«Όσα συμβαίνουν εδώ είναι μια φρίκη»: Ο Κώστας Ονισένκο μάς μιλά από το Κίεβο

Είναι ένας άνθρωπος που βρίσκεται δίπλα στην πρώτη γραμμή, γνωρίζει καλά πρόσωπα και καταστάσεις και έτσι η δικιά του ματιά έχει μεγάλη σημασία.

Ορίσαμε ένα ραντεβού μαζί του στο Facebook και μιλήσαμε χωρίς ευτυχώς η συζήτησή μας να διακοπεί από σειρήνες ή κάποιο άλλο έκτακτο γεγονός. Εκείνος ήταν φοβερά ψύχραιμος αν αναλογιστεί κανείς ότι οι Ρώσοι συνεχίζουν τους ανελέητους βομβαρδισμούς ενάντια στην ουκρανική πρωτεύουσα.

Πού βρίσκεσαι αυτήν τη στιγμή;

Βρίσκομαι 30 χιλιόμετρα μακριά, στις παρυφές του Κιέβου, αλλά σκοπεύω να περάσω από το κέντρο της πόλης στην πρώτη ευκαιρία.

Πόσο καιρό είσαι στην Ουκρανία;

Θα σου απαντήσω λίγο ανάποδα: Στην Ελλάδα βρέθηκα το 1994. Εκεί σπούδασα, πήγα φαντάρος και ξεκίνησα να δουλεύω ως δημοσιογράφος. Το 2014 αφού πρώτα κάλυψα τα γεγονότα της Κριμαίας, περνώντας μάλιστα και μια περιπέτεια μιας και βρέθηκα κλεισμένος σε πορτ-μπαγκάζ ύστερα από επίθεση που έγινε εναντίον μας, παραιτήθηκα από την Καθημερινή για προσωπικούς λόγους.

Το 2016 μου προέκυψε μία επαγγελματική ευκαιρία την οποία και δέχτηκα: να εργαστώ στο γραφείο τύπου του συνδέσμου Ελληνικών Επιχειρήσεων Ουκρανίας. Μετά από ένα διάλειμμα γύρω στον ενάμιση χρόνο από τη δημοσιογραφία, ξεκίνησα στη συνέχεια να κάνω παράλληλα ρεπορτάζ σχετικά με τα όσα συμβαίνουν στην Ουκρανία. Εδώ γνώρισα τη γυναίκα μου, με την οποία έχουμε δύο παιδιά.

 

Το κλίμα στους δρόμους του Κιέβου ποιο είναι;

Στον πόλεμο υπάρχει ένας κανόνας: δεν πας πουθενά αν δεν έχεις συγκεκριμένη δουλειά να κάνεις – δεν κόβεις βόλτες. Εμείς που βρισκόμαστε τόσα χρόνια σε εμπόλεμη κατάσταση, το γνωρίζουμε καλά. Υπάρχει πολύς λίγος κόσμος, λοιπόν, που κυκλοφορεί έξω, υπάρχουν παντού σιδερένια οδοφράγματα, υπάρχει στρατός και αστυνομία που περιφρουρεί, υπάρχουν περιμετρικά ζώνες και σημεία ελέγχου για να τσεκάρουν τα χαρτιά σου. Κατά τα άλλα, αν και έχουν φύγει περισσότεροι από τους μισούς κατοίκους -όπως εγώ που ήρθα λίγο έξω από την πόλη σε ένα συγγενικό σπίτι για να βρω καλύτερες συνθήκες- το Κίεβο ακόμα δεν έχει αδειάσει.

Εμείς μένουμε σε ένα κτίριο με μεγάλο υπόγειο γεμάτο στρώματα και μία τηλεόραση, ενώ μπορούν και τα παιδιά να παίζουν ξεχνώντας έστω για λίγο ότι βρίσκονται σε πόλεμο. Είναι πάρα πολλοί οι Ουκρανοί που έχουν ακολουθήσει αυτή τη λύση: να φύγουν δηλαδή προς τις δυτικές περιοχές, είτε για να μείνουν σε κάποιον συγγενή τους είτε για να νοικιάσουν ένα σπίτι το οποίο θα είναι μακριά από τα πεδία των μαχών.

Τι συμβαίνει στη Μαριούπολη;

Έχω βρεθεί σε πολλές εκδηλώσεις στη Μαριούπολη λόγω του φορέα στον οποίο συνεργάζομαι, αφού το ελληνικό στοιχείο της πόλης είναι έντονο. Έχω περάσει πάρα πολύ καιρό στην πόλη και γνωρίζω από πρώτο χέρι τα σημεία που βομβαρδίζονται. Το Δραματικό Θέατρο το οποίο χτυπήθηκε πρόσφατα βρίσκεται στο πιο κεντρικό σημείο της πόλης. Είναι δηλαδή σαν να λέμε πως χτυπήθηκε η Πλατεία Συντάγματος – όλοι οι ξένοι ανταποκριτές έδιναν από εκεί μέχρι πρότινος τις ανταποκρίσεις τους.

Τα όσα συμβαίνουν στη Μαριούπολη αυτές τις μέρες είναι μία φρίκη. Δεν μπορώ να αντέξω πια τις εικόνες που μεταφέρονται. Δεν μπορώ να βλέπω ανθρώπους που πήγαν να πάρουν ψωμί να κείτονται στο δρόμο νεκροί, ούτε μικρά παιδιά να χάνουν τη ζωή τους.

Πραγματικά, αναρωτιέμαι: Πώς είναι δυνατόν κάποιος σαν τον Vladimir Putin, που ένας Θεός ξέρει τι έχει στο μυαλό του (κι αν αυτή τη στιγμή έχεις σώας τας φρένας), να καταστρέφει τις ζωές τόσων ανθρώπων, να καταστρέφει έναν ολόκληρο λαό;

Από πότε καλύπτεις τις εξελίξεις στην Ουκρανία;

Τα όσα βλέπουμε να συμβαίνουν τώρα, εγώ τα γράφω και τα σχολιάζω εδώ και περισσότερα από 8 χρόνια – δεν ξεκίνησα να μιλώ για αυτά όταν ξεκίνησε η ρωσική εισβολή πριν μερικές εβδομάδες. Βρισκόμαστε πολλά χρόνια σε πόλεμο.

Πίστευες ποτέ ότι η Ρωσία θα φτάσει σε μία ευθεία εισβολή;

Ναι, το είχα στο μυαλό μου από την πρώτη στιγμή αλλά ποτέ δεν πίστευα ότι ο Vladimir Putin θα φτάσει στο σημείο να βομβαρδίσει το Κίεβο και το Λβιβ. Οι περισσότεροι άνθρωποι που ασχολούμαστε σοβαρά με το ζήτημα γνωρίζαμε πως η Ρωσία προετοιμάζει εδώ και καιρό αυτόν τον πόλεμο (συγκέντρωνε χρήματα, έκανε κινήσεις όπως ο αγωγός Nordstream 2, διενεργούσε στρατιωτικές ασκήσεις). Στο μυαλό μου όμως η πιο ακραία εκδοχή έλεγε ότι θα προσπαθήσει να αποκόψει την Ουκρανία από τη θάλασσα και όχι να κάνει μία ολομέτωπη επίθεση όπως αυτή που παρακολουθούμε.

Υπήρχε κάποιος που θεωρούσε πιθανό αυτό το σενάριο;

Κατά την άποψή μου, μόνο οι Βρετανοί πίστευαν πως μπορεί κάτι τέτοιο να συμβεί, μιας και είναι οι μόνοι που αντιμετώπιζαν με την απαραίτητη σοβαρότητα το όλο ζήτημα. Η Γαλλία και η Γερμανία παρουσιάζουν μία άνευρη εικόνα, ενώ πιστεύω πως ιστορικά ο ρόλος της Angela Merkel θα εξεταστεί πάρα πολύ σε αυτήν την ιστορία.

Τι διαφορές υπάρχουν ανάμεσα στο 2014 και το 2022;

Οι διαφορές των όσων έγιναν στο Ντονμπάς είναι πρώτα από όλα η κλίμακά της τωρινής εισβολής αλλά και το γεγονός ότι αυτή τη φορά η Ρωσία συμμετέχει επίσημα στον πόλεμο. Το 2014 συμμετείχε ανεπίσημα: υπήρχαν Ρώσοι στρατιώτες που δρούσαν στην περιοχή, η Μόσχα όμως επέμενε να τους αποκαλεί «αυτονομιστές». Στην πραγματικότητα όμως ήταν τακτικός ρωσικός στρατός που επιχειρούσε στις μάχες ενώ παράλληλα υπήρχε δράση και από τις ρωσικές μυστικές υπηρεσίες. 

Τι έχεις να πεις για την αντίδραση της Δύσης;

Τις πρώτες τρεις μέρες δεν έκανε απολύτως τίποτα. Πιστεύω ότι περίμενε απλά να πέσει η Ουκρανία, δεν είχε στο μυαλό της ότι θα υπάρξει τόση αντίδραση από τον απλό κόσμο – κάτι που είδαμε ακόμα και στην Ελλάδα όπου τα φιλορωσικά αισθήματα είναι πολύ έντονα. 

Έτσι, οι κυβερνήσεις αναγκάστηκαν να ακούσουν αυτές τις φωνές. Τώρα, σε περίπτωση που η Ουκρανία ηττηθεί και χαθούν χιλιάδες ζωές, οι ηγεσίες της Δύσης θα βρεθούν σε πάρα πολύ δύσκολη θέση.

Πιστεύεις ότι υπάρχουν ευθύνες από την ουκρανική πλευρά;

Για τον ίδιο τον πόλεμο, όχι δεν υπάρχει καμία ευθύνη. Αν τώρα υπάρχει κάποια ευθύνη από πλευράς Ουκρανίας είναι ότι στα 30 χρόνια ανεξαρτησίας της δε βρήκε ποτέ τον τρόπο να συγκροτηθεί τόσο καλά πολιτικά, έτσι ώστε να είναι πολύ πιο έτοιμη για να αντιμετωπίσει τον κίνδυνο. 

Όσο για τα όσα λέγονται και γράφονται για Ακροδεξιούς και Ναζί που τους έχει αφήσει ελεύθερους να δρουν η Ουκρανία, κατά την άποψή μου δεν ισχύουν. Προσωπικά, πιστεύω ότι προσπάθησε ως χώρα να εξαντλήσει όλα τα πολιτικά και διπλωματικά μέσα για να λύσει το θέμα του Ντονμπάς και της Κριμαίας. 

Πώς σχολιάζεις τα fake news από πλευράς Ρωσίας;

Βγαίνει η εκπρόσωπος του ρωσικού Υπουργείου Εξωτερικών Maria Zakharova και δηλώνει ότι η Ρωσία δε βομβαρδίζει ουκρανικές πόλεις και άμαχο πληθυσμό, παρότι υπάρχουν εκατομμύρια αποδείξεις για το αντίθετο. Η άνεση με την οποία λένε ψέματα οι ρωσικές αρχές δεν είναι κάτι καινούργιο: το ίδιο συνέβαινε και το 2014, το 2015 και ούτω καθ’ εξής, απλά τώρα τα παρακολουθεί ολόκληρος ο πλανήτης.

Η πληροφορία πλέον είναι ένα αναπόσπαστο εργαλείο του πολέμου. Ακριβώς όπως οι στρατηγοί οργανώνουν το πού θα πετάξουν τα αεροπλάνα και οι πύραυλοι, στο διπλανό γραφείο βρίσκονται οι προπαγανδιστές στήνοντας τις καμπάνιες και καταστρώνοντας τα σχέδιά τους – πρόκειται για κάτι γενικό, δεν το κάνουν μόνο οι Ρώσοι.

Παρακολουθείς δημοσιογραφικά εδώ και πολλά χρόνια την περιοχή. Τι ευθύνες έχει η Δύση κατά την άποψή σου για τα όσα συμβαίνουν;

Νομίζω ότι η Δύση μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991 είτε επειδή επαναπαύθηκε στις δάφνες της είτε επειδή φοβήθηκε ότι μπορεί να της κοστίσει, δε φρόντισε να ξεριζώσει όλο το δίκτυο κατασκόπων της πρώην ΕΣΣΔ στην Ευρώπη. Θεωρώ πως κάποιοι από τους Ευρωπαίους πολιτικούς οι οποίοι παίζουν κάποιον -ή και μεγαλύτερο- ρόλο στην πολιτική σκηνή είναι άνθρωποι που παλιότερα διατηρούσαν σχέσεις με την KGB.

Πώς αντιμετωπίζεις το γεγονός ότι η ρωσική πρεσβεία στην Αθήνα ασχολήθηκε προσωπικά μαζί σου;

Αφενός μου δίνουν να καταλάβω ότι με παρακολουθούν και αφετέρου δε γνωρίζω αν θα έπρεπε να το εκλάβω ως ένα είδος εκφοβισμού ή κάτι τέτοιο. Προσωπικά χάρηκα, διότι ένιωσα ότι «τους χτυπάω εκεί που πονάνε», ρίχνοντας φως σε μία κλειστή έκθεση η οποία παρουσιάστηκε στο Ευρωκοινοβούλιο για το πώς ο Vladimir Putin προσπαθεί να διεισδύσει στην Ελλάδα.

Γενικά, η Πρεσβεία της Ρωσίας στην Αθήνα ενδιαφέρεται κυρίως για θέματα που αφορούν την Ελλάδα: τους Έλληνες της Ουκρανίας, τους Ρώσους επιχειρηματίες στην Ελλάδα και τα λοιπά.

Πιστεύω ότι πολλοί από όσους αναρτούν αρνητικά σχόλια στη σελίδα μου δεν είναι παρά ιντερνετικά τρολ που εργάζονται σε βάρδιες. Υπάλληλοι είναι, για ένα μεροκάματο δουλεύουν.

Σε γενικές γραμμές, οι κάτοικοι του Κιέβου τι συναισθήματα τρέφουν αυτόν τον καιρό για τη Δύση;

Τις πρώτες τρεις μέρες τα συναισθήματα ήταν πόνου, απογοήτευσης και προδοσίας. Μετά, όμως, το τεράστιο κύμα αλληλεγγύης που ξεσηκώθηκε από απλούς ανθρώπους στις ευρωπαϊκές πόλεις -ένα κύμα που αναγκάστηκαν να ακολουθήσουν και οι Δυτικές κυβερνήσεις- το κλίμα είναι πάρα πολύ καλό.

Οι Ουκρανοί αγαπούν τη Δύση, βλέπουν τον τρόπο με τον οποίοι οι δυτικοί λαοί (με πρώτους-πρώτους τους Πολωνούς) βοηθούν τους πρόσφυγες που περνούν τα σύνορα, και δέχονται με μεγάλη χαρά τα μηνύματα συμπαράστασης μέσω social media αλλά και τις δωρεές που πραγματοποιούνται.

Νιώθω πως ο συγκεκριμένος πόλεμος παρά τη φρίκη και παρά την αδικία του έχει φέρει την Ουκρανία πολύ πιο κοντά στη Δύση. Τελικά, ο Vladimir Putin πέτυχε το ακριβώς αντίθετο από εκείνο που επιδίωκε: αντί να αποκόψει τη χώρα από τους Δυτικούς, έκανε τους Ουκρανούς να ζητούν ακόμα πιο έντονα την ένωσή τους με τη Δύση.