“Στο μέλλον, μαθητές και δάσκαλοι θα περπατούν κάτω απ’ τις ελιές κρατώντας iPads”

Όταν ήμασταν τριών, παίζαμε με αυτοκινητάκια, τουβλάκια, πραγματάκια τέλος πάντων. Όταν τα παιδιά μας θα γίνουν τριών, δεν αποκλείεται να ‘παίζουν’ με ρομπότ. Τουλάχιστον, αυτό είναι το όνειρο του computer scientist, Νίκου Μιχαλάκη, και σίγουρα δεν τα πηγαίνει κι άσχημα μέχρι στιγμής, αφού όπως μας υπόσχεται το προφίλ του ως ομιλητή στο TEDxAcademy 2014, μπορεί να δείξει σε ένα τρίχρονο παιδί πώς να προγραμματίσει ένα ρομπότ χρησιμοποιώντας τη μαμά του.

Επειδή α) γεμίσαμε απορίες και β) του βιογραφικό του (σ.σ. σπουδές στο ΜΙΤ και επικεφαλής επιστημονικής ομάδας Knewton) γεννά και μερικές, τον βάλαμε να απαντήσει σε μερικές ερωτήσεις. Χωρίς τη βοήθεια ρομπότ.

Οι απαντήσεις του συνιστούν μια αναπάντεχα διασκεδαστική ανάλυση του μέλλοντος της σχέσης ανθρώπου-τεχνολογίας με κλεφτές ματιές στον καθοριστικό ρόλο της παιδείας στη διαμόρφωσή τους. Εκτός απ’ αυτό, συνιστούν ένα από τα πιο ενδιαφέροντα σετ απαντήσεων που έχω λάβει.

Πώς ήταν τα χρόνια σας στο ΜΙΤ; Ποιες εικόνες είναι οι πιο βασικές σε αυτό το άλμπουμ της ζωής σας;

Το ΜΙΤ με κρατούσε συνέχεια σε εγρήγορση και άλλαξε το πως βλέπω τον κόσμο. Στο ΜΙΤ δεν υπάρχει “θεωρία ή πράξη”. Θεωρία Και Πράξη είναι ενωμένες καθ’ όλη τη διάρκεια της φοίτησης και της έρευνας και αυτό που έμαθα είναι “αν μπορείς να το σκεφτείς, τότε μπορείς και να το φτιάξεις”.

Μερικές εικόνες από τη ζωή μου εκεί:

* Σύνδεσα ένα ψυγείο στο ίντερνετ για να παίρνω μετρήσεις ενέργειας όταν έκανα έρευνα στην έξυπνη κουζίνα στο Media Lab. Ήταν το πρώτο μου ερευνητικό έργο και κάτι πολύπλοκο που έφτιαξα από το μηδέν και λειτουργούσε.

* Έκανα ένα ρομποτικό χέρι να κινείται παίρνοντας το τηλέφωνο από το κινητό μου. Πρέπει να είχα ενώσει τουλάχιστον εκατό καλώδια ανάμεσα στο χέρι, στα τσιπάκια και στον δέκτη σήματος. Με πήρε βίντεο ο καθηγητής μου για να με δείξει ως παράδειγμα προς μίμηση στην τάξη. Ήμουν πολύ περήφανος.

* Ένα βράδυ είχαμε κάτσει με μια παρέα να σκεφτούμε πως να γράψουμε έναν ιό για ένα τηλέφωνο της Nokia (ήταν η ιδέα μας για την τελική εργασία για ένα μάθημα και θα ήταν και ο 1ος ιός που γράφτηκε ποτέ για κινητά τηλέφωνα). Σε 2 μέρες τον είχαμε έτοιμο μαζί με το άρθρο που εξηγούσε πως “σπάσαμε” το λογισμικό της Nokia, τη 3η μέρα ο καθηγητής έδειξε το άρθρο μας στη Nokia, την 4η με πήραν τηλέφωνο οι δικηγόροι τους και με “παρακάλεσαν” να μην δημοσιεύσω το άρθρο στο ίντερνετ. Είχα φοιτητική βίζα (και δεν ήμουν και περίεργος να μάθω την διαρρύθμιση των γραφείων του FBI) οπότε είπα “Εντάξει”.

* Δούλευα όλο το βράδυ σε ένα μαθηματικό πρόβλημα που έπρεπε να το παραδώσω το επόμενο πρωί. Δεν έβγαινε με τίποτα. Με πήρε ο ύπνος. Κοιμήθηκα τρεις ώρες. Ξύπνησα το πρωί δύο ώρες πριν την προθεσμία με τη λύση στο μυαλό μου. Την έγραψα γρήγορα κάτω και έτρεξα να την παραδώσω. Όπως συνέβη, μόνο εγώ κι ένας Ινδός που είχε χρυσό μετάλλιο από Ολυμπιάδα Μαθηματικών την λύσαμε από καμιά 150αρια φοιτητές. Από τότε όταν έχω ένα δύσκολο πρόβλημα, το μελετώ πριν πάω για ύπνο.

* Έσπασα το ρεκόρ του ΜΙΤ στον ακοντισμό (και μετά έτρεξα στο δωμάτιο να τελειώσω μια εργασία για την επόμενη μέρα).

Μπορεί ένα μικρό παιδί να πάρει την πληροφορία που θέλετε μέσα από τόσο σύγχρονες μεθόδους;

Όσο πιο δυνατή εντύπωση μας κάνει κάτι τόσο πιο εύκολα το θυμόμαστε και ασχολούμαστε μαζί του. Φανταστείτε τώρα ένα μικρό παιδί που δεν ξέρει τίποτα από τον κόσμο, που κάθε νέα εμπειρία έχει υψηλές πιθανότητες να του κάνει μια δυνατή εντύπωση, πόσο γρήγορα απορροφά γνώσεις από το περιβάλλον του.

Με τις ιστορίες το παιδί συνδέεται συναισθηματικά με τους πρωταγωνιστές. Με τα παιχνίδια δοκιμάζει στην πράξη τις θεωρίες. Τις βιώνει. Η σκέτη θεωρία είναι βαρετή και πρέπει να χρησιμοποιείται με πολλή προσοχή, θα έλεγα και καθόλου. Αυτό τουλάχιστον είδα όταν έκανα μάθημα Πληροφορικής σε παιδάκια των 6-7 ετών και νομίζω πως όλοι μας το έχουμε ζήσει στο σχολείο.

Για ποιο απ’ αυτά που έχετε πετύχει νιώθετε λίγο πιο περήφανος;

Νούμερο 1 στη λίστα είναι σίγουρα ο DrTechniko στο οποίο δουλεύω όταν δεν σχεδιάζω πολύπλοκα συστήματα και αλγόριθμους που επεξεργάζονται τόνους και τόνους δεδομένων για τη δουλειά μου.

Είναι μια προσπάθεια που ξεκίνησα για να μπορέσω να διδάξω σε παιδάκια 3 με 8 χρονών τις βασικές γνώσεις πληροφορικής και τεχνολογίας μέσα από ιστορίες και διαδραστικά παιχνίδια. Παρόλο που το DrTechniko δεν ακούγεται τόσο “τεχνικό”, είναι πιο δύσκολο από τη καθημερινή μου δουλειά. Για παράδειγμα, είναι πιο δύσκολο να βρω τον κατάλληλο τρόπο να μάθω σε ένα μικρό παιδάκι τι είναι μια “βάση δεδομένων” ή πως σχεδιάζουμε συστήματα που μπορούν να λειτουργούν παρ’ όλες τις πιθανές διακοπές (ρεύματος, δικτύου, καταστροφής σκληρού δίσκου κλπ.) παρά σε έναν μηχανικό υπολογιστών με Ph.D.

Και φυσικά το γεγονός ότι μπορώ να δώσω την ευκαιρία σε ένα παιδάκι να γίνει ο επόμενος Bill Gates ή η επόμενη Marissa Mayer αξίζει χίλιες φορές το μισθό που θα έπαιρνα αν δούλευα για την Goldman Sachs.

Περιγράψτε μας λίγο ένα διαδραστικό παιχνίδι που χρησιμοποιείτε για να φέρετε τα παιδιά πιο κοντά στην τεχνολογία;

Το πιο δημοφιλές μου παιχνίδι που έχει παιχτεί από γονείς και δασκάλους ανά τον κόσμο είναι το “Πώς να Εκπαιδεύσεις Το Ρομπότ Σου” (How to Train Your Robot). Δίνω στα παιδάκια ένα μονοσέλιδο Λεξικό Ρομποτογλώσσας που έχει σύμβολα για οδηγίες πως να κουνήσουν ένα ρομπότ (π.χ. προχώρα μπροστά, στρίψε δεξιά, σκύψε και πάρε κάτι από το πάτωμα κτλ.). Μετά τους λέω ότι έχω μετατρέψει τη μαμά τους και το μπαμπά τους σε ρομπότ και μπορούν με αυτό το λεξικό να “εξουσιάσουν” τους γονείς τους γράφοντας οδηγίες σε ένα χαρτί τις οποίες οι γονείς-ρομπότ πρέπει να υπακούσουν. Έτσι, με χαρτί και μολύβι μαθαίνουν τα παιδάκια να γράφουν προγράμματα σε μια πολύ απλή γλώσσα προγραμματισμού χωρίς να κάθονται μπροστά από κομπιούτερ.

Αντίθετα, βλέπουν μπροστά τους τους γονείς-ρομπότ να τρέχουν τα προγράμματα κι έτσι βλέπουν τι λάθη έχουν κάνει και τα διορθώνουν. Ξεκινάμε με απλά προγράμματα του τύπου “Κάνε το ρομπότ σου να πάει ένα βήμα μπροστά και μετά να στρίψει αριστερά” και “Κάνε το ρομπότ σου να πάρει τη μπάλα που είναι πίσω από την καρέκλα και να σου τη φέρει πίσω”. Μετά αφήνω τα παιδιά ελεύθερα να δημιουργήσουν νέα σύμβολα για νέες κινήσεις για να καταλάβουν καλύτερα τι εστί γλώσσα προγραμματισμού. Έτσι μπορούν να βάλουν τους γονείς-ρομπότ να κάνουν ό,τι τους αρέσει. Ένα παιδάκι έβαλε το μπαμπά του να τρέξει το πρόγραμμα “κάνε 100 άλματα” κι ένα άλλο “κάνε μια τούμπα στο πάτωμα”. Από τότε, προειδοποιώ τους γονείς να έρχονται στο μάθημα με φόρμες και αθλητικά παπούτσια και να έχουν κάνει ζέσταμα γιατί δεν ξέρουν τι τους περιμένει.

Σας αγχώνει ο αντίλογος ότι τα παιδιά πρέπει να παίζουν με ‘κανονικά’, συμβατικά παιχνίδια;

Καθόλου. Παιχνίδια σαν το κυνηγητό, το κρυφτό και τα μήλα έχουν επιβιώσει όλα αυτά τα χρόνια γιατί έχουν διαχρονική αξία και συνεχίζουν να εμπλουτίζουν τα παιδιά και πνευματικά και σωματικά. Έτσι μάθαμε κι εμείς άλλωστε να κάνουμε φίλους και να συνεργαζόμαστε μαζί τους. Τέτοιες αξίες είναι κομμάτι της ανθρώπινης φύσης και χρειάζεται να τις μάθει και το παιδί του 1960 και του το παιδί του 2060. Όμως η τεχνολογία δένεται όλο και πιο σφιχτά στο ύφασμα της ζωής μας σε βαθμό που τα πράγματα θα αλλάζουν τόσο γρήγορα γύρω μας (και μέσα μας) που για να λύνουμε τα καθημερινά μας προβλήματα πρέπει να μάθουμε να δημιουργούμε μίνι-τεχνολογίες και “προγράμματα” (ουσιαστικά μεθόδους οργάνωσης και επεξεργασίας πληροφοριών και σημάτων) και να “εξουσιάζουμε” τις μηχανές και τα κομπιούτερ τόσο εύκολα όσο εύκολα προσθέτουμε δύο νούμερα στο κεφάλι μας.

 

Αυτό που θα με έκανε χαρούμενο είναι μαζί με το κρυφτό και το κυνηγητό να μην ξεχνάμε να βάζουμε και στο μενού παιχνίδια σαν το “Πώς Να Εκπαιδεύσεις Το Ρομπότ Σου” για να δώσουμε την ευκαιρία στα παιδιά να πάρουν τις αξίες που μαθαίνουν από τα συμβατικά παιχνίδια και να βρουν από μόνα τους τρόπο να τις συνδυάσουν με τις αξίες των μοντέρνων. Πιστεύω θα δούμε και ωραίες εφευρέσεις από αυτά τα παιδιά στο μέλλον αν το κάνουμε αυτό.

Με τι παιχνίδια μεγαλώσατε εσείς;

Οι γονείς μου λένε ότι όταν ήμουν 1-2 χρονών κατανάλωνα το 100% του χρόνου μου προσπαθώντας να κάνω μια σβούρα να γυρίσει. Πριν πάω σχολείο είχα τρελαθεί με Transformers ρομποτάκια. Στο δημοτικό θυμάμαι έπαιζα πολύ με Lego και αργότερα με βιντεοπαιχνίδια. Αλλά την περισσότερη ώρα, όταν ήμουν μικρός, ήμουν έξω στο δρόμο με τα αδέρφια μου και παιδιά της γειτονιάς σε κυνηγητά, ποδόσφαιρα και τους κλασσικούς τσακωμούς και σπρωξίματα και γρατσουνιές και τα “αυτός το ξεκίνησε” (και μετά φωνές από τους γονείς μου…).

Ποιο επάγγελμα σας ερχόταν στο μυαλό όταν σας ρωτούσαν ‘τι θες να γίνεις όταν μεγαλώσεις’;

Όταν ήμουν 2-3 χρονών ήθελα να γίνω πιλότος αεροπορίας (ή όπως έλεγα τότε στους γονείς μου “πιλότος απορίας”). Στο δημοτικό ήθελα να γίνω Μαγκάιβερ, αλλά οι γονείς μου για κάποιο λόγο δεν ήθελαν να μου δώσουν ελβετικό σουγιά.

Ποιο είναι το μεγαλύτερο όνειρό σας επαγγελματικά; Πού θέλετε να φτάσετε;

Για να αυξάνω τις πιθανότητες ευτυχίας ποτέ δεν βάζω ένα μόνο όνειρο στην κορυφή της λίστας και κάθε τόσο την επανεξετάζω όταν έχω νέες πληροφορίες.

 

Ένα άλλο από τα όνειρα στη κορυφή της λίστας είναι να γράψω ένα βιβλίο με τίτλο “10 παιχνίδια για να μάθεις στο παιδί προγραμματισμό χωρίς υπολογιστή” και ένα άλλο να δημιουργήσω μια εκπαιδευτική πλατφόρμα πολυμέσων έτσι ώστε τα παιδιά να ανταλλάσσουν ιδέες και εφευρέσεις με βάση τις ιστορίες και τα παιχνίδια του DrTechniko.

Εμπιστεύονται οι νέοι γονείς τις πιο μοντέρνες μεθόδους διδασκαλίας και μάθησης;

Οι γονείς εμπιστεύονται μεθόδους που φέρνουν αποτελέσματα. Τελεία και παύλα. Η τεχνολογία σήμερα έχει αλλάξει το τι προσόντα χρειάζεται κάποιος για να πετύχει όχι μόνο επαγγελματικά αλλά και προσωπικά. Το να μπορείς να προσθέτεις δύο αριθμούς στο μυαλό σου, δεν είναι τόσο χρήσιμο σήμερα όσο ήταν πριν 40 χρόνια. Κι όμως οι μαθητές περνούν την περισσότερη ώρα στα θρανία μαθαίνοντας πράγματα που δεν τους είναι χρήσιμα όχι μόνο στη δουλειά, αλλά και σε μεγάλο βαθμό και στη ζωή γιατί το εκπαιδευτικό σύστημα δεν έχει αλλάξει από τότε που έγινε η Βιομηχανική Επανάσταση στην Ευρώπη.

 

Το 1850 αυτού του τύπου η παιδεία ταίριαζε γάντι για το 90% των αποφοίτων που δούλευαν σε γραμμές συναρμολόγησης προϊόντων και δεν χρειάζονταν να “σκεφτούν”. Τώρα αυτή την δουλειά την κάνουν ρομπότ. Για να επιβιώσεις στη σημερινή οικονομία πρέπει πάνω απ’ όλα να είσαι δημιουργικός και να ξέρεις να λύνεις άλυτα προβλήματα (γιατί οι λύσεις των λυμένων έχουν ήδη γραφτεί ως κώδικας από κάποιον άλλον και έχουν γίνει επιχειρήσεις στο ίντερνετ).

Φαντάζομαι πως στην Αμερική δεν έχουν μείνει τόσο πίσω, σωστά;

Στην Αμερική, οι γονείς έχουν αρχίσει να “ψιλιάζονται” αυτό το πρόβλημα και είναι πολύ ανοιχτοί σε πιο μοντέρνες μεθόδους που διδάσκουν τα παιδιά τεχνικές να είναι πιο δημιουργικά και να ξέρουν να “σκέφτονται” και να μαθαίνουν από μόνα τους.

Το αστείο της υπόθεσης είναι ότι τις λέμε μοντέρνες μεθόδους αλλά ουσιαστικά είναι εκμοντερνισμένες εκδόσεις των αρχαίων ελληνικών μεθόδων και της Αναγέννησης όπου ο μαθητής ήταν “ερευνητής” όπως ο Αριστοτέλης υπό τον Πλάτωνα και ο Leonardo Da Vinci υπό τον Andrea Verrocchio. Φυσικά τέτοια εξατομικευμένη εκπαίδευση είναι πανάκριβη σήμερα γιατί κάθε σχολείο πρέπει να πληρώνει ένα δάσκαλο ανά 5 μαθητές. Έτσι μόνο λίγα παιδιά έχουν αυτό το προνόμιο. Όμως αυτό θα αλλάξει σε 3-5 χρόνια.

Η δουλειά για παράδειγμα που κάνω στη Knewton μπορεί να μειώσει δραματικά αυτό το κόστος γιατί οι αλγόριθμοι που σχεδιάζουμε μπορούν να “μάθουν” τι ακριβώς βοήθεια χρειάζεται ένας μαθητής αναλύοντας δεδομένα από εκατομμύρια μαθητές που παίρνουν μαθήματα στο ίντερνετ και μετά κάνει στο μαθητή εξατομικευμένες προτάσεις για το τι να μάθει μετά.

Με ένα τέτοιο σύστημα ως εργαλείο μπορεί ένας δάσκαλος να προσφέρει εξατομικευμένη διδασκαλία όχι μόνο σε 5 αλλά σε 50 μαθητές. Στο μέλλον αντί για σχολεία θα έχουμε αρχαίες ελληνικές ακαδημίες και αγορές με μαθητές και δασκάλους να κάνουν περιπάτους κάτω από τις ελιές κρατώντας iPads.

Διαλέξτε πέντε αγαπημένες σας ταινίες επιστημονικής φαντασίας και δώστε μας έναν λόγο για κάθε μία.

Επειδή τυχαίνει και είμαι και λάτρης των ιαπωνικών άνιμε η λίστα είναι μεικτή.

Ταινίες:

– The Matrix: για το φιλοσοφικό βάθος για το τι εστί συνείδηση (και για το τρισδιάστατο kung fu φυσικά).

– Star Wars: γιατί ακόμα περιμένω να μου κάνει κάποιος δώρο ένα αληθινό light saber.

– Back To The Future: επειδή όρισε τι εστί τρελός επιστήμονας (και για τη Delorian αυτοκινητάρα, που άκουσα ότι πρόσφατα την αγόρασε κάποιος για 70,000 δολάρια. Τζάμπα!)

Άνιμε:

4. Ghost In The Shell: για το πόσο διορατικά δείχνει πως θα ήταν τα ρομπότ αν είχαν συνείδηση (θα έλεγα ψέματα αν δεν μου άρεσε και λόγω της σέξι cyborg πρωταγωνίστριας).

5. Cowboy Bebop: για το πως η ζωή πρέπει να είναι γεμάτη γκάφες και αναποδιές κι ας μπορούμε να κάνουμε διαπλανητικά ταξίδια.

Τελικά τα ρομπότ έχουν ψυχή;

Μου βάζεις ερώτηση παγίδα. Αν το δούμε επιστημονικά το θέμα, σίγουρα προς τα εκεί βαδίζουν τα πράγματα. Από τη μία έχουμε ερευνητές σαν τη Cynthia Breazeal που προσπαθεί να δημιουργήσει ρομπότ που αλληλεπιδρούν με ανθρώπους δείχνοντας συναισθήματα και “χαρακτήρα”. Αν έχουμε πιο “ανθρώπινα” ρομπότ, τότε θα έλεγα ότι έχουν κάποια ίχνη ψυχής.

Από την άλλη έχουμε μελλοντολόγους σαν τον Ray Kurzweil που προβλέπουν ότι στις επόμενες δεκαετίες ο ανθρώπινος εγκέφαλος και οι μηχανές θα γίνουν ένα. Αν γίνει αυτό, τα ρομπότ που θα είναι κομμάτι μας θα αποκτήσουν ψυχή… δωρεάν.

Αν το δούμε θεολογικά το θέμα, τότε μπορούμε να πούμε ότι τα ρομπότ αποκτούν ψυχή την ημέρα που εμείς τα προγραμματίσουμε να πιστεύουν στο Θεό. Ή τουλάχιστον σε μια υψηλότερη δύναμη (δεν θα είχα κανένα απολύτως πρόβλημα να παίξω εγώ αυτό το ρόλο και να έχω δωρεάν μασάζ από ρομπότ κάθε μέρα. Αρκεί να μην χρειάζεται να φοράω ράσα).

 

Ο Νίκος Μιχαλάκης θα είναι ομιλητής στο TEDx Academy που θα γίνει το Σάββατο 27.09 στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών με θέμα “The Future we Share”.