O Viggo Mortensen για το πώς η Ελλάδα έδωσε μια νέα πρόκληση στην καριέρα του

Η ταινία Crimes of the Future σηματοδοτεί την επιστροφή του μεγάλου auteur, 8 χρόνια μετά το Maps to the Stars, και ταυτόχρονα μια επιστροφή στο σινεμά που καθόρισε το πρώτο, άκρως επιδραστικό κομμάτι της καριέρας του. Εκεί όπου το σώμα έχει τον πρώτο και τελευταίο λόγο και η «νέα σάρκα» δείχνει το δρόμο προς ένα νέο μέλλον για την ανθρωπότητα.

Το Crimes of the Future παρότι πλούσιο σε στοιχεία body horror, είναι ταυτόχρονα κι ένας επαναστοχασμός για τον Cronenberg. Μια πιο νηφάλια επιστροφή στα Videodrome και eXistenΖ λημέρια του, με περισσότερα χρόνια πια στην πλάτη του, περισσότερη ζωή, ίσως και περισσότερη πια αγωνία για το τι ακριβώς είναι αυτό το μέλλον που έρχεται.

Γυρισμένο στην Ελλάδα το περσινό καλοκαίρι, σε συμπαραγωγή της εταιρείας Αργοναύτες, η ταινία ακολουθεί έναν άντρα (ο Saul Tenser του Viggo Mortensen) ο οποίος μπορεί και δημιουργεί νέα όργανα στο σώμα του, τα οποία και αποβάλει.

Αυτή του την ικανότητα την μετατρέπει σε ένα είδος περφόρμανς τέχνης, ταυτόχρονα όμως βρίσκεται στο στόχαστρο μιας κυβερνητικής υπηρεσίας που θέλει να καταγράφει και να ελέγχει κάθε νέο όργανο που εμφανίζεται. Σε έναν κόσμο παρακμής και ελέγχου, η σάρκα είναι το τελευταίο αταξινόμητο και απρόβλεπτο στοιχείο που έχει απομείνει.

Λίγο μετά την παγκόσμια πρεμιέρα της ταινίας στο Διαγωνιστικό των Καννών, συναντήσαμε τον Viggo Mortensen και μιλήσαμε μαζί του για το σινεμά του Cronenberg, το λόγο που οι νέες γενιές είναι τόσο πιο δεκτικές σε αυτό το σωματικό σινεμά από ό,τι οι παλιότερες, για την απόλυτα εχθρική στάση του Coppola απέναντι στο Crash, αλλά φυσικά και για τα γυρίσματα των Εγκλημάτων του Μέλλοντος στην Ελλάδα.

Καθίσαμε παρέα του σε μια ταράτσα με θέα την Κρουαζέτ, ενώ εκείνος έπινε το μάτε του, και κουβέντιασε μαζί μας κάθε διάσταση της παραγωγής του φιλμ. Αυτά είναι όσα μας είπε.

O Viggo Mortensen στην πρεμιέρα του Crimes of the Future στο φεστιβάλ Καννών. / Vianney Le Caer/Invision/AP

Έχεις συνεργαστεί πολλές φορές με τον Cronenberg, πώς διέφερε αυτή η φορά ως εμπειρία; Νιώθεις πως είναι ξεχωριστή αυτή η ταινία για εκείνον, κάπως σαν bookend καριέρας;

Ίσως… ποτέ μια ταινία δεν θα καθορίσει έναν σκηνοθέτη, αλλά νομίζω όλα τα πράγματα που έχει μάθει, όλα τα τεχνικά, όλες τις τεχνολογικές εξελίξεις στη σκηνοθεσία, τα χρησιμοποιεί προς αβαντάζ του. Ακόμα και με περιορισμένο μπάτζετ, και περιορισμένο χρόνο γυρισμάτων, και συγκεκριμένο μέρος… μέσα και γύρω από την Αθήνα δηλαδή, ό,τι έχει μάθει το εφαρμόζει. Πολλά από όσα τον απασχολούν σε άλλες ταινίες του, στην αρχή της καριέρας του, στην πορεία της καριέρας του, τώρα τα εφαρμόζει εδώ.

Είναι μια ιστορία που έγραψε 24-25 χρόνια κι ίσως αυτή να ήταν η σωστή στιγμή για να την πει. Η στιγμή που οι άνθρωποι είναι πιο έτοιμοι να δουν μια τέτοια ιστορία και να μην την καταδικάσουν σε ένα επιφανειακό επίπεδο, όπως έγινε με το Crash από κάποιους ανθρώπους. Που τώρα βλέπεις, [κάνει μια έκφραση αναλαμπής με γουρλωμένα μάτια] «ααα!», ξέρεις, τώρα η ταινία είναι σα να βγάζει περισσότερο νόημα και να είναι πιο σχετιζόμενη με τα όσα μας απασχολούν.

Θυμάμαι ο πρόεδρος της επιτροπής στις Κάννες τότε, που ήταν ο Coppola, αρνήθηκε να αναγνωρίσει τη βράβευση. Όταν η επιτροπή εκείνη επέμενε, απέναντι στις ευχές του, να δώσει στο Crash ένα ειδικό βραβείο για το θράσος του, ο Coppola αρνήθηκε να δώσει το βραβείο ως όφειλε κι έπρεπε να το δώσει κάποιος άλλος. Και νομίζω πως είναι πολύ στενάχωρο όταν βλέπεις κάτι τέτοιο από έναν δημιουργό απέναντι σε άλλον.

Νομίζω αν το έβλεπε τώρα ο Coppola ίσως έβλεπε μια αξία σε αυτό; Κάποια… ίσως όχι, δεν ξέρω, ίσως τον εξόργισε σε ένα ηθικό επίπεδο. Δεν θέλω να τον απομονώνω και να τον δείχνω αυτή τη στιγμή, απλά το λέω ως παράδειγμα. Ότι πολλοί άνθρωποι αντέδρασαν έτσι. Όταν έγινε η προβολή, δεν ήμουν εκεί, αλλά ξέρω πως είχαμε κάπου 10 λεπτά χειροκροτημάτων την ίδια στιγμή που πολλοί άνθρωποι γιούχαραν.

«Ίσως σήμερα να ήταν πιο έτοιμοι». Γιατί το πιστεύεις αυτό;

Έχει εμπνεύσει άλλους σκηνοθέτες σε κάποιο βαθμό, όπως κι ο David Lynch αλλά κι άλλοι άνθρωποι. Ίσως ο κόσμος είναι πλέον πιο συνηθισμένος, και μιλάω για το mainstream, όχι μόνο για τους σινεφίλ ή για τους λάτρεις κάποιου συγκεκριμένου, απομονωμένου υπο-είδους σινεμά, ίσως λοιπόν ο κόσμος είναι πιο έτοιμος να δει ιστορίες που αφορούν με αυτό το θέμα, που ασχολούνται με το σώμα με τον τρόπο που το κάνει ο David. Ίσως είναι πιο έτοιμοι υπό αυτή την έννοια.

Αλλά επίσης η κοινωνία έχει αλλάξει. Η κλιματική αλλαγή είναι πλέον ένα πολύ αληθινό πρόβλημα, κάτι που αποδέχονται όλοι πια ενώ πριν ήταν κάπως «χμμμ… ίσως, ίσως όχι…». Επίσης έχουμε περάσει Covid, έχουμε τις τεχνολογικές εξελίξεις, τα social media, μια ολοένα και αυξανόμενη ενασχόληση με την τεχνολογία, και το τι σημαίνει αυτό, πώς μας επηρεάζει. Όχι μόνο τι κάνουμε στο περιβάλλον εμείς, αλλά και τι κάνει η τεχνολογία σε εμάς, στο μυαλό μας, στο πώς λειτουργεί το σώμα μας.

Και νομίζω αυτή η ένταση που πάντα υπήρχε ανάμεσα στην επιθυμία, την περιέργεια για νέα πράγματα, για την τεχνολογική εξέλιξη, η ένταση λοιπόν ανάμεσα σε αυτό και στον φόβο απέναντι στα νέα πράγματα, στην τεχνολογία, αυτή η ένταση έχει οδηγήσει σε παρόρμηση προς την καταπίεση. Από κυβερνήσεις, από θρησκευτικούς ηγέτες, από γονείς, από κάθε είδους εξουσιαστική φιγούρα. Κι αυτό με τη σειρά του έχει οδηγήσει σε περισσότερη αντίσταση κι επαναστατικότητα από καλλιτέχνες, επιστήμονες, φιλοσόφους και το γενικό κοινό.

Το βλέπεις, πως τώρα οι άνθρωποι μιλούν περισσότερο για αυτή την ένταση, για αυτή τη σύγκρουση. Περισσότεροι άνθρωποι, όχι μόνο περιθωριακοί καλλιτέχνες, λένε την φράση «γιατί όχι;». Γιατί να με αποκαλέσεις άντρα, γιατί δε μπορώ να αποκαλέσω τον εαυτό μου ό,τι θέλω; Ορισμοί αμφισβητούνται, έννοιες όπως η πολιτική ορθότητα, νέες πτυχές σε κάθε τι δεδομένο, νομίζω όλα αυτά είναι πολύ περισσότερο πια κομμάτι του δημόσιου διαλόγου από ό,τι ήταν. Κι έτσι νομίζω πως οι άνθρωποι είναι πιο έτοιμοι να δουν μια τέτοια ταινία και να δώσουν περισσότερο μια ευκαιρία από ό,τι έκαναν στο παρελθόν.

Γενικά η σχέση με το σώμα είναι κάτι το συναρπαστικό όταν εξερευνάται στο σινεμά του σήμερα. Υπάρχει η τεχνολογία, τα social, το πώς αλληλεπιδρούμε έχει γενικώς αλλάξει πλήρως τα τελευταία 20 χρόνια και οι άνθρωποι είναι νομίζω πιο φοβισμένοι αλλά και με μεγαλύτερη περιέργεια για τα ίδια τους τα σώματα. Δεν αναγνωρίζουμε τις ίδιες αλληλεπιδράσεις με πριν, ακόμα και σε σωματικό επίπεδο, κι αυτό είναι ενδιαφέρον. Και στην ταινία, τα πάντα είναι εγκαταλειμμένα κι όλοι θέλουν τα ελέγξουν τα πάντα, αλλά το ένα πράγμα που ξεφεύγει πάντα από τον έλεγχο είναι το σώμα.

Ναι… Ακόμα κι ο Tenser κι η Caprice [σσ. η ηρωίδα της Lea Seydoux], νομίζουν πως ξέρουν τι γίνεται, αλλά ακόμα κι αυτό πρέπει να εξελιχθεί. Είναι κάτι που εκφράζει ο χαρακτήρας του Scott Speedman ή αυτό που ανησυχεί την κυβέρνηση, δηλαδή το ληξιαρχείο, αυτούς που καταγράφουν τα πάντα. Ότι ναι, το σκεπτικό εξελίσσεται παράλληλα με τα όσα νομίζουν ότι τους συμβαίνουν, και κάνουν πάντα προσαρμογές. Όπως και στο τέλος της ταινίας, που έχει να κάνει με μια νέα οπτική των πραγμάτων. Πάντα υπάρχει εξέλιξη.

Αυτό είναι εξάλλου μέρος του love story και της σχέσης, νομίζω είναι όμορφο μες στην ιστορία ότι με μια έννοια ο χαρακτήρας της Lea σε κάποιο βαθμό θυσιάζει κάτι προσωπικό για τον παρτενέρ της. Δίνεις πάντα κάτι που επιθυμείς προσωπικά. Κι αυτός δίνει κάτι για αυτήν, επίσης. Είναι άνετος με το να αλλάζει ρόλους, το αποδέχεται, και προχωρά με αυτό το δεδομένο. Το να δίνεις και να λαμβάνεις είναι μέρος κάθε καλής σχέσης. Ακόμα και σε ένα love story τόσο αντισυμβατικό στην καρδιά του.

Εσύ πώς αντιδρούσες σε σωματικό, σε πρακτικό επίπεδο γυρίζοντας μια ταινία σαν αυτή; Που έχει τόσο πολύ να κάνει με ανθρώπους που αλληλεπιδρούν σε τέτοιους περιορισμένους χώρους, που τα πάντα μοιάζουν περιορισμένα.

H Carol Spier, η σχεδιάστρια παραγωγής, είναι το μόνο μέλους του συνεργείου από τις προηγούμενες ταινίες του David. Γιατί κατά τα άλλα έφερε νέο διευθυντή φωτογραφίας, νέο συνεργείο, οι μόνοι που είχαν δουλέψει μαζί του προηγουμένως ήταν ο Don McKellar κι εγώ. Όλοι οι άλλοι ήταν νέοι. Αλλά ο David γρήγορα κέρδισε την εμπιστοσύνη τους και γίναμε καλή ομάδα. Και η Carol ήταν που έκανε την σπουδαία δουλειά με το λουκ των πάντων.

O David κι η Carol προσαρμόστηκαν στο γεγονός ότι ενώ αρχικά θα γύριζαν την ταινία στο Τορόντο, τελικά έφτασαν στην Ελλάδα. Και χρησιμοποίησε το περιβάλλον. Στην Ελλάδα το φως ήταν διαφορετικό, κι επίσης ήταν καλοκαίρι. Υπήρχαν πράγματα που δε μπορείς να ελέγξεις, αυτό αφορά κι η ιστορία της ταινίας κιόλας– προσαρμόζεσαι και ξεπερνάς τα εμπόδια. Αυτή είναι η πραγματικότητα του σώματος κι αυτή είναι η πραγματικότητα της πρακτικής φύσης αυτού του γυρίσματος.

Έχουμε 5-6 βδομάδες αντί για 7. Έχουμε αυτό το μπάτζετ, όχι εκείνο. Έχουμε αυτά τα εφέ που μπορούμε να κάνουμε, και με τα υπόλοιπα θα πρέπει να φανούμε έξυπνοι. Έχουμε αυτό το γκρουπ ηθοποιών. Έξω είναι 44 βαθμοί. Δεν υπάρχει air conditioning. Υπάρχουν φωτιές σε όλα τα δάση, οπότε ο αέρας είναι διαφορετικός. Το λουκ. Το φως. Όλα αυτά τα πράγματα τα μετατρέπεις σε αβαντάζ.

Αυτή η ταινία είναι ένα καλό παράδειγμα του πώς γίνεσαι φίλος με το εμπόδιο που συναντάς. Αν έχεις ένα πρόβλημα στη ζωή σου, ή σε μια σχέση, ή αν γυρνάς μια ταινία και διαπιστώνεις ότι το location που ήθελες δεν είναι διαθέσιμο, ή αν βρέχει, ή αν αυτός ο ηθοποιός είναι άρρωστος ή αν πρέπει να ξαναδιανείμεις τον ρόλο. Αντί να πεις «σκατά, δεν θα είναι η ταινία που ήθελα να κάνω», να πεις «ΟΚ, τώρα θα είναι η ταινία που έπρεπε να είναι». Είναι ένα μάθημα πάνω στο πώς εκμεταλλεύεσαι το κάθε εμπόδιο και γίνεσαι φίλος του.

Πάντα ήταν καλός σε αυτό ο David, από την αρχή όταν ακόμα έκανε low budget ταινίες, έχει ακόμα την ίδια αντιμετώπιση. Προσαρμογή και κατανίκηση των απρόβλεπτων συνθηκών. Η διαφορά είναι ότι τώρα έχει δεκαετίες εμπειρίας, οπότε τεχνικά είναι πολύ πιο σίγουρος για τον εαυτό του, η τεχνολογία έχει εξελιχθεί κι αυτό μπορεί να το χρησιμοποιήσει, ξέρει ακριβώς τι θέλει και πώς να μοντάρει κάτι. Συνεχώς εξελίσσεται ως σκηνοθέτης κι ως αφηγητής.

_DSF2112DAY_20_scenes_18.TIF

Πότε συζητήσατε οι δυο σας το πρότζεκτ για πρώτη φορά;

Θυμάμαι πως λεγόταν Painkillers. Ήξερα ότι είχε γράψει κάτι, δεν ήξερα ακριβώς πότε, αλλά όταν μου το ανέφερε πριν δυο χρόνια μου είπε πως θα το πει Crimes of the Future, μου είπε ότι θα είχε ίδιο τίτλο με μια άλλη ταινία αλλά πως δεν θα έχει σχέση. «Απλά μου αρέσει ο τίτλος». Και το έγραψε το ‘98, ή κάτι τέτοιο. Και το διάβασα πριν δυο χρόνια κι είπα, ΟΚ, αυτό μοιάζει πάρα πολύ τωρινό.

Είναι πολύ καλά γραμμένο ως ένα είδος φιλμ νουάρ. Όλοι χάνουν κάτι, υπάρχουν διπλοί πράκτορες, περίεργα πράγματα συμβαίνουν, δεν είσαι ακριβώς βέβαιος ποιος είναι ο κακός της ιστορίας τις πιο πολλές φορές, ποιος είναι στην πλευρά του καλού και ποιος στην πλευρά του κακού, είναι κάπως θολό. Πραγματικά είναι σαν ιστορία φιλμ νουάρ.

Ξέρω πως αναφέρθηκες λίγο και στις συνθήκες στην Ελλάδα, αλλά είναι πολύ ενδιαφέρον. Γιατί ήταν έναν πολύ κακό καλοκαίρι, είχαμε τεράστιες φωτιές, καύσωνα… Πώς λειτούργησαν όλα αυτά στην ψυχολογία σου ως ηθοποιός;

Το καλοκαίρι στην Ελλάδα με έκανε να κατεβάσω ταχύτητες στα πάντα. Φορούσα προσθετικά συνεχώς, αυτή την βαριά κάπα… γενικώς ήταν πολύ καυτά. Χαμηλώνεις ταχύτητα, κατεβαίνουν οι παλμοί σου, πρέπει να εστιάζεις πλέον με διαφορετικό τρόπο.

Κάναμε γυρίσματα σε soundstage και κάποιες φορές είχαμε air condition, κάποιες όχι. Αλλά είχαμε και πολλά αληθινά location ,, όπου έκανε απίστευτη ζέστη. Όλα αυτά σε επηρεάζουν κι απλά τα χρησιμοποιείς, όπως έκανε κι ο David ως σκηνοθέτης.

Ήταν πολύ καλό το ότι βρεθήκαμε στην Ελλάδα. Βοήθησε το Crimes of the Future να είναι πολύ συγκεκριμένα αυτή η ταινία και όχι κάποια διαφορετική.

Και μου άρεσε πολύ το συνεργείο, ήταν σπουδαίο. Ήταν κυρίως άνθρωποι από Ελλάδα, σπουδαίοι τεχνίτες, με πολλή εμπειρία από τις ταινίες που γυρίζονται εκεί. Υπήρχαν πολλοί ταλαντούχοι άνθρωποι και απόλαυσα πολύ να δουλεύω μαζί τους.

Lea Seydoux, David Cronenberg, Viggo Mortensen και Kristen Stewart ποζάρουν στην πρεμιέρα του Crimes of the Future στις Κάννες. / AP Photo/Petros Giannakouris

*Η ταινία Εγκλήματα του Μέλλοντος (Crimes of the Future) κυκλοφορεί στις αίθουσες από την Σπέντζος Φιλμ. Η συνέντευξη πραγματοποιήθηκε στο φεστιβάλ Καννών.