Paolo Sorrentino, γιατί αφιέρωσες το Όσκαρ σου στον Diego Maradona;

Γιατί; Γιατί πολύ απλά τότε ανδρώθηκε ο Sorrentino, τότε πήρε τις μεγαλύτερες αποφάσεις της μετέπειτα ζωής του, τότε γνώρισε το είδωλό του, τότε έχασε τους γονείς του, τότε, τότε, τότε. Ξέρετε πώς είναι. Κάποιες φορές ένα μικρό χρονικό διάστημα μοιάζει να επεκτείνεται σε μια ολόκληρη ζωή.

Και κάπως έτσι, ο μεγάλος Sorrentino αφήνει για λίγο στην άκρη τις μεγαλειώδεις φιγούρες, τις πολιτιστικές εξτραβαγκάντσες, τις πολιτικές μορφές της χώρας, και επιχειρεί μια επιστροφή στις ρίζες. Πίσω, στις στιγμές που καθόρισαν την προσωπικότητά του για μια ζωή.

Στιγμές άλλοτε τραγικές (όπως η προαναφερθείσα απώλεια), στιγμές κωμικές (κάθε συνάντηση με το θεοπάλαβο βέρο ιταλιάνικο σόι), στιγμές που αγγίζουν την πιο τρελή φαντασία. Όπως η συνύπαρξη στον ίδιο χώρο και στον ίδιο χρόνο με τον θεϊκό Maradona, το είδωλό του, την άπιαστη φαντασίωση που έγινε πραγματικότητα, τον έκανε να πιστέψει στα θαύματα και –σύμφωνα με τον ίδιο– του έσωσε τη ζωή.

Τόσο, ώστε όταν η Grande Bellezza κέρδισε το Όσκαρ Ξενόγλωσσου Φιλμ, ο Sorrentino να το αφιερώσει ανάμεσα σε άλλους, στον ίδιο τον Maradona. Για να κατανοήσουμε το γιατί, πρέπει να βουτήξουμε στον κόσμο του Hand of God. Μια ταινία που έκανε πρεμιέρα στη Βενετία (κερδίζοντας μάλιστα δύο βραβεία) και στριμάρει τώρα στο Netflix ύστερα από κυκλοφορία δύο εβδομάδων στις αίθουσες.

Εμείς συναντήσαμε τον Sorrentino στη Βενετία, λίγες ώρες πριν την παγκόσμια πρεμιέρα της ταινίας του, και συζητήσαμε για ήρωες, για εφηβεία, για τη Νάπολη, και –φυσικά– για εκείνο το Όσκαρ που αφιέρωσε στον Diego Maradona.

Μεγαλώνοντας στη Νάπολη

Στην ταινία βλέπουμε έντονα τις ομορφιές της Νάπολης, ήταν μια από τις προθέσεις σου να μας δείξεις αυτό που έβρισκες όμορφο στη γενέτειρά σου;

Απλά έδειξα τη Νάπολη όπως την ήξερα μεγαλώνοντας. Τα σπίτια είναι ακριβώς όπως ήταν το σπίτι μου και το μέρος που μεγάλωσα. Απλά πήγα πίσω, στα μέρα που ήξερα.

Δηλαδή γύρισες στο ίδιο το σπίτι που ζούσες όταν ήσουν παιδί;

Ναι, ο κάτω όροφος! Τώρα ανήκει σε μια γηραιότερη γυναίκα, η οποία δεν άλλαξε απολύτως τίποτα στο σπίτι, οπότε αυτό που είδατε στην ταινία ήταν ακριβώς το σπίτι μου, όπως ήταν όταν ήμουν 10-11 χρονών.

Τι κάνει λοιπόν τόσο ιδιαίτερη τη Νάπολη;

Δεν ξέρω, δεν ξέρω. Υπάρχουν πολλές λέξεις για τη Νάπολη, καθένας βλέπει κάτι άλλο, και μισώ την ιδέα πως θα είμαι ο τελευταίος στη σειρά που θα πρέπει να προσθέσω λέξεις για τη Νάπολη! Μεγάλωσα εκεί, για μένα αυτή ήταν η ζωή. Για μένα η Νάπολη αντιπροσωπεύει ακριβώς το πώς πρέπει να είναι η ζωή, γιατί είναι η πρώτη ζωή που συνάντησα.

Όλοι διατηρούν κάποιο δεσμό με την παιδική τους ηλικία, με την εφηβεία. Και έχεις μια αίσθηση όταν είσαι παιδί πως τελείωσε, αυτό είναι η ζωή, έτσι λειτουργεί ο κόσμος. Και για μένα η Νάπολη είναι απλά τα πάντα, όλα όσα ήξερα. Για μένα όλα αυτά τα πράγματα [σσ. δείχνει τριγύρω μας] είναι παράξενα και αξιοπερίεργα, όχι η Νάπολη. Για τον υπόλοιπο κόσμο ισχύει το ακριβώς ανάποδο, η Νάπολη είναι το παράξενο.

O Maradona και το χέρι του Θεού

Πώς είναι να έχεις τον σπουδαιότερο ποδοσφαιριστή να έρχεται στην πόλη σου όταν είσαι 10-11 χρονών;

Ήμουν 14. Θυμάμαι… τι να πω, ήμασταν ήδη ενθουσιασμένοι για τους λόγους που μπορείς να φανταστείς. Σπουδαίος παίχτης σε μια πόλη όπου όλοι είναι τρελοί για το ποδόσφαιρο. Αλλά το αληθινό θέμα είναι ότι ο Maradona μας έδωσε την ιδέα πως είμαστε ελεύθεροι. Γιατί αν μπορεί να συμβεί ένα θαύμα, σημαίνει πως είσαι ελεύθερος. Πως η ελευθερία είναι κάτι που μπορείς να αρπάξεις.

Τον είδες όντως σε αμάξι σταματημένο στην κίνηση;

Ναι. Ναι. Είδα τον αληθινό Maradona μέσα σε ένα αμάξι.

Πώς ένιωσες όταν έμαθες ότι πέθανε;

Ήμουν πολύ θλιμμένος. Λυπόμουν επίσης γιατί το μεγάλο μου όνειρο ήταν να του δείξω αυτή την ταινία. Και τώρα δεν είναι πια δυνατόν. Όταν πέθανε εγώ ήμουν στη διαδικασία του μοντάζ.

Όταν κέρδισες το Όσκαρ το αφιέρωσες σε αυτόν. Είχες από τότε κατά νου ότι ήθελες να κάνεις αυτή την ταινία, με τόσο μεγάλη παρουσία από τον ίδιο;

Πάντα είχα στο μυαλό μου αυτή την ταινία, αλλά όταν πήρα το Όσκαρ δεν την είχα γράψει ακόμα…

Ναι, αλλά εννοώ, του το αφιέρωσες. Γιατί;

Αφιέρωσα εκείνο το Όσκαρ στους masters μου της τέχνης. Και για μένα ο πρώτος όλων ήταν ο Maradona. Επειδή ανακάλυψα την τέχνη χάρη στον Maradona. Όταν ήμουν 15 χρονών δεν είχα διαβάσει βιβλία, δεν είχα πάει ποτέ να δω ταινία στο σινεμά, είχα δει πολύ λίγες ταινίες. Οπότε δεν ήξερα τι είναι τέχνη. Η πρώτη φορά που αντιλήφθηκα τι σημαίνει η ιδέα του να υπερβαίνεις την πραγματικότητα, ήταν λόγω του Maradona.

Η ώρα της αυτοβιογραφίας

Πώς αποφάσισες ότι τώρα είναι η ώρα να κάνεις αυτό το φιλμ;

Δεν ξέρω, αυτή είναι η ερώτηση που με ρωτάνε όλη μέρα. Η ταινία αυτή για μένα ήταν σαν να έχω να πάω στον οδοντίατρο, όλο λες θα πάω αύριο, α όχι δεν μπορώ τελικά αύριο κλπ. Φοβάσαι, αλλά την ίδια στιγμή έχεις έναν πόνο και κάποια στιγμή απλά πρέπει να πας στον οδοντίατρο! Οπότε… ήταν ώρα να πάω στον οδοντίατρο. [γελάμε]

Απελευθερώθηκε πόνος;

Δεν ξέρω, είμαι στην αρχή της διαδικασίας ακόμα.

Υπήρχαν όμως πολλές επίπονες και προσωπικές σκηνές που έπρεπε να γυρίσεις.

Ναι ήταν, και είναι αλήθεια. Για να είμαι ειλικρινής, κάθε τι από αυτά που βλέπετε ήταν πιο επίπονο στα αλήθεια από ό,τι στην ταινία. Αλλά φοβόμουν να κάνω μια ταινία όπου ο πόνος ήταν ακόμα βαθύτερος από ό,τι περιγράφω στο φιλμ. Αποφάσισα να γιορτάσω τα δεινά μου.

Στο πρώτο μέρος με την οικογένεια και τους γείτονες είναι γεμάτο ζωή, στο δεύτερο ο Fabietto αντιμετωπίζει την απώλεια, και δεν είναι πια παιδί. Έτσι το βίωσες;

Ήταν ακριβώς έτσι, ναι. Για πολύ καιρό, μέρος της ενηλικίωσής μου ήταν αυτή η στιγμή. Μετά όλα άλλαξαν.

Πώς θα περιέγραφες το πώς σχημάτισε αυτό την προσωπικότητά σου;

Το να βρεις τον εαυτό σου ορφανό σημαίνει πως είσαι ξαφνικά… μεγάλος. Δεν μπορείς να ζήσεις άλλο νεανικά. Όταν βιώνεις απώλεια γονιών αυτό αμέσως σημαίνει πως αποχαιρετάς πολλές στιγμές της εφηβείας, την ελαφρότητά της, το κέφι της, κι η μόνη σου έγνοια είναι το μέλλον. Αλλά η ελαφρότητα εξαφανίζεται αμέσως, και γίνεσαι βαρύς. Και έτσι συνειδητοποίησα πόσο βαρύς είμαι στην προσωπικότητά μου.

Είναι αλήθεια ότι έγραψες το σενάριο σε 48 ώρες;

[γελάει] …ναι, αλλά ήταν η ζωή μου. Οπότε ήξερα τι να γράψω! Το δύσκολο ήταν μετά. Το ευκολότερο κομμάτι ήταν να γράψω αυτή την ταινία. Είχα κουραστεί και με τη σειρά New Pope, είχα γράψει 8 επεισόδια και μετά χρειαζόμουν μια αλλαγή. Εκεί αποφάσισα να κάνω την ταινία.

Η ζωή και το σινεμά

Μιλώντας για οικογένεια και για σινεμά. Η σχέση σου με τον Toni Servillo πώς έχει επεκταθεί μες στα χρόνια;

Ναι, μετά από τόσα χρόνια νιώθω πως είναι μέρος οικογένειας. Για μένα είναι σαν μεγαλύτερος αδερφός, μιλάμε την ίδια γλώσσα, γελάμε με τα ίδια πράγματα, καπνίζουμε τα ίδια πούρα… [γελάει δείχνοντας το πούρο που κρατά] Αυτός το ξεκίνησε όμως να το καπνίζει, εγώ απλά του το ζήτησα.

Πότε ανακάλυψες τον Fellini;

Πήγαμε με τον αδερφό μου σε οντισιόν, επειδή ο Fellini πάντα ερχόταν για οντισιόν στη Νάπολη. Έψαχνε για περίεργες φάτσες, ήταν σίγουρος ότι θα έβρισκε εκεί. Και είναι αλήθεια ότι στη Νάπολη μπορεί να βρεις τρομερά περίεργες και παλιομοδίτικες φάτσες. Αλλά ο Fellini μιλούσε και με κακία. Εγώ δεν έχω πει ποτέ σε ηθοποιό ότι έχει «συμβατική» φάτσα.

Ο αδερφός μου τότε κορόιδευε τη μητέρα μου, γιατί εκείνη ανησυχούσε πως ο αδερφός μου δεν ήθελε να σπουδάσει. Κι εγώ είπα ότι o Fellini τον διάλεγε, ότι θα είναι βασικός χαρακτήρας στην επόμενη ταινία του. Κι η μητέρα μου πήρε τους πάντες για να τους το ανακοινώσει! Αλλά ήταν απλά μια φάρσα. [γελάει]

Όταν ο Fabietto συναντά τον σκηνοθέτη Antonio Capuano εκείνος δεν είναι καλός μαζί του, αλλά στην πραγματικότητα είχες καλή σχέση με εκείνον;

Είμαι ακόμα φίλος με τον Antonio Capuano. Και γενικότερα δε νομίζω πως οι άνθρωποι που σημαδεύουν τη ζωή σου είναι αυτοί που σε αποδέχονται με ανοιχτές αγκαλιές και σε αντιμετωπίζουν συγκαταβατικά. Συχνά είναι αυτοί που σε βάζουν στον ίσιο δρόμο, που σε συναντούν σε μια δύσκολη κατάσταση. Κι αυτό έκανε ο Capuano μαζί μου. Με έριξε στα δύσκολα και με έσπρωξε να κάνω ενδιαφέροντα πράγματα.

Σου είπε όμως να μείνεις στη Νάπολη και δεν τον άκουσες!

Το ξέρω! Ο αληθινός Capuano είναι κάποιος που αγαπά τη Νάπολη και γενικά είναι δύσκολο για πολλούς Ναπολιτάνους να σκεφτούν ευρύτερα. Όταν κάτι δε συμβαίνει στη Νάπολη, τότε δε συμβαίνει καθόλου! [γελάει] Ξέρεις, δεν είναι σημαντικό. Ισχύει για πολλούς Ναπολιτάνους αυτό. Ο Toni [Servillo] μιλάει συχνά για την περίπτωση ενός μεγάλου Ναπολιτάνου ηθοποιού με τον οποίο είχε συνεργαστεί, ήταν λέει σε ένα υπέροχο νησί διακοπές, κάπου στην Κροατία νομίζω, και βάζει εκείνος δάχτυλο στο νερό και το πρώτο πράγμα που είπε είναι… «Μμμ… της Νάπολης είναι καλύτερο». [γελάμε] Τυπικό αυτό!

Οπότε για κάποιον σαν τον Capuano, η Νάπολη είναι ο κόσμος. Αλλά έχουμε και 50 χρόνια διαφορά, είναι άλλης γενιάς. Κάποια στιγμή για μένα η Νάπολη έφτασε να είναι πρόβλημα, είχε ένα όριο. Αποφάσισα λοιπόν να φύγω. Αλλά τώρα που έχω δει τον κόσμο γύρω, είμαι έτοιμος να γυρίσω στη Νάπολη. Οπότε ίσως τελικά και να είχε δίκιο!

Βρήκες ποτέ τον εαυτό σου σε θέση να πρέπει να κάνει μια επιλογή ανάμεσα στην αγάπη και την τέχνη;

Δεν ξέρω τίποτα για αυτό, δεν ήμουν ποτέ σε θέση επιλογής. Δεν είμαι όμορφος! [περνάνε λίγα δευτερόλεπτα] Τώρα είμαι σέξι… αλλά μικρός δεν ήμουν όμορφος. [γέλια]

Και η σκηνή σεξ με τη γειτόνισσα; Είναι κάτι που έγινε στα αλήθεια;

Ααα… δεν ξέρω. Δηλαδή ξέρω, αλλά δεν ξέρω! Ας μείνει η αμφιβολία.

*Η ταινία The Hand of God (Το Χέρι του Θεού) στριμάρει στο Netflix. Η συνέντευξη πραγματοποιήθηκε στο 78ο Φεστιβάλ Βενετίας, τον Σεπτέμβριο του ‘21.