Πώς μία σοφίτα στη Ραψάνη μετατράπηκε σε μία από τις ομορφότερες βιβλιοθήκες της χώρας

Οι λέξεις σοφίτα και βιβλίο έχουν συνδεθεί στο μυαλό μου με εκείνες τις ιστορίες της (θεάς) Αγκάθα Κρίστι που ήξερε να στήνει το τέλειο έγκλημα μέσα σε μερικά τετραγωνικά και ύστερα να το αποδομεί μέσα σε μερικά δευτερόλεπτα. Σπουδαίο κατόρθωμα. Όπως και αυτό που συντελείται στη σοφίτα που στεγάζεται η βιβλιοθήκη της κοινότητας της Ραψάνης. Ένας χώρος μερικών δεκάδων τετραγωνικών όπου δεσπόζουν αφηγήσεις που κουβαλούν στις πλάτες τους αιώνες, παιδικά χαμόγελα και ένα μυστήριο. Πώς μία βιβλιοθήκη μπορεί να αλλάξει τον τρόπο που αντιλαμβάνεται μία μικρή περιοχή τον πολιτισμό. Μυστήριο που θα γούσταρε να λύσει η Αγκάθα. Σίγουρα.

Η πρώτη βιβλιοθήκη της περιοχής μας, η βιβλιοθήκη της ιστορικής Ραψάνης, δημιουργήθηκε έναν αιώνα (και βάλε) πριν και παραδόθηκε στις φωτιές όπως και όλη η περιοχή το μακρινό 1878. Μία καταστροφική πυρπόληση που κατέστρεψε όχι μόνο τα σπίτια, αλλά και μεγάλο κομμάτι της ιστορικής μνήμης. Έναν αιώνα περίπου αργότερα, το 1970, η βιβλιοθήκη επαναλειτούργησε, αλλά χωρίς εξειδικευμένο προσωπικό και ιδιαίτερη όρεξη για δημιουργικά πράγματα, κάτι που οδήγησε στη σταδιακή παρακμή της. Το 2004, ωστόσο, γεννήθηκε η ανάγκη να δημιουργηθεί κάτι διαφορετικό στο χωριό. Έτσι, ο τότε Δήμαρχος και ο Πρόεδρος της Ραψάνης αποφάσισαν να επενδύσουν στο μέλλον και να ενισχύσουν τη βιβλιοθήκη, δημιουργώντας το “κόσμημα” που μπορεί να αντικρίσει κανείς σήμερα, αναφέρει η Χάιδω Πανταζή, βιβλιοθηκονόμος και μοναδική υπάλληλος της βιβλιοθήκης, ξεναγώντας μας εντός της.

Η βιβλιοθήκη στεγάζεται στο κοινοτικό κτήριο, στην πλατεία της Ραψάνης, στην σοφίτα του τρίτου ορόφου και ήδη ετοιμάζεται να επεκταθεί και στον δεύτερο όροφο μιας και η συλλογή, το φάσμα των εργασιών και τα όνειρά μας δεν “χωράνε” πια σε έναν μόνο όροφο. Εντός της μπορείς να ανακαλύψεις, μάλιστα, πράγματα που δεν θα μπορούσες να φανταστείς ότι θα βρεις όταν επισκέπτεσαι ένα χωριό. Σημαντικά βιβλία της σύγχρονης και κλασικής λογοτεχνίας, μία πλούσια συλλογή παιδικών και νεανικών βιβλίων, επιτραπέζια παιχνίδια, αρχεία που αφορούν την Ραψάνη και την ευρύτερη περιοχή, ψηφιοποιημένο φωτογραφικό υλικό, χάρτες, παλαίτυπα, χειρόγραφα με  ιστορική σημασία κτλ. Συνολικά, η συλλογή μας περιλαμβάνει πάνω από 20 χιλιάδες τόμους που συνεχώς εμπλουτίζονται, καλύπτοντας όλες τις θεματικές κατηγορίες.

Ανάμεσα τους θα βρεις και πραγματικά “διαμάντια” με τεράστια ιστορική αξία. Ένα από αυτά είναι το Κατάστιχο του Αγίου Αθανασίου 1778-1889, που αφορά την ίδια την Ραψάνη και μας δίνει μία εικόνα του χωριού και της περιοχής τρεις αιώνες πίσω, περιγράφοντας την κατάσταση που επικρατούσε σε διάφορους τομείς της τότε καθημερινότητας, όπως στις οικονομικές συναλλαγές που πραγματοποιούνταν μέσα από την ανταλλαγή σερνικοβότανου (το βότανο που σύμφωνα με την παράδοση σε βοηθούσε να κάνεις αγόρια). Το συγκεκριμένο χειρόγραφο, μάλιστα, κάναμε πολύ αγώνα για να το αποκτήσουμε, αλλά πλέον φυλάσσεται συντηρημένο στη βιβλιοθήκη μας και αποτελεί πόλο έλξης επισκεπτών από τις γύρω περιοχές.

Μία παρέα παιδιών μας διακόπτει με τις φωνές του παιχνιδιού της, ενώ ένα νεαρό ζευγάρι εφήβων κατευθύνεται προς τον τομέα της λογοτεχνίας.

Η λογοτεχνία έχει τη μερίδα του λέοντος στις αναζητήσεις των κατοίκων. Μην ξεχνάμε, άλλωστε, ότι ο φημισμένος λογοτέχνης Καραγάτσης ερωτεύτηκε την περιοχή μας και εμπνεύστηκε το ψευδώνυμό του από αυτήν και ειδικότερα από το περίφημο δέντρο “καραγάτσι” που βρισκόταν στην εκκλησιά του Αγίου Αθανασίου Ραψάνης. Αλλά και τα παιδικά βιβλία διαβάζονται πολύ, ενώ και η τοπική ιστορία έχει πάντα την τιμητική της. Εκπλησσόμαστε καθημερινά και εμείς από το τι διαβάζουν τα μέλη μας. Σχεδόν όλα τα είδη. Ο ένας προτείνει στον άλλο, ανταλλάζουν και συζητούν φωναχτά πολλές φορές με πάθος για αυτά που τους έκαναν εντύπωση. Υπάρχουν περίοδοι που όλοι φεύγουν με ένα βιβλίο από την βιβλιοθήκη, Μικροί-μεγάλοι. Κάτι που μας κάνει υπερήφανους, γιατί μέσα σε καιρούς κρίσης το κοινό της περιοχής μαθαίνει να αναζητά τη βιβλιοθήκη για να ξοδέψει ποιοτικό χρόνο εντός της και να θαυμάσει τα έργα της. Αν την επισκεφτείς, άλλωστε, κατανοείς από τα πρώτα λεπτά ότι δεν είναι μια ακόμα “τυπική βιβλιοθήκη”. Βοηθάει σε πολλά ζητήματα τους κατοίκους, τους διευκολύνει στις υποθέσεις τους και λειτουργεί ως στέκι για όλα τα παιδιά, καθώς και ως αποκούμπι για τους πιο ηλικιωμένους. Ένα “καταφύγιο” πολιτισμού που τόσο έχει ανάγκη η εποχή μας, τονίζει.

Τη ρωτάω πόσες ιστορίες μπορεί να κρύβει μία σοφίτα γεμάτη βιβλία.

Δεκάδες. Μιας και είμαι η μοναδική υπάλληλος μπορώ να σου διηγούμαι ιστορίες με τις ώρες. Μπορώ να σου πω για μικρά παιδιά που έρχονταν και ζητούσαν “ένα… βιβίο” και τώρα έρχονται και παίρνουν υλικό για τη βιβλιογραφία των εργασιών του Πανεπιστημίου τους. Είναι ευλογία να μεγαλώνεις μέσα σε μία βιβλιοθήκη. Επίσης, απολαμβάνω και τους πιο ηλικιωμένους του χωριού, που μοιράζονται φωτογραφίες, αναμνήσεις και ιστορίες μαζί μου. Κάθε συζήτησή μαζί τους είναι και ένα καινούριο βιβλίο. Γενικότερα θεωρώ πως σε αυτά τα 14 χρόνια που η βιβλιοθήκη επαναλειτούργησε έχει να επιδείξει ως σπουδαιότερο παράσημο την αγάπη του κόσμου. Τόσο των κατοίκων, όσο και των τουριστών, που κοντοστέκονται κάθε φορά, μην μπορώντας να πιστέψουν ότι υπάρχει μία τόσο ξεχωριστή βιβλιοθήκη στον φαινομενικά απομακρυσμένο προορισμό τους».

Το 2016 η Χάιδω απέσπασε το βραβείο της καλύτερης βιβλιοθηκονόμου από τον κύκλο του ελληνικού παιδικού βιβλίου ΙΒΒΥ, για την προώθηση της φιλαναγνωσίας στην περιοχή. Διάκριση που γεμίζει το μέλλον με περισσότερα όνειρα και ευθύνες.   

Στόχος μου είναι να συνεχίσω να κάνω τη δουλεία μου όσο καλύτερα μπορώ και να δημιουργώ συνεχώς δράσεις για τα παιδιά. Η βιβλιοθήκη μας, άλλωστε, ανήκει στο δίκτυο βιβλιοθηκών της Εθνικής βιβλιοθήκης της Ελλάδος, που σχεδιάζει εξαιρετικά πράγματα για τους μικρούς μας φίλους κάθε εποχή του χρόνου. Παράλληλα, στα άμεσα σχέδιά μου είναι να τελειοποιήσω τον λογοτεχνικό περίπατο του Καραγάτση, που περιλαμβάνει μια ξενάγηση περιπατητική και όχι μόνο στα μέρη που αναφέρει ο μεγάλος λογοτέχνης στη Ραψάνη, καθώς και να τελειώσω τον ηλεκτρονικό κατάλογο της βιβλιοθήκης για να έχουν όλοι πρόσβαση στη συλλογή μας ακόμα και από το σπίτι τους. Αυτά είναι τα όνειρά μου. Και στη Ραψάνη να ξέρεις ότι συζητάμε και ονειρευόμαστε φωναχτά.

* Η βιβλιοθήκη λειτουργεί καθημερινά από Τρίτη έως Σάββατο (8:00-15:00), ενώ διαθέτει και το δικό της blog.