Εις Μνήμην Χάρρυ Κλυνν: Οι 9 ρόλοι της ζωής του

Ο Χάρρυ Κλυνν έδωσε αυτή τη συνέντευξη στο Oneman στις 16 Αυγούστου 2012, με μία κάπως απολογιστική διάθεση. Σήμερα, με αφορμή το θάνατό του, διαπιστώσαμε ότι μπορεί να λειτουργήσει ως ένα εγχειρίδιο ζωής για όλους.

Για μας είναι η ιδιοφυΐα πίσω από το “Αλαλούμ”, ο βλάχος Ελληνοαμερικάνος J.R., ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες καλλιτέχνες, κάτι κοντά στον μύθο, αν κι ο ίδιος θα απέκρουε τέτοια ουσιαστικά, απλά γιατί η ουσία είναι αλλού.

Ο δημιουργός του ‘Made in Greece’, ο παλιός πρόεδρος του Απόλλωνα Καλαμαριάς, το (σατιρικό) πνεύμα του Κωνσταντίνου Καραμανλή και του Ανδρέα Παπανδρέου μαζί, η σάτιρα η ίδια, ένας (μεταξύ άλλων) ηθοποιός, του οποίου τις κασέτες άκουγα(-ες) όταν άρχιζα(-ες) να βαριέμαι τα παιχνίδια μου.

Πόντιος

“Το να είσαι Πόντιος σημαίνει ότι κουβαλάς αυτήν την ποντιακή κουλτούρα που είναι ζυμωμένη με σπουδαία αλλά και οδυνηρά πράγματα. Με πολιτισμό υψηλού επιπέδου, με πόνους και δάκρυα επιβίωσης, με διωγμούς, με ίσως την πιο σκληρή γενοκτονία της ιστορίας. Ο μεγαλύτερος καημός για μας ήταν αυτή η βίαιη μετακίνηση των πληθυσμών που κόντρα σε οτιδήποτε ανθρώπινο, μας φόρτωσαν στα καράβια και μας έφεραν εδώ.

Όταν ήμουν παιδί, πήγαινα σε σπίτια φίλων μου στη Θεσσαλονίκη κι είχαν όλοι τα έπιπλά, τις κουρτίνες τους. Εμάς το σπίτι ήταν άδειο. Ρωτούσα λοιπόν τη μάνα μου γιατί εμείς δεν έχουμε τίποτα. Μου έλεγε ‘παιδί μου, έχουμε τα πάντα, αλλά μια μέρα θα μας ειδοποιήσουν να γυρίσουμε στην πατρίδα και πρέπει να είμαστε έτοιμοι’. Ένας Έλληνας με ποντιακή καταγωγή κουβαλάει μέσα του την έννοια του πατριωτισμού περισσότερο από αυτούς που τον εμφανίζουν ως όχημα για να περάσουν όλα τα ανομήματα που μας οδήγησαν εδώ”.

Ηθοποιός

“Ηθοποιός για μένα είναι αυτός που ξεχνά τον εαυτό του όταν ανεβαίνει στη σκηνή. Ο ηθοποιός είναι ένας ιερέας. Είχα την μεγάλη τύχη να έχω δάσκαλο και προσωπικό φίλο τον Ηλία Καζάν. Με έμαθε πώς να σκέφτομαι. Εδώ δεν έχουμε ηθοποιούς, έχουμε μεροκαματιάρηδες. Ένας που ξεκινά να πάρει μεροκάματο από το θέατρο, να το σταματήσει.

Όταν έπαιξα τον ‘Ήρωα με τις Παντόφλες’, στην τελευταία σκηνή με τον μονόλογο του στρατηγού, ήταν τέτοια η νεκρική στιγμή στο θέατρο που άκουγες το λυγμό και μετά την ανακούφιση του κόσμου. Το χειροκρότημα δεν δείχνει ότι είσαι καλός ηθοποιός. Αυτό είναι το τελευταίο που μετράει. Δείχνει ότι υπηρέτησες πιστά το ρόλο.

Θέλω να πω πόσο άδικη είναι καμιά φορά η πορεία της κοινωνικής και καλλιτεχνικής ζωής του τόπου. Πόσο άτυχα ήταν τα μεγάλα ταλέντα του ελληνικού κινηματογράφου που υπηρέτησαν αυτές τις φτηνιάρικες ταινίες. Ένας Χατζηχρήστος, ένας Μακρής, ένας Φωτόπουλος. Έπρεπε να βρεθεί ένας Κούνδουρος για να έχουμε μια αναφορά  με το ‘Δράκο’ στον Ντίνο Ηλιόπουλο, αυτόν τον άγιο άνθρωπο.

Όταν πια μπορούσαμε να πούμε σημαντικά πράγματα στο σινεμά, έφυγε το σινεμά. Πιστεύω ότι το ‘Αλαλούμ’ και το ‘Μade in Greece’ είναι ταινίες-σταθμός στον ελληνικό κινηματογράφο. Είναι φρέσκα πράγματα και το φρέσκο δεν παλιώνει με το χρόνο, παραμένει φρέσκο.

Ο εναγκαλισμός του κράτους στην τέχνη είναι θανάσιμος. Δεν μπορώ να καταλάβω γιατί να υπάρχει υπουργείο Πολιτισμού. Μόνο στις δικτατορίες υπάρχουν αυτά. Τον πολιτισμό δεν τον δημιουργούν τα υπουργεία. Ούτε τον αθλητισμό. Αυτά είναι φρικιαστικά πράγματα. Αφήστε μας να κάνουμε εμείς πολιτισμό και αθλητισμό όπως νομίζουμε. Αυτός ο εναγκαλισμός έπνιξε τα ταλέντα”.

Ζωγράφος-ποιητής

“Αγαπώ τη ζωγραφική και την ποίηση περισσότερο από κάθε τι, γιατί πιστεύω πως σε όποια τέχνη δεν αναμειγνύεται το κοινό είναι τέχνη ακριβή. Οι μοναχικές τέχνες διασώθηκαν. Αν είχα λαϊκίσει όπως έλεγαν ότι κάνω, θα με καταλάβαιναν ευκολότερα και νωρίτερα.

Οι τέχνες στις οποίες υπεισέρχεται η παρουσία του κοινού, διαφθείρονται, προσαρμόζονται. Στη ζωγραφική είσαι μόνος σου, δεν σε βλέπει κανένας, κι αν θέλεις, δείχνεις στο τέλος το έργο σου. Το ίδιο και με την ποίηση. Δεν παρουσιάζω τα έργα μου, γιατί δεν θέλω μέσα από την ποίηση να πουλήσω ότι είμαι διανοούμενος. Το γεγονός ότι μπορώ να μιλάω με ευθύτητα και ότι υπάρχουν 10 άνθρωποι που εκτιμούν τη ζωγραφική και την ποίησή μου είναι αρκετό.

Πρώτη φορά το λέω δημόσια. Να τα διαβάσετε τα βιβλία μου, είναι καλά. Είναι καλή ποίηση και έχω την υποχρέωση να το πω σε έναν άνθρωπο που συνομιλώ”.

Internet enthusiast

“Το διαδίκτυο, παρά τα ελαττώματα που πηγάζουν από εμάς τους ίδιους ως χρήστες και όχι από το μέσο, θα βρει την πορεία του. Δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να συγκριθεί με τις εφημερίδες που παίρνεις πια μόνο αν θες να βάψεις το σπίτι σου, και την αισχρή τηλεόραση.

Πάντοτε ήμουν ενεργός στο διαδίκτυο. Tο 2000 είχα κάνει την παράσταση www.aisixtir.gr που ήταν interactive. Τον καιρό που δεν υπήρχε ούτε Facebook, εμείς οι λεγόμενοι Mac users είχαμε βρει ένα πρόγραμμα που λέγοταν Timbuktu και από αυτό μπορούσαμε να επικοινωνήσουμε μεταξύ μας. Καλούσα τον κόσμο να επικοινωνήσει για να δούμε πώς θα τελειώσει το νούμερο.

Ήταν η πρώτη φορά που έγινε σατιρική παράσταση σε ένα θέατρο 3.500 θεατών, στην οποία υπήρχε διαδραστικότητα και συμμετοχή του κοινού στη διαμόρφωση των κειμένων. Έχω κι έναν από τους πρώτους Μac υπολογιστές. Απ’ ό,τι έμαθα, βγήκε ένας παρόμοιος σε δημοπρασία και έπιασε 200.000 ευρώ”.

Stand up comedian

“Είμαι από αυτούς που έφεραν και εδραίωσαν αυτό το είδος στην Ελλάδα. Το ονομάζαμε θέατρο των φτωχών. Δεν ήμαστε ούτε ατακαδόροι ούτε διασκεδαστές (αν και αυτοί είναι πολύ σημαντικοί). Ο stand-up κωμικός είναι κοινωνικός λειτουργός που κάνει μια βαθιά τομή στην υπάρχουσα πολιτιστική και πολιτική πραγματικότητα.

Άλλοι φεύγανε (οι πιο πολλοί), άλλοι είχαν μαγνητοφωνάκι και έγραφαν. Μόνο όταν είδα ότι στο Μοναστηράκι πουλούσαν τις κασέτες μου, σκέφτηκα να κάνω δίσκο, κι έτσι έγινε ο πρώτος και μάλιστα με μια πολυεθνική, χωρίς να κάνω καμία έκπτωση στο έργο μου”.

Σύζυγος

“Εγώ και η Χαρίκλεια είμαστε άνθρωποι απλοί κι ευτυχισμένοι. We did it our way και τώρα που θα πέσει η κουρτίνα, πάλι ευτυχισμένοι θα ‘μαστε γιατί ζήσαμε όπως θέλαμε, λιτά, με μεγάλη αγάπη για τους διπλανούς μας. Όχι με την έννοια της φιλανθρωπίας που προσβάλλει τους ανθρώπους, αλλά της αλληλεγγύης και με την προσπάθεια να κάνουμε (όσο μπορούσαμε) μια σωστή οικογένεια. Κοιτάξαμε να είμαστε χρήσιμοι στην κοινωνία και να έχουμε αυτό που μας κράτησε στη ζωή σαν αντρόγυνο, αγάπη και αξιοπρέπεια. Είμαι περίπου 50 χρόνια παντρεμένος και είναι σαν να γνωρίζω τη γυναίκα μου από χτες”.

Πατέρας

‘Παράγοντας’ στο ελληνικό ποδόσφαιρο

“Το ποδόσφαιρο και η ζωή είναι παιχνίδι. Κατά καιρούς έχω γράψει πολλά για το ποδόσφαιρο. Δεν το βλέπω όπως ο καθένας, οπαδικά. Το ποδόσφαιρο είναι η έννοια του παιχνιδιού, η έννοια των χρωμάτων της φυλής, ένα κοινωνιολογικό φαινόμενο που θέλει μεγάλη ανάλυση.

Ο Απόλλωνας για μας τους Καλαμαριώτες είναι η ίδια η Καλαμαριά. Αγάπησα και υπηρέτησα το ποδόσφαιρο. Αλλά και ήμουν σοφός όταν έγινε η προσπάθεια από τους δήθεν κεφαλαιούχους και είπα ότι δεν μπορούμε σαν ελληνική κοινωνία να αντέξουμε ομάδες τύπου Ρεάλ και Γιουβέντους. Τόνισα ότι το επαγγελματικό ποδόσφαιρο θα αδικήσει το ίδιο το ποδόσφαιρο.

Έκανα λοιπόν μια πρόταση τον 4ο χρόνο της παραμονής μου στην προεδρία της ΕΠΑΕ να γίνει ημι-επαγγελματικό το ποδόσφαιρο όπως στη Σουηδία. Αυτή η πρόταση ήταν η αιτία που με ανάγκασαν να σηκωθώ και να φύγω. Τώρα ο κύριος Αλαφούζος κάνει εταιρία λαϊκής βάσης τον Παναθηναϊκό λόγω της έλλειψης κεφαλαίων. Έλα Χριστέ και Παναγιά. Η ΑΕΚ είναι μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας, ενώ δεν ξέρω πού θα ήταν ο Ολυμπιακός χωρίς τον Μαρινάκη και πόσο θα αντέξει αυτός ο άνθρωπος.

Τα βλέπω αυτά και σκέφτομαι να βγάλω από το συρτάρι το νομοσχέδιο που είχα ετοιμάσει και θα είχε αλλάξει την τύχη του ελληνικού ποδοσφαίρου”.

Πολιτικός (που δεν έγινε ποτέ)

“Έχω πει ότι η Βουλή έχει αρκετούς κωμικούς μέσα κι εγώ θα περίσσευα. Θα σου πω γιατί δεν ασχολήθηκα. Γιατί δεν έβρισκα στέγη. Το θέμα της Καλαμαριάς και της τοπικής αυτοδιοίκησης δεν το είδα ποτέ σαν πολιτική. Χρειαζόμαστε μια τοπική αυτοδιοίκηση ανεξάρτητη από την κεντρική εξουσία”.

Το θέμα ντύνουν 4 έργα ζωγραφικής του Χάρρυ Κλυνν.

Κεντρική φωτογραφία: NDP Photo