Αυτό το Σχολείο φτιάχνει τους δασκάλους που χρωστάμε στα παιδιά μας

Αυτές τις ημέρες, παρά τις αντιξοότητες μιας χρονιάς που μας στέρησε μία περήφανη παρέλαση, το Πολύχρωμο Σχολείο ήταν παρών στις δραστηριότητες μίας επαναπροσδιορισμένης μορφής του Athens Pride για να διεκδικήσει τα αυτονόητα. Ένα ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα που θα έχει την αγκαλιά του ανοιχτή για όλα τα παιδιά ανεξαρτήτως σεξουαλικού προσανατολισμού, που θα μπορεί να προστατεύσει τα μέλη της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας που συμμετέχουν σε αυτό από οποιαδήποτε θέση, που θα έχει ευαισθητοποιημένους, επιμορφωμένους εκπαιδευτικούς έτοιμους να ενημερώσουν, να συμπεριλάβουν, να υποστηρίξουν κάθε επόμενη γενιά που θα διαμορφώνει τη συνείδηση της χώρας μας σε σχέση με τη συμπεριφορά μας στον συνάνθρωπο. Πώς

Εμείς μιλήσαμε με την Έλενα Σκαρπίδου, την υπεύθυνη του Τομέα Εκπαίδευσης του οργανισμού που συντονίζει ομάδες Αγωγής Υγείας εφήβων με θέματα που αφορούν την ψυχική υγεία, τη σεξουαλική παιδεία και τις έμφυλες σχέσεις, καθώς και σχολές γονέων και επιμορφώσεις εκπαιδευτικών με την ίδια θεματολογία, για την αναγκαία δράση του Πολύχρωμου Σχολείου και για τους πολύ πρακτικούς τρόπους που μπορούμε να κάνουμε συμπεριληπτικό το εκπαιδευτικό σύστημα.

Τι είναι το Πολύχρωμο Σχολείο και ποιο είναι το όραμά του;

Το Πολύχρωμο Σχολείο είναι ένας εθελοντικός, μη κερδοσκοπικός οργανισμός που επικεντρώνεται στην καταπολέμηση των διακρίσεων με βάση τον σεξουαλικό προσανατολισμό, την ταυτότητα του φύλου, την έκφραση του φύλου και τα χαρακτηριστικά του φύλου στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Στόχος του Πολύχρωμου Σχολείου είναι να εξασφαλίσει ένα συμπεριληπτικό περιβάλλον εκπαίδευσης για όλες/-ους τις/τους μαθήτριες/-τές αλλά και τις/τους εκπαιδευτικούς σε ζητήματα φύλου και σεξουαλικότητας.

Με άλλα λόγια, θέλουμε όλες/-οι οι ΛΟΑΤΚΙ+ μαθήτριες/-τές αλλά και εκπαιδευτικοί να αισθάνονται ασφαλείς στα σχολεία στα οποία φοιτούν και εργάζονται αντίστοιχα. Να μη γίνονται διακρίσεις σε βάρος τους. Να μπορούν όλα τα παιδιά να έχουν ίσα δικαιώματα στην εκπαίδευση χωρίς τον φόβο του εκφοβισμού (bullying), των προκαταλήψεων, του στιγματισμού. Να μπορούν επίσης όλες/-οι οι εκπαιδευτικοί, ανεξαρτήτως σεξουαλικού προσανατολισμού, να είναι σε θέση να μιλούν για ζητήματα έμφυλων ταυτοτήτων και σεξουαλικής εκπαίδευσης στα παιδιά, και να τα βοηθούν να κατανοήσουν και να αποδομήσουν ζητήματα όπως οι προκαταλήψεις και τα έμφυλα στερεότυπα, ο στιγματισμός της σεξουαλικής ποικιλομορφίας, ο σεξισμός, η ομοφοβία και η τρανσφοβία.

Πώς δημιουργήθηκε το Πολύχρωμο Σχολείο και πώς συγκεντρώθηκαν τα μέλη της ομάδας του;

Το Πολύχρωμο Σχολείο ξεκίνησε το 2009 ως μια ομάδα ενδυνάμωσης για ΛΟΑΤΚΙ εκπαιδευτικούς έχοντας ως αρχικό όνομα ‘Ομοφοβία και Τρανσφοβία στην Εκπαίδευση’ και σταδιακά απέκτησε μορφή οργανωμένης ακτιβιστικής ομάδας, με στόχο τη διεκδίκηση θεσμικών αλλαγών για πιο συμπεριληπτικά σχολεία για εκπαιδευτικούς, μαθητές/-τριες και γονείς. Στην πορεία συστηματοποίησε τις δράσεις του και απέκτησε μια ευρεία βάση μελών που προέρχονται κυρίως από τον εκπαιδευτικό τομέα, τον χώρο των ανθρωπιστικών κοινωνικών επιστημών, καθώς και την ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα. Έπειτα από μια δεκαετία στον τομέα της καταπολέμησης των διακρίσεων στην εκπαίδευση, τα μέλη του αποφάσισαν η ομάδα να λάβει νομική υπόσταση και αρχές του 2020 το Πολύχρωμο Σχολείο ιδρύθηκε ως αστική μη κερδοσκοπική οργάνωση.

Ποιοι είναι οι μακροπρόθεσμοι στόχοι του και ποιοι οι βραχυπρόθεσμοι;

Στο Πολύχρωμο Σχολείο επιθυμούμε τον διάλογο και τη συνεργασία με άλλες οργανώσεις και θεσμικούς φορείς, με γνώμονα πάντα την προώθηση των συμφερόντων των πολιτών.

Βραχυπρόθεσμος στόχος μας είναι να αυξηθούν οι συνεργασίες μας με άλλες οργανώσεις για ευρύτερη απήχηση του έργου και ολιστική προσέγγιση των ζητημάτων που πραγματευόμαστε.

Μακροπρόθεσμα στοχεύουμε να γίνει το Πολύχρωμο Σχολείο επίσημο σημείο αναφοράς στην Ελλάδα σε ό,τι αφορά τα ζητήματα που μας απασχολούν (έμφυλες ταυτότητες, σεξουαλική ποικιλομορφία, ομοφοβία/τρανσφοβία/αμφιφοβία/ιντερφοβία, στιγματισμός της διαφορετικότητας), να γνωρίζουν όλες/όλοι (γονείς, παιδιά, εκπαιδευτικοί) ότι μπορούν να βρουν σε μας εκπαιδευτικό και υποστηρικτικό υλικό που θα τους βοηθήσει να προσεγγίσουν τα σχετικά ζητήματα στην τάξη και στο σπίτι, να αποταθούν σε μας αν χρειάζονται κάποια εξειδικευμένη εκπαίδευση σε θέματα φύλου και σεξουαλικότητας.

Βασικός μακροπρόθεσμος στόχος μας είναι να επεκτείνουμε τις δράσεις μας στην επαρχία και φυσικά να δημιουργήσουμε έναν χώρο δραστηριοτήτων προσβάσιμο σε όλες/όλους και ιδιαίτερα σε σχολεία/τάξεις που θα μπορούν να παρακολουθήσουν από κοντά τις εκπαιδευτικές μας δράσεις.

Ποια θα λέγατε είναι η βασική προτεραιότητα του οργανισμού;

Η βιωσιμότητα του Πολύχρωμου Σχολείου. Αυτή τη στιγμή είμαστε μια οργάνωση που στηρίζεται αποκλειστικά στο έργο και στην οικονομική στήριξη εθελοντριών/εθελοντών. Θα θέλαμε να σιγουρευτούμε ότι έχουμε τους οικονομικούς πόρους για να συνεχίσουμε να οργανώνουμε τις δράσεις μας και να μπορούμε να απασχολήσουμε ενδεχομένως και προσωπικό που θα φροντίζει για την απρόσκοπτη λειτουργία της οργάνωσής μας.

Πώς έχει επηρεάσει η πανδημία τον προγραμματισμό σας και τις ενέργειές σας ως τώρα;

Δυστυχώς όπως και άλλες οργανώσεις αναγκαστήκαμε να αναστείλουμε διάφορες δράσεις μας που θα βοηθούσαν να γίνει πιο γνωστό το έργο του Πολύχρωμου Σχολείου. Επίσης το lockdown σήμανε και μειωμένη οικονομική ενίσχυση από εθελόντριες/εθελοντές, αρκετές/-οί από αυτές/-ούς αντιμετώπισαν οι ίδιες/-οι οικονομικές δυσκολίες και δεν μπορούσαν να στηρίξουν οικονομικά το Πολύχρωμο Σχολείο παρόλο που το ήθελαν. Κατά συνέπεια, αντιμετωπίζουμε σε αυτή τη φάση μεγάλη δυσκολία στην κάλυψη των λειτουργικών εξόδων μας.

Ως εκπαιδευτικός που έχει συντονίσει ομάδες στον τομέα Αγωγής Υγείας εφήβων με θέματα που αφορούν την ψυχική υγεία, τη σεξουαλική παιδεία και τις έμφυλες σχέσεις, τι θα απαντούσατε στη γνωστή ερώτηση «τι θα πω στο παιδί μου;» που κάνουν αρκετοί προβληματισμένοι γονείς; Υπάρχει πραγματική δυσκολία στην κατανόηση των παιδιών ή είναι στην ουσία κάποιο προσωπικό τους κόλλημα;

Η προσωπική μου εμπειρία κυρίως στις ομάδες σεξουαλικής εκπαίδευσης στα πλαίσια των προγραμμάτων Αγωγής Υγείας, μου υπέδειξε ότι υπάρχει έλλειψη πληροφόρησης και επιτακτική ανάγκη για επικοινωνία σε θέματα που αφορούν τη σεξουαλικότητα και τις έμφυλες ταυτότητες και σχέσεις.

Σε μια πρόσφατη έρευνα, διαπιστώθηκε πως οι έφηβοι/-ες στην Ελλάδα είναι οι πιο δυστυχισμένοι/-ες σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι ειδικοί της ψυχής μάς λένε ότι οι σημερινοί νέοι/-ες αντιμετωπίζουν αυξημένες δυσκολίες στη δημιουργία ταυτότητας, στη σύναψη υγειών ερωτικών και σεξουαλικών σχέσεων και δείχνουν μια τάση προς τη μοναχικότητα. Καταστάσεις ιδιαίτερα επικίνδυνες για την ψυχική υγεία που δημιουργούν επιτακτικά την ανάγκη να μιλήσουμε γι’ αυτά τα θέματα. Είναι αλήθεια ότι ακόμη και οι ευαισθητοποιημένοι γονείς και κηδεμόνες δεν έχουν τις γνώσεις για το πώς να μιλήσουν για όλα αυτά τα θέματα που συμπεριλαμβάνονται στη σεξουαλική εκπαίδευση. Γι’ αυτό εμείς στο Πολύχρωμο Σχολείο προτείνουμε τη δημιουργία Σχολών Γονέων όπου θα έχουν τη δυνατότητα να ενημερωθούν για τα επιστημονικά δεδομένα, να αμφισβητήσουν τα έμφυλα στερεότυπα, να ανταλλάξουν απόψεις και να μάθουν πώς να διδάσκουν στα παιδιά τους το σεβασμό στα δικαιώματα των γυναικών και των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων, ανάλογα με την ηλικία τους. Στην ιστοσελίδα μας, μπορούν να βρουν σχετικές πληροφορίες, οπτικό υλικό και απαντήσεις σε συχνά ερωτήματα.

Πάνω απ’ όλα όμως, αν θέλουμε πραγματικά να έχουμε απήχηση στους νέους ανθρώπους και να μην μετατραπούμε σε βαρετά απολιθώματα του παρελθόντος, χρειάζεται πρώτα ο καθένας και η καθεμιά ξεχωριστά να επανεξετάσει τις προκαταλήψεις αιώνων που επαναλαμβάνονται από γενιά σε γενιά και μας διαπερνούν, αντικαθιστώντας τη σκέψη. Μια καλή αρχή θα ήταν να ξεφορτωνόμασταν επιτέλους μια από τις πιο επίμονες αντιλήψεις για το σεξ, ότι υπάρχει μόνο ένας καλός τρόπος να γίνεται κι ότι ο καθένας και η καθεμιά πρέπει να τον ακολουθεί, αλλιώς καταδικάζεται να ζει στις παρυφές της κοινωνίας κρύβοντας την επιθυμία του/της.

Τι θα απαντούσατε σε όσους υποστηρίζουν πως συζητήσεις γύρω από τη διαφορετικότητα είναι αποκλειστικά θέμα της οικογένειας και όχι της εκπαίδευσης;

Τα πρώτα μαθήματα σεξουαλικής εκπαίδευσης δίνονται από τους γονείς/κηδεμόνες και μεταδίδουν τις κοινωνικές αξίες της οικογένειας, κυρίως μέσω της συμπεριφοράς τους και της σχέσης τους με τα παιδιά τους. Η δεύτερη σημαντική στιγμή στη ζωή των παιδιών είναι το σχολείο. Και τα δύο αυτά – οικογένεια και σχολείο – πρέπει να συνδράμουν στη μετάδοση έγκυρων, επιστημονικών πληροφοριών σχετικά με τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία και στην καλλιέργεια δεξιοτήτων και αξιών που αφορούν τις τρέχουσες και μελλοντικές τους σχέσεις.

Μερικοί/-ές εκπαιδευτικοί και γονείς/κηδεμόνες θεωρούν ότι ζητήματα όπως ο ερωτικός/σεξουαλικός προσανατολισμός και η ταυτότητα φύλου ανήκουν στη δικαιοδοσία της οικογένειας. Ωστόσο γνωρίζουμε ότι οι περισσότεροι γονείς δεν διαθέτουν τις γνώσεις και τις δεξιότητες για να παρέχουν την κατάλληλη σεξουαλική εκπαίδευση στα παιδιά τους, ούτε συζητούν για τη σεξουαλικότητα και τα φύλα. Σε πολλές περιπτώσεις άλλωστε, συντηρητικοί αλλά και πιο προοδευτικοί γονείς/κηδεμόνες προτιμούν να αναλάβει το σχολείο τα πιο ευαίσθητα ζητήματα της σεξουαλικής εκπαίδευσης και της αντιμετώπισης της ποικιλομορφίας του φύλου και της σεξουαλικότητας, ώστε να αποφύγουν οι ίδιοι αυτή τη δύσκολη συζήτηση με τα παιδιά τους.

Τα σχολεία, ως μέρη διδασκαλίας, μάθησης και προσωπικής ανάπτυξης, παρέχουν μια ήδη υπάρχουσα υποδομή, συμπεριλαμβανομένων των εκπαιδευτικών οι οποίοι/-ες αποτελούν ικανές και αξιόπιστες πηγές πληροφοριών αλλά και μακροχρόνιων ευκαιριών μέσα από τα επίσημα προγράμματα σπουδών. Στη χώρα μας, κάθε άνθρωπος έχει το δικαίωμα να διατηρεί την οπτική του και τις θρησκευτικές του απόψεις και στο σχολείο παρέχουμε ένα πλαίσιο όπου όλα τα άτομα μπορούν να εκφράσουν τις απόψεις τους, αρκεί να το κάνουν αυτό με σεβασμό προς τα άλλα. Ωστόσο, υπάρχουν οι αξίες του σχολείου και της κοινότητας, και οι αξίες αυτές συμπεριλαμβάνουν τον σεβασμό προς την ετερότητα και το δικαίωμα κάθε μαθητή/τριας να λάβει μια εκπαίδευση χωρίς κακοποίηση και διακρίσεις. Όταν μιλάμε για ΛΟΑΤΚΙ+ ζητήματα στο σχολείο, αυτό γίνεται στο πλαίσιο της ασφάλειας και της ισότητας, όπως και όταν συζητάμε τον ρατσισμό ή την έμφυλη προκατάληψη.

Θεωρώ ότι έχουμε χρέος ως εκπαιδευτικοί να δημιουργούμε περιβάλλοντα που τα ΛΟΑΤΚΙ+ παιδιά δεν θα αισθάνονται παρείσακτα και ανεπιθύμητα. Όλοι/ες έχουν το δικαίωμα να αναζητήσουν τη δική τους αλήθεια και επιθυμία, να συμφιλιωθούν με το ατομικό τους γίγνεσθαι, να αναζητήσουν και να χαράξουν τον δικό τους δρόμο.

Ποιος θα ήταν ένας εύκολος τρόπος να πει κανείς σε ένα παιδί ότι κάποιοι άνθρωποι, ενδεχομένως και συμμαθητές τους, έχουν διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό και αυτό είναι φυσιολογικό;

Υπάρχει μια ποικιλία προσεγγίσεων ανάλογα με την ηλικία και το στάδιο ανάπτυξης των παιδιών. Ένας σχετικά απλός τρόπος είναι να πούμε στα παιδιά ότι κάποιοι άνθρωποι γεννιούνται με διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό από την πλειονότητα των ανθρώπων. Θα τους λέγαμε ότι το να είναι κάποιος γκέι ή κάποια λεσβία είναι κάτι που δεν το επιλέγουν. Ότι οφείλουμε να σεβόμαστε τα άτομα που είναι διαφορετικά από μας, να φροντίζουμε να τους δίνονται οι ίδιες ευκαιρίες που δίνονται στα στρέιτ άτομα και να θυμόμαστε πως όλες/όλοι πρέπει να συνυπάρχουμε αρμονικά στη δημοκρατική μας κοινωνία. Το να είναι κάποιος/-α γκέι δεν είναι κακό, δεν είναι κολλητικό, δεν είναι τρομακτικό. Είναι κάτι φυσιολογικό και πρέπει να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να τον/την προσεγγίσουμε, να τον/την καταλάβουμε και να βεβαιωθούμε ότι δεν υποφέρει, δεν ντρέπεται, δεν απομονώνεται για κανένα λόγο εξαιτίας της διαφορετικότητάς του.

Βάσει της εμπειρίας σας, πόσο δεκτικά είναι τα παιδιά σε τέτοιες συζητήσεις; Και τι αλλαγές έχετε εντοπίσει στην ανταπόκρισή τους από όταν ξεκινήσατε τη δραστηριοποίησή σας σε σχέση με το σήμερα;

Σήμερα τα παιδιά μπορεί ακόμα να μην έχουν επαρκή πληροφόρηση και να βρίσκονται αντιμέτωπα με όλα τα εσωτερικευμένα κοινωνικά έμφυλα στερεότυπα, έχουν όμως σε κάποιο βαθμό αντιληφθεί ότι αυτό είναι ένα σοβαρό θέμα προς συζήτηση. Ενδεχομένως να είναι πιο ανοιχτά στο διαφορετικό και λόγω του διαδικτύου, ή λόγω της νιότης τους – δεν έχουν ακόμα “παραδοθεί” σε συντηρητικές απόψεις του παρελθόντος όπως αναγκάζονται να κάνουν τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας – και της επαναστατικής τους διάθεσης, να είναι πρόθυμα να αγκαλιάσουν το καινούριο, το διαφορετικό.

Με εκπλήσσουν συχνά τα παιδιά που αποδέχονται πολύ εύκολα ένα συμμαθητή ή μια συμμαθήτρια που είναι γκέι, ενώ τα ΛΟΑΤΚΙ+ παιδιά κάνουν coming out πιο εύκολα από ό,τι παλιά στις παρέες τους επειδή ακριβώς νιώθουν ότι το κλίμα ευνοεί μια τέτοια εξομολόγηση. Βέβαια, δεν μας αρκεί αυτό. Επειδή ακριβώς τα νέα παιδιά είναι πολύ δεκτικά, πρέπει να δημιουργηθεί και ένα κατάλληλο εκπαιδευτικό περιβάλλον μέσα στο οποίο θα μπορούν να εκφράζονται ελεύθερα, να ρωτούν, να παίρνουν υπεύθυνες απαντήσεις, να μοιράζονται απόψεις και βιώματα.

Το Πολύχρωμο Σχολείο παλεύει για τη δημιουργία ενός τέτοιου περιβάλλοντος το οποίο θα στηριχτεί στη δεκτικότητα που χαρακτηρίζει πολλά νέα παιδιά και θα πλουτίσει τις γνώσεις τους και θα τα βοηθήσει να γίνουν ενεργά μέλη μιας δημοκρατικής και συμπεριληπτικής κοινωνίας.

Αντιστοίχως, πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι να διδάξετε σε εκπαιδευτικούς το πώς να γίνουν συμπεριληπτικοί σε ζητήματα φύλου και σεξουαλικότητας στην καθημερινότητά τους σε ένα σχολείο; Ασχολούνται με την αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμούμ όσο και με το πώς να αξιοποιούν τις γνώσεις τους στην αίθουσα;

Οι εκπαιδευτικοί έχουν κοινωνικοποιηθεί εντός του ετεροκανονικού μοντέλου περισσότερα χρόνια από τα παιδιά και ενδεχομένως δυσκολεύονται περισσότερο να αμφισβητήσουν το κυρίαρχο αφήγημα για τα φύλα και τη σεξουαλικότητα. Υπάρχουν, βέβαια, διεθνείς και ευρωπαϊκές οδηγίες και δοκιμασμένες μέθοδοι που μπορούν να διδάξουν στις/στους εκπαιδευτικούς πώς να είναι συμπεριληπτικές/οί.

Είναι αναγκαίο καταρχάς, να αντιληφθούν οι εκπαιδευτικοί ότι τα προβλήματα που δημιουργούνται – ο σεξισμός, η ομοφοβία και η τρανσφοβία – χτίζονται πάνω στις αντιλήψεις που ιεραρχούν τις θηλυκότητες και τις αρρενωπότητες. Οι σιωπηρές ποινές που επιβάλλονται στα άτομα που δεν συμμορφώνονται με τις έμφυλες νόρμες μας αφορούν όλες/ους. Ως εκπαιδευτικοί έχουμε την ευθύνη να διαφυλάσσουμε την ασφάλεια των παιδιών από κάθε είδους κίνδυνο ακόμη και ψυχολογικής φύσης. Όταν αποφεύγουμε να θίξουμε αμφιλεγόμενα ζητήματα όπως η σεξουαλική ποικιλομορφία, δίνουμε την εντύπωση ότι πρόκειται για ένα θέμα-ταμπού, με αποτέλεσμα να διαιωνίζονται ομοφοβικές αντιλήψεις, στάσεις και συμπεριφορές στο σχολείο.

Αντί, λοιπόν, να είμαστε παθητικοί δέκτες μιας συστηματικής διάκρισης και χειραγώγησης, μπορούμε να συλλογιστούμε πάνω σ’ αυτό και να συμμετέχουμε ενεργά στη δημιουργία και αλλαγή των σεξουαλικών και ερωτικών νοημάτων. Αυτή η διαδικασία προϋποθέτει ότι αμφισβητούμε διαρκώς και επαναπροσδιορίζουμε τις επιδράσεις της οικογένειας, της θρησκείας, του κράτους, των επαγγελματιών υγείας και της μαζικής κουλτούρας, ενώ ταυτόχρονα αφουγκραζόμαστε όλες τις σεξουαλικές ταυτότητες να μεταφέρουν τα δικά τους νοήματα και να συνδιαμορφώνουν το λόγο περί σεξουαλικότητας.

Από σεμινάριο εκπαίδευσης του Πολύχρωμου Σχολείου.

Γι’ αυτό, δεν χρειάζεται να περιμένουμε μέχρι η πολιτεία να αποφασίσει να συμμορφωθεί με τις ευρωπαϊκές οδηγίες και να προχωρήσει στα απαραίτητα βήματα. Το να είσαι εκπαιδευτικός σημαίνει πολλά περισσότερα πράγματα πέραν της διδασκαλίας και της μετάδοσης γνώσεων στους/στις μαθητές/τριες. Εξίσου σημαντική είναι η μετάδοση αξιών και ένας τρόπος για να γίνει αυτό είναι ο/η εκπαιδευτικός να αποτελεί θετικό πρότυπο για τους/τις μαθητές/τριες. Ακόμη και η αδράνεια αποτελεί μία πράξη η οποία μεταφέρει κάποια μηνύματα, όπως π.χ. ανεκτικότητας των διακρίσεων, της βίας, του εκφοβισμού και του κοινωνικού αποκλεισμού.

Μπορούμε να ξεκινήσουμε, λοιπόν, με την καλλιέργεια μιας κουλτούρας συμπερίληψης, σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ενσωμάτωσης της ποικιλομορφίας του φύλου και της σεξουαλικότητας. Η σύνδεση του ομοφοβικού/τρανσφοβικού/αμφιφοβικού/ιντερφοβικού σχολικού εκφοβισμού με δραστηριότητες που αφορούν τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και τα Δικαιώματα των γυναικών φέρνει τα θέματα της διαφορετικότητας και των διακρίσεων στην επιφάνεια, εξασφαλίζει την ομαλή μετάβαση, καλλιεργεί την ενσυναίσθηση και διευκολύνει τη συζήτηση, γιατί θέτει εκ των προτέρων ένα κοινώς αποδεκτό πλαίσιο.

Είναι στο χέρι όλων μας να καταγγέλλουμε κάθε παραβίαση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων που πέφτει στην αντίληψή μας και να μην επιτρέπουμε περισσότερη βαρβαρότητα με συχνές και στοχευμένες παρεμβάσεις. Την ίδια στάση οφείλουν να έχουν και οι γονείς/κηδεμόνες που ενστερνίζονται ανθρωπιστικές και δημοκρατικές αξίες.

Ωστόσο, οι εκπαιδευτικοί χρειάζεται να αποκτήσουν έγκυρες, επιστημονικές γνώσεις για τα ΛΟΑΤΚΙ+ ζητήματα, να συνδέσουν τα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα με τα δικαιώματα των γυναικών και τα ανθρώπινα δικαιώματα και να διευρύνουν την αντίληψή τους για τις συνέπειες των διακρίσεων ώστε να μειωθούν οι προκαταλήψεις στον εκπαιδευτικό χώρο και στην ευρύτερη κοινωνία. Στην ιστοσελίδα του Πολύχρωμου Σχολείου υπάρχουν Οδηγοί με κατευθυντήριες γραμμές για τη σωστή αντιμετώπιση περιστατικών εκφοβισμού, φύλλα εργασίας για την τάξη αλλά και οπτικό υλικό, απαντήσεις σε Συχνές Ερωτήσεις, άρθρα και γενικά υλικό ευαισθητοποίησης και ενδυνάμωσης.

Ποιο είναι το feedback που παίρνετε από τους δασκάλους και τους καθηγητές που εκπαιδεύετε όσον αφορά τη συμπεριφορά που αντιμετωπίζουν από τους συναδέλφους τους ή και τους γονείς των παιδιών; Έχουν αντιμετωπίσει εμπόδια; Είδα ότι στην έρευνα του 2017-’18 για παράδειγμα, το 99% των εκπαιδευτικών που συμμετείχαν σε αυτή χαρακτήρισαν ‘κακή’ την ποιότητα γνώσης των υπολοίπων εκπαιδευτικών.

Η εμπειρία μας είναι ότι υπάρχει πραγματικό και ουσιαστικό ενδιαφέρον. Η ανταπόκριση ήταν πραγματικά συγκινητική. Στις εκπαιδεύσεις αυτές μας δόθηκε η ευκαιρία να συνεργαστούμε με πολλούς ανθρώπους, να μοιραστούμε ανησυχίες, σκέψεις συναισθήματα και καλές πρακτικές, να έρθουμε κοντά και να χτίσουμε συνεργασίες για το μέλλον.

Ωστόσο, αν αυτό δε γίνει γενικευμένα και συντονισμένα από την πολιτεία, τα αποτελέσματα είναι περιορισμένα και είναι επόμενο οι εκπαιδευτικοί που υποστηρίζουν τη συμπερίληψη να αντιμετωπίζουν αντιδράσεις από μια άλλη μερίδα εκπαιδευτικών και γονέων. Επομένως, είναι σημαντικό να κινητοποιηθεί η πολιτεία προς αυτή την κατεύθυνση ώστε να γίνει η Συμπεριληπτική Σεξουαλική Εκπαίδευση υποχρεωτικό και αναπόσπαστο κομμάτι της εκπαίδευσης σε όλες τις βαθμίδες. Αυτό αποτελεί πάγιο αίτημά μας προς το Υπουργείο Παιδείας, καθώς επίσης και η θεσμική κατοχύρωση της συμπερίληψης στην ελληνική εκπαίδευση, η αντίστοιχη διαμόρφωση πιο συμπεριληπτικών αναλυτικών προγραμμάτων και η συγγραφή συμπεριληπτικών σχολικών εγχειριδίων. Επίσης, ζητάμε να εκδοθεί άμεσα μια εγκύκλιος με Κατευθυντήριες Γραμμές για την αντιμετώπιση ΛΟΑΤΚΙ+ ζητημάτων στα σχολεία.

Βάσει της ίδιας έρευνας, η στάση των παιδιών σε θέματα σεξουαλικού προσανατολισμού ήταν πολύ θετική. Ποιο πιστεύετε λοιπόν ότι είναι το μεγαλύτερο εμπόδιο;

Οι προκαταλήψεις που υπάρχουν βαθιά ριζωμένες στην ελληνική κοινωνία, που παρά τα βήματα προόδου που έχουν συντελεστεί, παραμένει σε μεγάλο βαθμό πατριαρχική και διαποτίζεται από συντηρητικές και ετεροκανονικές προκαταλήψεις. Έτσι τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα εξακολουθούν να υφίστανται διακρίσεις λεκτική κι ακόμα και σωματική βία.

Οι εκπαιδευτικοί αλλά και οι γονείς, διστάζουν να μιλήσουν για θέματα σεξουαλικής εκπαίδευσης και έμφυλων ταυτοτήτων στα σχολεία. Δεν υπάρχει άλλωστε στήριξη σε αυτόν τον τομέα από το Υπουργείο Παιδείας που δεν έχει ακόμα θεσμοθετήσει τη Σεξουαλική Εκπαίδευση, ενώ κατάργησε τη Θεματική Εβδομάδα που βοηθούσε έστω ένα μέρος της εκπαιδευτικής κοινότητας να έρθει σε επαφή με το ζήτημα των έμφυλων ταυτοτήτων. Με λίγα λόγια, οι περισσότερες/-οι ενήλικες/-οι, είτε θεσμικά, είτε ατομικά, διστάζουν να προσφέρουν στα παιδιά αυτό που τα ίδια τα παιδιά λένε ότι χρειάζονται πολύ.

Τον Ιούνιο ολοκληρώσατε τις 10 πρώτες εκπαιδεύσεις που εμπεριέχονται στο 1ο έτος της Ακαδημίας Εκπαιδευτριών/-ών. Μιλήστε μας για όσα μαθαίνουν οι εκπαιδεύτριες/-ές στις συναντήσεις σας και ποιο είναι το όραμά σας για τον ρόλο τους στο μέλλον.

Η Ακαδημία Εκπαιδευτριών/-των πράγματι ολοκλήρωσε το 1ο από τα 2 συνολικά έτη εκπαίδευσης και φέτος θα ξεκινήσει κι άλλη ομάδα. Κατά τη διάρκεια της χρονιάς, οι συμμετέχουσες/-οντες, όλες/-οι μέλη και εθελόντριες/-ντές του ΠΣ, εξοικειώθηκαν με το εκπαιδευτικό υλικό του Πολύχρωμου Σχολείου, τις αρχές της Συμπεριληπτικής Σεξουαλικής Εκπαίδευσης και το Πλαίσιο Αναφοράς Ικανοτήτων για Δημοκρατικό Πολιτισμό του Συμβουλίου της Ευρώπης, εκπαιδεύτηκαν στην αντιμετώπιση του σχολικού ομοφοβικού/τρανσφοβικού εκφοβισμού, στη διδασκαλία αμφιλεγόμενων ζητημάτων, στο σχεδιασμό επιμορφώσεων και συμμετείχαν σε εκπαιδεύσεις ως βοηθοί Εκπαιδευτριών/-των.

Οι εκπαιδεύτριες/-τές της Ακαδημίας θα είναι σε θέση να αναλαμβάνουν τον σχεδιασμό και την υλοποίηση εκπαιδεύσεων, κάτι ιδιαίτερα σημαντικό για το μέλλον του ΠΣ, καθώς ένας από τους βασικούς μας στόχους είναι οι εκπαιδεύσεις εκπαιδευτικών και στελεχών εκπαίδευσης, σχολικών ψυχολόγων, κοινωνικών λειτουργών και φορέων που ασχολούνται με την εκπαίδευση παιδιών και νεαρών ατόμων.

Στο Πολύχρωμο Σχολείο υπάρχουν εγκεκριμένοι από το Υπουργείο Παιδείας οδηγοί ευαισθητοποίησης που μπορούν να αξιοποιηθούν προαιρετικά στην αίθουσα. Τι μπορούν να βρουν σε αυτούς οι εκπαιδευτικοί;

Μπορούν να ενημερωθούν για τα ζητήματα της σεξουαλικής ποικιλομορφίας, για τις ΛΟΑΤΚΙ+ ταυτότητες. Διαβάζοντας το υλικό μας θα ανακαλύψουν τρόπους επικοινωνίας με τα ΛΟΑΚΤΙ+ άτομα, αλλά και υλικό με το οποίο θα μπορέσουν να ευαισθητοποιήσουν παιδιά όλων των ηλικιών σε ζητήματα έμφυλων ταυτοτήτων, σεξουαλικής ποικιλομορφίας και σεξουαλικής εκπαίδευσης.

Θα μάθουν επίσης πώς μπορούν να μιλήσουν στα παιδιά για τον σεξουαλικό εκφοβισμό στη βάση του ερωτικού/σεξουαλικού προσανατολισμού, των χαρακτηριστικών, της ταυτότητας και της έκφρασης φύλου και να προτείνουν τρόπους αντιμετώπισης του προβλήματος.

Τέλος, θα μπορέσουν να αντιληφθούν οι ίδιες/-οι και να βοηθήσουν και τα παιδιά να το αντιληφθούν πως σεβασμός στα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα σημαίνει σεβασμός στα ανθρώπινα δικαιώματα και είναι μια από τις βάσεις που πρέπει να είναι γερά θεμελιωμένες σε κάθε δημοκρατική κοινωνία. Η συμπεριληπτική κατεύθυνση στην εκπαίδευση των παιδιών συνδέεται άμεσα με την ανάγκη για εκδημοκρατισμό του σχολείου και της κοινωνίας.

Ποια είναι η πιο ανταποδοτική πλευρά της ενασχόλησής σας με το Πολύχρωμο Σχολείο;

Στον δυτικό κόσμο, μεγαλώνουμε μαθαίνοντας ότι υπάρχουν δύο φύλα (με το θηλυκό κατώτερο από το αρσενικό) και θεωρώντας «φυσιολογική» μόνο την ετεροφυλοφιλία (ετεροκανονικότητα).

Η κυρίαρχη ιδεολογία αντιμετωπίζει το φύλο και τη σεξουαλικότητα ως ένα πλαίσιο ηθικής ιεραρχώντας τους ανθρώπους σε ανώτερους και κατώτερους και εδραιώνοντας μια φαντασιακή αλήθεια ως πραγματική –ενώ η ίδια η φύση μας προσφέρει τη δυνατότητα να διδαχτούμε μια ηθική, η οποία βασίζεται στον πλούτο που απορρέει από την ποικιλομορφία και τη διαφορά.

Αυτό σημαίνει ότι ο ηγεμονικός ανδρισμός θεωρείται ανώτερος και κάτοχος της αλήθειας και της πραγματικότητας, με αποτέλεσμα να έχει επιβληθεί μια σεξιστική ηθική που απαιτεί τη συμμόρφωση των σωμάτων και εκμηδενίζει το δικαίωμα του αυτοπροσδιορισμού. Ωστόσο, η συμμόρφωση που επιχειρείται σ’ ένα παραδεκτό μοντέλο σεξουαλικότητας είναι φασιστική επιδίωξη και οδηγεί ολόκληρες ομάδες στην περιθωριοποίηση κι αυτό είναι ένα θέμα που αντιστρατεύεται την ισότητα και τον ανθρωπισμό.

Γι’ αυτό επέλεξα λοιπόν, να δραστηριοποιηθώ στο Πολύχρωμο Σχολείο, γιατί θεωρώ ότι η δυνατότητα αυτοπροσδιορισμού είναι καίριο ζήτημα για τις δημοκρατικές κοινωνίες. Το φύλο αποτελεί σημαντικό μηχανισμό εξουσίας και αυτό μας αφορά όλες και όλους, είτε είμαστε ΛΟΑΤΚΙ+ είτε όχι.

Η δραστηριοποίησή μου στο Πολύχρωμο Σχολείο, με βοηθά επίσης να παραμένω περίεργη και να αμφισβητώ διαρκώς την ετεροκανονικότητα και τα όρια του φύλου. Και αντλώ μεγάλη ικανοποίηση και ζωντάνια βοηθώντας στην ενδυνάμωση παιδιών και εφήβων ώστε να νιώθουν ωραία γι’ αυτό που είναι, να μην ντρέπονται, να μη φοβούνται να εκφραστούν, να μπορούν να διεκδικούν ίδιες ευκαιρίες και ίση αντιμετώπιση με όλους/-ες τους άλλους ανθρώπους.

Σε ένα ιδανικό σενάριο, πώς θα φανταζόσασταν ένα συμπεριληπτικό εκπαιδευτικό σύστημα σε 10 χρόνια από τώρα;

Στο σημερινό ελληνικό σχολείο υπάρχει συστηματική κακομεταχείριση ανθρώπων και ομάδων με κριτήριο το φύλο και τα χαρακτηριστικά φύλου ή/και τον ερωτικό/σεξουαλικό τους προσδιορισμό και συμπεριφορά. Η συμμόρφωση που επιχειρείται στα παραδεκτά μοντέλα φύλου και σεξουαλικότητας οδηγεί ολόκληρες ομάδες ανθρώπων στην περιθωριοποίηση. Αν µια συμπεριφορά στοn χώρο του σχολείου θεωρηθεί «αποκλίνουσα», ενεργοποιείται αρνητική προδιάθεση των άλλων. Μπορεί να προκληθεί φόβος ή/και αηδία, συναισθήματα που μπορεί να οδηγήσουν στη βία, µε συνέπεια για παράδειγμα, αγόρια και µε απλή «θηλυπρεπή» µε βάση τα στερεότυπα συμπεριφορά να βρίσκονται στο επίκεντρο αποκλεισμού, χλευασµού, διασυρµού, ή και βίας.

Στο Πολύχρωμο Σχολείο μάς οδηγεί το όραμα ενός σχολείου και μιας κοινωνίας μη ιεραρχημένης με βάση το φύλο, όπου θα κυριαρχούν ανθρωπιστικές και δημοκρατικές αξίες, όπου θα ζούμε όλοι οι άνθρωποι μαζί μια ζωή δίκαια μοιρασμένη, γιατί σ’ αυτό το μαζί θα φέρνουμε αυτό που πραγματικά είμαστε, χωρίς να αναγκαζόμαστε να κρύβουμε στοιχεία της ταυτότητάς μας. Ένα σχολείο όπου θα μπορούν να εκφραστούν όλες οι πλευρές της ανθρώπινης υποκειμενικότητας, χωρίς διαχωρισμούς, σε μια λογική συνύπαρξης και αλληλεξάρτησης.

Εάν είσαι έφηβος, γονέας ή εκπαιδευτικός και χρειάζεσαι καθοδήγηση σε θέματα φύλου και σεξουαλικότητας, επισκέψου το Πολύχρωμο Σχολείο.