Ρόμπερτ Μουγκάμπε: ‘Ο ιεραπόστολος του Σατανά’

To 1980 αναδείχθηκε σ’ έναν από τους μεγαλύτερους ήρωες της αφρικανικής ηπείρου, αφού κατάφερε να πάρει την εξουσία της Νότιας Ροδεσίας (νυν Ζιμπάμπουε) από τα χέρια των Άγγλων. Στις 21 Νοεμβρίου του 2017 έκανε τους πολίτες της ίδιας χώρας να βγουν στους δρόμους πανηγυρίζοντας την παραίτησή του. Αυτά είναι τα έργα και οι ημέρες του Ρόμπερτ Μουγκάμπε. Του επί 37 χρόνια δικτάτορα της Ζιμπάμπουε.

Ένας ήρωας γεννιέται

(Από τους εορτασμούς της 35ης επετείου για την ανεξαρτησία της Ζιμπάμπουε)

Ο Μουγκάμπε έζησε την βρετανική κατοχή στο πετσί του. Γεννήθηκε τον Φλεβάρη του 1924 λίγους μόνο μήνες από την επίσημη ανακήρυξη της Νότιας Ροδεσίας σε αποικία της Μεγάλης Βρετανίας (η αγγλική κατοχή είχε ξεκινήσει το 1890). Όπως ήταν αναμενόμενο, οι Άγγλοι περιόρισαν τις ευκαιρίες των ντόπιων για εκπαίδευση και δουλειά. Παρ’ όλα αυτά, ο Μουγκάμπε στάθηκε τυχερός και πήρε πολύ καλή εκπαίδευση σε σχολεία ιησουιτών μοναχών. Μπορεί να ήταν καλός και μεθοδικός μαθητής, ωστόσο οι σχολικές επιδόσεις του, σε συνδυασμό με τον κλειστό χαρακτήρα του, δεν ήταν τέτοιες που να δείχνουν ότι λίγα χρόνια αργότερα θα καθόριζε το μέλλον της χώρας του.

Όσο κι αν η πορεία του στην πολιτική δεν το επιβεβαίωσε, ο Μουγκάμπε δήλωνε μαρξιστής. Η πρώτη του επαφή με τον μαρξισμό έγινε το 1949, όταν πήρε υποτροφία για να σπουδάσει στο Πανεπιστήμιο του Fort Hare στη Νότιο Αφρική. Εκεί έγινε μέλος του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου και άρχισε να παρευρίσκεται σε συγκεντρώσεις Αφρικανών εθνικιστών, οι οποίοι είχαν ασπαστεί την μαρξιστική ιδεολογία. Χρόνια αργότερα θα δήλωνε πως μπορεί να επηρεάστηκε από τον Μαρξ, ωστόσο η μεγαλύτερη επιρροή στη ζωή του ήταν αυτή που του άσκησαν οι ενέργειες του Μαχάτμα Γκάντι κατά τη διάρκεια της προσπάθειας της Ινδίας για ανεξαρτητοποίηση από τους Βρετανούς. Ούτε, όμως, η επιρροή από τον Γκάντι επιβεβαιώνεται από τα έργα του. Ωστόσο, την ανεξαρτησία της Ζιμπάμπουε από τους Βρετανούς κατάφερε να την πετύχει.

Η ενασχόληση με την πολιτική

(O Μουγκάμπε το 1978)

Το 1960 ο 36χρονος Μουγκάμπε αφού σπούδασε Ιστορία, αγγλική φιλολογία, οικονομικά, δίδαξε σε Πανεπιστήμιο της Βόρειας Ροδεσίας (σημερινή Ζάμπια) και γνώρισε την Sarah Heyfron, την πρώτη του σύζυγο (το 1996 παντρεύτηκε την Grace Marufu), επέστρεψε για μόνιμη εγκατάσταση στη Ζιμπάμπουε. Η κατάσταση, όμως, στην πατρίδα του ήταν πολύ χειρότερη από ό, τι την είχε αφήσει. Γίνονταν συνεχείς διώξεις κατά των μαύρων πολιτών, την ώρα που ο πληθυσμός των λευκών όλο και μεγάλωνε. Το μόνο ενθαρρυντικό για τον Μουγκάμπε ήταν πως στην πατρίδα του είχε αρχίσει να δημιουργείται ένα αφρικανικό, αντιαποικιακό, εθνικιστικό κίνημα, το οποίο απέκτησε υπόσταση μέσω του Εθνικού Δημοκρατικού Κόμματος (NDP) και είχε για κύριο εκφραστή του τον Joshua Nkomo.

Τα θετικά της διακυβέρνησης Μουγκάμπε: Το 1980 υπήρχαν 177 γυμνάσια στη χώρα, ενώ το 2000 έφτασαν τα 1.548. Την ίδια περίοδο μειώθηκε κατά 20% ο αναλφαβητισμός και αυξήθηκε κατά 67% το ποσοστό εμβολιασμένων ατόμων.

Λίγες εβδομάδες μετά την άφιξή του στην Ζιμπάμπουε ο Μουγκάμπε εκλέγεται γραμματέας του NDP. Το κόμμα αρχίζει τον ένοπλο αγώνα για την ανεξαρτησία της χώρας και το 1961 ανακηρύσσεται παράνομο από την αποικιακή κυβέρνηση. Αυτό δεν εμποδίζει τους υποστηρικτές του να ιδρύσουν την Ένωση Αφρικανών της Ζιμπάμπουε (ZAPU), η οποία σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα φτάνει τα 450.000 μέλη. Την ίδια χρονιά ο Nkomo καλείται από τα Ηνωμένα Έθνη σε διαπραγματεύσεις με την Μεγάλη Βρετανία σχετικά με αλλαγές στο σύνταγμα της Ζιμπάμπουε, οι οποίες θα έφερναν την ηρεμία στη χώρα. Ο Μουγκάμπε, όμως, κρίνει πως ο Nkomo δεν πιέζει όσο πρέπει για να γίνουν γρήγορα αυτές οι αλλαγές και μεταβαίνει στην Τανζανία, όπου δημιουργεί την Εθνική Ένωση Αφρικανών της Ζιμπάμπουε (ZANU).

Το 1963 ο Μουγκάμπε συλλαμβάνεται και μένει στη φυλακή μέχρι το 1974, όταν τον αποφυλακίζει ο τότε πρωθυπουργός, Ίαν Σμιθ, προκειμένου να συζητήσει μαζί του ειρηνικά για το μέλλον λευκών και μαύρων στη Ζιμπάμπουε. Ο Μουγκάμπε, όμως, με το που βγαίνει από τη φυλακή οργανώνει αντάρτικο, το οποίο οδηγεί στην ανεξαρτησία της χώρας από τους Άγγλους το 1980. Όπως ήταν λογικό, η εξουσία καταλήγει στα χέρια του ZANU και συγκεκριμένα του Μουγκάμπε. 

Τα επόμενα χρόνια ξεσπούν συγκρούσεις μεταξύ ZANU και ZAPU με φόντο την εξουσία. Το 1987 και μετά από αρκετά ξοδεμένα λίτρα αίματος εκατέρωθεν, ο Μουγκάμπε και ο Nkomo κάνουν ανακωχή και ενώνουν τις δυνάμεις τους για χάρη του ZANU-Πατριωτικό Μέτωπο (ZANU-PF). Βασικός στόχος του ZANU-PF είναι να ανακάμψει οικονομικά η χώρα, η οποία από τα τέλη των ’70s έχει πιάσει πάτο.

Ο ήρωας που έγινε δικτάτορας

(Ναι το δικό το πρόσωπο βρίσκεται στην στάμπα του σακακιού του)

Ως εδώ, όλα μοιάζουν ονειρικά. Ο Μουγκάμπε, ένας κάτοικος της Ζιμπάμπουε, προερχόμενος από μια λαϊκή οικογένεια με εφτά παιδιά, καταφέρνει να απελευθερώσει την πατρίδα του από την αγγλική κατοχή και να πάρει την εξουσία στα χέρια του. Κάπου εκεί τελειώνει η ηρωική του περίοδος, αφού μετατρέπεται σιγά σιγά σ’ έναν στυγνό δικτάτορα του οποίου τα λάθη οδηγούν σταδιακά τη χώρα στην οικονομική καταστροφή.

Η διακυβέρνηση της χώρας ξεκινά με τον Μουγκάμπε να εμμένει στους δημόσιους λόγους του στα μαρξιστικά του πιστεύω την ώρα που εφαρμόζει εντελώς αντίθετη πολιτική. Αυτά είναι μόνο μερικά από τα έργα του ως κυβερνήτης και οι συνέπειές τους:

> Παίρνει συντηρητικά, καπιταλιστικά μέτρα και στηρίζει τις ξένες επενδύσεις.

> Όταν αναλαμβάνει την εξουσία φυλακίζει τον προκάτοχό του Canaan Banana με την κατηγορία ότι ήταν ομοφυλόφιλος.

> Κρατικοποιεί τεράστιες εκτάσεις που ανήκαν στους λευκούς, αντί όμως να τις δώσεις στο λαό, τις δίνει στους συντρόφους του.

> Μέχρι το 1998 η ανεργία από το 26% που την παρέλαβε φτάνει στο 50%.

> Μέχρι το 2009 3.500.000 πολίτες εγκαταλείπουν τη χώρα.

> Το 1997 όσοι συμμετείχαν στο αντάρτικο ζητούν συντάξεις από την κυβέρνηση. Ο Μουγκάμπε δέχεται, αλλά για να γίνει η χρηματοδότηση του συνταξιοδοτικού προγράμματος προτείνει φόρους, που οδηγούν σε μαζικές εξεγέρσεις.

> Το 1998 γίνονται νέες εξεγέρσεις λόγω έλλειψης φαγητού στη Harare, πρωτεύουσα της Ζιμπάμπουε. Ο στρατός καλείται να επιβάλει την τάξη γεγονός που οδηγεί σε 10 θανάτους και εκατοντάδες τραυματισμούς.

> Το 1995 απογορεύει την ομοφυλοφιλία διά νόμου, αφού θεωρεί τους ομοφυλόφιλους χειρότερους από τα σκυλιά και τα γουρούνια.

(Η δεύτερη σύζυγος του)

> Ασκεί κάθε πιθανή μορφή βίας για να ελέγξει τους πολίτες.

> Κατηγορείται για νοθεία σε εκλογές και δεν εγκαταλείπει την εξουσία για 37 συναπτά έτη.

> Το προσδόκιμο ζωής του πληθυσμού μειώνεται σημαντικά φτάνοντας τα 40 χρόνια.

> Ανθρωπιστικές οργανώσεις τον κατηγορούν για καταπάτηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων και ο ευρωπαϊκός Τύπος τον συγκρίνει με τον Χίτλερ.

> Η δεύτερη σύζυγος του, Grace Marufu, γίνεται γνωστή ως ‘Gucci Grace’ εξαιτίας των ακριβών ρούχων που φοράει. Την ώρα που ο λαός του πεινάει, εκείνος κάνει ξεδιάντροπα πλουσιοπάροχη ζωή.

> Το 2008 ξεσπά επιδημία χολέρας στη χώρα, η οποία κρατά για ένα χρόνο, εξαιτίας των κάκιστων συνθηκών διαβίωσης και της περιορισμένης πρόσβασης των πολιτών σε νοσοκομεία.

Τα χρόνια περνούν, ο Μουγκάμπε βγάζει ρίζες στον πρωθυπουργικό θώκο της χώρας και πέρα από το να συνεχίσει να καταπιέζει τους πολίτες του και να καταστρέφει την Ζιμπάμπουε κάνει δημόσιες εμφανίσεις φορώντας παρδαλά ρούχα, τα οποία φέρουν στάμπες με το πρόσωπό του. Στη συνείδηση του κόσμου αποτελεί πλέον καρικατούρα Αφρικανού δικτάτορα.

Το τέλος του πλησιάζει, αλλά εκείνος αδυνατεί να το αντιληφθεί. Το 2013 γίνονται εκλογές τις οποίες κερδίζει με 61%, έναντι 34% του βασικού του αντιπάλου. Όλοι μιλούν για εξόφθαλμη νοθεία. Για εκείνον είναι άλλη μια μέρα στη δουλειά.

(Πανηγυρισμοί για την παραίτηση Μουγκάμπε)

Τον Νοέμβριο του 2017 ο Μουγκάμπε κάνει ένα πολιτικό λάθος που του στοιχίζει την εξουσία. Καθαιρεί τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης, Emmerson Mnangagwa, πρώην επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών, για να ανοίξει το δρόμο προς την εξουσία στην γυναίκα του. Την ‘Gucci Grace’. Ο Mnangagwa δεν του χαρίζεται. Λίγες μέρες αργότερα ο Mnangagwa βγάζει τον στρατό στους δρόμους της Harare. Για πρώτη φορά μετά από 37 χρόνια οι τύχες της Ζιμπάμπουε δεν ορίζονται από τον Μουγκάμπε. Του ζητούν να παραιτηθεί. Αρχικά αρνείται, αλλά είναι πια πολύ γέρος για να μπορέσει να αντιμετωπίσει την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί στη χώρα.

Στις 22 Νοεμβρίου ανακοινώνει την παραίτησή του και πολίτες της Ζιμπάμπουε ξεχύνονται στους δρόμους της χώρας για να πανηγυρίσουν. Ο Μουγκάμπε είχε πει πως θα έφευγε από την εξουσία μόλις ολοκλήρωνε την Επανάσταση στη χώρα. Μια Επανάσταση που όπως έδειξαν τα τελευταία 37 χρόνια είχε ολοκληρωθεί το 1980. Τη στιγμή που η Ζιμπάμπουε ανεξαρτητοποιήθηκε από την Βρετανία.

ΥΓ: Ο χαρακτηρισμός ‘ιεραπόστολος του Σατανά’ δόθηκε στον Μουγκάμπε από τον Ίαν Σμιθ, κατά τη διάρκεια του αντάρτικου.

(Κεντρική Φωτογραφία: AP Photos)

Πηγές: Cnn.com, Biography.com, Bbc.com, Wikipedia.com