέ Καλβίνο.
Διαβάζεις και γράφεις μανιωδώς ή όχι;
Διαβάζω όσο μπορώ. Χαίρομαι γιατί μετά από καιρό μπορώ πλέον και ξαναδιαβάζω. Την περίοδο του Covid δεν μπορούσα να συγκεντρωθώ. Γράφω μανιωδώς ναι αλλά όχι πάντα στο χαρτί. Γράφω ασταμάτητα μέσα μου. Μέσα στο κεφάλι μου. Δεν έχει τελειωμό αυτή η διαδικασία και είναι και εξαντλητική.
«Τον μέγα πόθο της θάλασσας που συνήθως φιλά τόσο δυνατά ώστε να ραγίζει τα πνευμονία του εκάστοτε εραστή της». Είναι τόσο κοντά ο έρωτας με τον θάνατο;
Δεν γνωρίζω. Μοιάζουν ίσως ως προς τον τρόμο.
Πόσο μεγάλη πηγή έμπνευσης είναι η Παλαιά Διαθήκη και η ελληνική μυθολογία;
Μακάρι να είχα μελετήσει αυτές τις δύο πηγές που αναφέρεις. Είναι πολύ καιρό στη λίστα μου. Ειδικά η Παλαιά Διαθήκη. Αναφέρονται μέσα στο έργο αλλά πολύ επιφανειακά. Έψαξα για κάποιες αναφορές όταν μου χρειάστηκαν για να οχυρώσω τα δικά μου… Δεν έχω βαθιά γνώση.
Η ειρωνεία μπορεί να κάνει τον κόσμο καλύτερο ή έστω λίγο πιο υποφερτό;
Γενικά το πνεύμα είναι το μόνο πράγμα που μπορούμε να υψώσουμε μπροστά σε ό,τι εντέλει μας εκμηδενίζει.
Έχεις σκεφτεί ποιο θα είναι το επόμενό σου βιβλίο;
Υπάρχουν ήδη προσχέδια και αποσπάσματα από το μοναδικό μυθιστόρημα που με ενδιαφέρει να γράψω και από μια συλλογή πεζών. Δεν ξέρω ποιο θα ολοκληρώσω πρώτο. Θα με συνέφερε να είναι το μυθιστόρημα αλλά δεν ξέρω αν θα τα καταφέρω. Προς το παρόν προσπαθώ να ολοκληρώσω ένα θεατρικό έργο.
