Σταύρος Ιωαννίδης: «Στον πόλεμο δεν μπορεί να υπάρξει ανθρωπιά»
- 3 ΝΟΕ 2024
Γνωρίζω τον Σταύρο εδώ και πολλά χρόνια, πολύ προτού δηλαδή τον «κερδίσουν» οι πολεμικές συρράξεις και το ζην επικινδύνως. Πάντα είχε μια βαθιά απροσποίητη ευγένεια, ένα δικό του ανεπαίσθητο χιούμορ –είναι όμως κυρίως ένας άνθρωπος που αντιλαμβάνεται και συμμετέχει στο χιούμορ–, είναι ιδιαιτέρως διακριτικός και σεμνός. Το αγόρι, με δυο λόγια, που ονειρεύεται κάθε μητέρα για γιο, κάθε άνθρωπος για φίλο, κάθε εργοδότης για συνεργάτη.
Η τηλεόραση του ΣΚΑΪ είναι τυχερή που τον έχει, και μοιάζει να το αναγνωρίζει καθώς του παρέχει απλόχερα τον χρόνο και τα μέσα φυσικά για να κάνει αυτό που αγαπά, στην πρώτη γραμμή, όσον χρόνο χρειάζεται. Και αυτός ο χρόνος μετρά πια πάνω από έξι μήνες συνολικά στο Ισραήλ με μικρά διαλείμματα.
Θαύμαζα πάντα τους συναδέλφους που με σοβαρότητα κάνουν αυτή τη δουλειά την ώρα που εμένα με ταράζει ένας κεραυνός. Είχα την τύχη να έχω κάνει συνέντευξη ανθρώπους του συγκεκριμένου χώρου που εκτιμώ πολύ. Έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό ετούτοι οι τύποι: είναι ατρόμητοι χωρίς να το αντιλαμβάνονται και αληθινά ταπεινοί. Σέβονται τη δουλειά τους, τον εαυτό τους, τον τηλεθεατή, τον συνάδελφο, τους πρωταγωνιστές των πολέμων.
Τώρα, τον θαυμασμό μέσα μου κερδίζει ο Σταύρος – είναι η δεύτερη φορά που μιλάμε για πόλεμο. Η πρώτη ήταν μετά την Ουκρανία.
Φοβόσουν περισσότερο στην Ουκρανία που ήταν η πρώτη φορά ή αυτό δεν έχει αλλάξει; Είστε ατρόμητοι τελικά εσείς;
Δεν νομίζω ότι έχει αλλάξει αυτό – δεν ήταν ο φόβος ποτέ πρωτεύων. Στην πορεία, όμως, αντιλαμβάνεσαι περισσότερο τους κινδύνους, τις απειλές – μαθαίνεις τι πρέπει να προσέχεις, είτε αφορά στα logistics, είτε στη μετακίνηση, στο πώς δουλεύεις. Όλα αυτά έρχονται με την εμπειρία, και με την εμπειρία, έρχεται η προσοχή. Στην πραγματικότητα, μειώνεις το ρίσκο. Δεν νομίζω πάντως ότι κάποιος είναι… ατρόμητος, όπως το εννοείς.
Είναι θέμα διαχείρισης, το πώς δηλαδή ζυγίζεις τις καταστάσεις. Ζυγίζω το ρίσκο και τον κίνδυνο, αλλά από την άλλη δεν μπορώ να φανταστώ πώς θα νιώθω αν δεν κάνω το ένα βήμα παραπάνω που μπορεί να θεωρώ ότι είναι επικίνδυνο. Θα προετοιμαστώ όσο καλύτερα μπορώ, αλλά θα πάρω το ρίσκο, έστω και μικρό. Θα το πάρω γιατί θέλω να δω πώς είναι. Με τρώει η περιέργεια. Να πούμε όμως ότι την τελευταία και καθοριστική λέξη έχει η τύχη. Μπορεί να τα έχεις κάνει όλα όπως πρέπει και να σου έρθει από τον ουρανό κάτι εκεί που δεν το περιμένεις.
Γιατί θέλεις να είσαι λοιπόν στο Ισραήλ αυτή τη στιγμή;
Γιατί πρωτίστως ενδιαφέρει εμένα – βλέπω από όλο και πιο κοντά τι συμβαίνει στο μέτωπο. Kαι έτσι μπορώ καλύτερα να μεταφέρω όσο ακριβέστερα μπορώ, όσο πιο περιγραφικά, παραστατικά και κατανοητά γίνεται στον κόσμο αυτό που συμβαίνει. Δεν θεωρώ ότι είναι καλό ένα ρεπορτάζ το οποίο απλώς μεταφέρει ειδήσεις. Μόνο αν το έχεις ζήσει λοιπόν μπορείς να καταλάβεις τι σημαίνει κάθε κίνηση, κάθε ενέργεια, κάθε απόφαση που βλέπεις στο πεδίο.
Μπαίνουν, για παράδειγμα, οι Ισραηλινοί στο νότιο Λίβανο. Τι σημαίνει αυτό στην πράξη; Πώς μπαίνουν; Από πού μπαίνουν; Γιατί; Γιατί γίνεται νύχτα; Τι κάνουν την ημέρα; Συναντούν αντίσταση; Δεν συναντούν; Τι αντίσταση είναι αυτή; Γιατί τους παίρνει εβδομάδες να προχωρήσουν ας πούμε, στο τάδε σημείο ή στο δείνα; Όλα αυτά τα οποία είναι αδιάφορες λεπτομέρειες για τον μέσο τηλεθεατή, είναι αναγκαίες γνώσεις για εμένα για να καλύψω σωστά όλες τις πτυχές του ρεπορτάζ, όπως για παράδειγμα τις απώλειες που μπορεί να έχουν ή να εξηγήσω έναν ελιγμό στο πεδίο που μοιάζει ακατανόητος.
Φθάνεις σε κάποια, σε πολλά εισαγωγικά φυσικά, «αντικειμενική αλήθεια» για αυτό που συμβαίνει τόσα χρόνια;
Το Μεσανατολικό είναι παγκοσμίως από τα πιο δύσκολα ζητήματα και επίσης είναι διαφορετικό να το δεις ιστορικά ή να το αντιμετωπίσεις από την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου και μετά. Σε αυτή τη φάση του πολέμου είναι πολύ δύσκολο να καταλήξεις σε μία προσέγγιση, πόσο μάλλον να φτάσεις να πεις ότι σε μία αλήθεια. Δεν νομίζω ότι γίνεται. Προσπαθώ να κρατάω απόσταση για να είμαι ειλικρινής και από την ερμηνεία των γεγονότων αλλά και από τις εικόνες του πολέμου. Χρειάζεται πάντως και πολύ διάβασμα – που το προλαβαίνω περισσότερο στην Αθήνα και καθημερινή παρακολούθηση.
Αποκλειστικότητα στη ζωή σου φαντάζομαι αυτή η διαρκής ενημέρωση…
Συνεχής! Δεν στο λέω υπερβολικά, αλλά αλήθεια αν αφήσω το κινητό από τα χέρια μου πέντε λεπτά, θα χάσω τόσες ειδοποιήσεις και ενημερώσεις που θα μου πάρει ώρες να τις καλύψω από τα τόσα accounts που ακολουθώ. Είναι τέτοια η πληροφορία που βγαίνει και θέλει τόσο φιλτράρισμα για να ξέρεις τι είναι έγκυρο ή τι έχει σημασία.
Ποιους συμβουλεύεσαι εκεί;
Έχω γνωρίσει ανθρώπους από όλες τις πλευρές, ανθρώπους που εμπλέκονται – που γεννήθηκαν στη Γάζα και ζουν στο Ισραήλ και ανθρώπους που ζουν στη Δυτική Όχθη. Προσπαθώ συνέχεια να συζητάω με όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους μπορώ, με άλλους που είτε είχαν πολεμήσει στον προηγούμενο πόλεμο, το 2006, και από τις δύο πλευρές είτε άλλους που ζούσαν χρόνια στον Λίβανο και γνώριζαν τα γεγονότα. Το ίδιο έκανα και στη Γάζα για να έχω μια τάξη μεγέθους στο μυαλό μου. Kαι είναι πολύ δύσκολο θέμα ούτως ή άλλως γιατί έχεις να κάνεις με Χαμάς, Χεζμπολάχ, Φρουρούς της Επανάστασης σιιτικές πολιτοφυλακές της Συρίας και του Ιράκ, Χούθι…
Βλέπουμε αδιανόητες εικόνες πια σε αυτόν τον πόλεμο. Είναι ο άνθρωπος τόσο τέρας; Πόση σκληρότητα εκατέρωθεν;
Αυτό είναι ο πόλεμος, και αυτός είναι ένας πόλεμος. Είναι σκληρός και όταν εμπλέκεσαι σε αυτόν δεν υπάρχει ανθρωπιά. Είναι πολύ σκληρό και άδικο αλλά εδώ δεν υπάρχουν κανόνες. Ετσι έγινε και στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, έτσι γίνεται πάντα. Ναι, δεν θα έπρεπε να εμπλέκονται άμαχοι. Αλλά πότε στην ιστορία έγινε αυτό; Είναι φρικτό να βλέπεις παιδιά να σκοτώνονται όσο φρικτό είναι να φτιάχνεις στρατηγεία κάτω από πολυκατοικίες και σχολεία. Νομίζω πάντως ότι όσοι οργάνωσαν την 7η Οκτωβρίου ήξεραν καλά τι θα επακολουθούσε.
Υπάρχουν και πράγματα που ο κόσμος δεν ξέρει και δεν έχει δει. Παρακολουθήσαμε το αμοντάριστο και ωμό υλικό από τις κάμερες που είχαν πάνω τους οι τρομοκράτες της Χαμάς. Είδαμε οικογένειες να αφανίζονται σε δευτερόλεπτα γιατί τους έριχναν θερμοβαρικές χειροβομβίδες ή ανθρώπους να δολοφονούνται εν ψυχρώ μέσα σε καταφύγια. Και μετά βλέπεις τις εικόνες με τα νεκρά παιδιά στη Γάζα. Δεν υπάρχει κάτι πιο σκληρό από τον πόλεμο.
Είχες σκεφτεί ποτέ ότι θα έκανες αυτή τη δουλειά;
Όχι βέβαια – δεν ήξερα καν ότι θα έκανα αυτό το επάγγελμα. Ούτε είχα φανταστεί ποτέ τον εαυτό μου ανταποκριτή σε κάποιο πόλεμο. Εφόσον όμως ήρθε η δυνατότητα να πάω, θα το μετάνιωνα μια ζωή αν δεν πήγαινα. Ξέρεις, είναι παράξενο αυτό το πράγμα: εφόσον βγεις από το comfort zone σου, από εκεί και πέρα κάτι σε τσιγκλάει συνεχώς για να δεις τα όρια του εαυτού σου. Γίνεται κάπως εθιστικό αυτό.
Ουσιαστικά ζω όσα έβλεπα σε ντοκιμαντέρ και ταινίες ή ανταποκρίσεις συναδέλφων που έχουν αφήσει εποχή στο πολεμικό ρεπορτάζ. Όταν συνειδητοποιείς ότι το κάνεις εσύ, δεν έχει δρόμο πίσω. Βρίσκεσαι εκεί που γεννιούνται οι παγκόσμιες εξελίξεις. Κάνεις όσα μέχρι χθες έκαναν συνάδελφοι από μεγάλα διεθνή μέσα που θαύμαζες και τα κάνεις επί ίσοις όροις. Όταν μπήκα στα τούνελ της Χεζμπολάχ στον Λίβανο, ένα μέρος που ελάχιστοι δημοσιογράφοι είχαν τη δυνατότητα να φτάσουν, η ένταση ήταν μεγάλη – δεν μπορώ να το κρύψω.
Ισχύει ότι είναι ατού να είσαι Έλληνας σε συρράξεις της περιοχής; Έτσι μου έχουν πει.
Ισχύει! Ναι, ναι, η αλήθεια είναι ότι μας αγαπάνε πάρα πολύ όλοι. Βασικά, μας θεωρούν πολύ αντικειμενικούς, οπότε έχουμε τον σεβασμό τους και επίσης θεωρούν σημαντικό να είμαστε εκεί γιατί είμαστε γείτονες.
Έχεις κινδυνέψει πολύ;
Ναι, φυσικά. Όχι μόνο μία φορά. Πέρυσι ήταν, 3 Νοεμβρίου που, εκεί που στεκόμασταν, μας χτύπησε όλμος από τη Γάζα. Από θαύμα γλιτώσαμε όλοι. Υπάρχουν και άλλες περιπτώσεις που μετά σκέφτεσαι πού ήσουν. Σκέψου ότι στον Λίβανο, φτάσαμε κάποια στιγμή στα 300 μέτρα από το μέτωπο, από τη γραμμή επαφής, οπότε εκεί ήμασταν τρομερά εκτεθειμένοι σε επιθέσεις, ενώ, πολλές φορές ρουκέτες, πύραυλοι και όλμοι χτυπούν μερικές δεκάδες μέτρα μακριά. Όπως σου είπα, χρειάζεται και τύχη.
Πώς είναι μια «τυπική» σου ημέρα εκεί;
Η μέρα δεν «τελειώνει» ούτε «αρχίζει». Τη νύχτα το ξυπνητήρι χτυπά κάθε μία ώρα για τον απαραίτητο έλεγχο της κατάστασης. Από τις έξι το πρωί ξεκινάω διαβάζοντας τις ειδήσεις και παρακολουθώντας τα νέα στις αγγλόφωνες εκδόσεις των τοπικών μέσων ενημέρωσης. Στη συνέχεια, ετοιμάζω το σακίδιο που θα έχω μαζί μου όλη μέρα και φροντίζω τα πράγματα μου, ρούχα κλπ., να είναι σχετικά μαζεμένα σε περίπτωση που χρειαστεί να εκκενωθεί το ξενοδοχείο. Αυτή η πρακτική μου φάνηκε ιδιαίτερα χρήσιμη στη Μαριούπολη της Ουκρανίας που εκκενώσαμε λίγα λεπτά μετά την έναρξη του πολέμου.
Το πώς θα εξελιχθεί η μέρα εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Κυρίως, όμως, από την επικαιρότητα. Αν θα υπάρξει κάποιο χτύπημα με ρουκέτες και πυραύλους, αν θα καταγράψουμε την εξέλιξη στη ζώνη των στρατιωτικών επιχειρήσεων ή αν θα καλύψουμε κάποια συγκεκριμένη δραστηριότητα. Τα σχέδια, φυσικά, ανατρέπονται αφού η κατάσταση στο πεδίο είναι δυναμική και αλλάζει διαρκώς.
Κατά τη διάρκεια της ημέρας θα χρειαστεί να ετοιμάσουμε οδοιπορικά, συνεντεύξεις και να κάνουμε αρκετές συνδέσεις με τις εκπομπές και τα δελτία του ΣΚΑΪ, και είναι σημαντικό για εμένα να εργάζομαι σε έναν σταθμό που βρίσκεται πάντα στην πρώτη γραμμή με παρουσία σε όλα τα σημαντικά γεγονότα του κόσμου, όπου κι αν συμβαίνουν. Συνήθως κινούμαστε κοντά στα σύνορα με τον Λίβανο, καταγράφοντας όσα συμβαίνουν στο πεδίο των επιχειρήσεων. Τους δρόμους τους έχουμε αποστηθίσει διότι σε κάθε επίθεση της Χεζμπολάχ έχουμε έντονες παρεμβολές στα GPS και ο μόνος τρόπος να βρεις τον δρόμο σου είναι να τον ξέρεις απ’ έξω. Είναι πολύ βασικό για την επιβίωση μας.
Προσπαθούμε να τρώμε τουλάχιστον δύο φορές την ημέρα, το πρωί στο ξενοδοχείο και μία φορά όσο βρισκόμαστε έξω. Ωστόσο, αυτό δεν είναι πάντα εφικτό και προσαρμοζόμαστε αναλόγως. Υπάρχει πάντα ξηρά τροφή στις τσάντες μας για ώρα ανάγκης.
Μετά το βραδινό δελτίο επιστρέφουμε στη Χάιφα, στο ξενοδοχείο, όπου κάνουμε το ωριαίο τσεκ με τον εικονολήπτη για να βεβαιωθούμε ότι «ελέγχουμε» την κατάσταση. Αξίζει να θυσιάζουμε τον ύπνο μας για να μειώσουμε το ενδεχόμενο αιφνιδιασμού.
