Ο Richard Linklater θαυμάζει τους δεσμούς των Ελλήνων

Εάν περιμένεις κάποιον να σου πει ότι δεν είναι νοσταλγός, λες πως ε, αυτός λογικά δε θα είναι ο τύπος που μόλις έφτιαξε ταινία για την πρώτη μέρα στο κολλέγιο τη δεκαετία του ‘80. Ούτε αυτός που πάτησε γερά στα πόδια του στη βιομηχανία του Χόλιγουντ, μετά από μία ταινία για δεκαοχτάρηδες την τελευταία μέρα του σχολείου το ‘79. Σίγουρα όχι ο δημιουργός με την πιο προσωπική, διαχρονικά καταγεγραμμένη σχέση με το ίδιο το κόνσεπτ του χρόνου.

Κι όμως, ο Richard Linklater δε νιώθει νοσταλγία όπως μας εξήγησε μέσα σ’ όλα όσα τον ρωτήσαμε με αφορμή το ‘Everybody Wants Some!!’, κατά τη διάρκεια των πρόσφατων διακοπών του στην Ελλάδα. Η ερώτηση έμοιαζε αυτονόητο ότι έπρεπε να γίνει, αφ’ ενός και κυριότερα εξαιτίας του ίδιου του έργου του και αφ’ ετέρου γιατί αυτή τη στιγμή, εντός και εκτός των ορίων της βιομηχανίας διασκέδασης, η στροφή που γίνεται σε ιδέες που είτε προέρχονται από περασμένες δεκαετίες και ιδίως του ‘80, είτε επικαλούνται τα συναισθήματα που μας δημιουργούσαν αυτές κάπου κάπως κάποτε, είναι αδύνατο να μας διαφύγει. Ούτε στον ίδιο έχει διαφύγει ακριβώς, απλά δεν είναι η προσωπική του νοσταλγία για περασμένους καιρούς που κινητοποιεί την έμπνευσή του.

Δε θεωρώ τον εαυτό μου νοσταλγικό άτομο. Έχω πάρα πολύ καλή μνήμη, αλλά αυτό με κάνει μη νοσταλγικό. Δε θα πήγαινα πίσω σε νεαρότερη ηλικία, είχε και πολλή αγωνία εκτός από τη διασκέδαση! Αλλά νομίζω το σινεμά είναι το μέσο που προκαλεί νοσταλγία από την ίδια του τη φύση

Το ‘Dazed and Confused’, ο πνευματικός πατέρας του ‘Everybody Wants Some!!’ με τους εφήβους στο Austin του Texas να γιορτάζουν την τελευταία μέρα του Λυκείου κι έναν αγνώριστο Matthew McConaughey, είχε αποκρυσταλλώσει σύμφωνα με τον ίδιο, το άγχος και τα περίεργα συναισθήματα που είχε για τη λυκειακή του φάση. Έχει σημασία αυτό γιατί σ’ εκείνη την ταινία, όπως και στο ‘Boyhood’ ή το ‘Waking Life’ που ήταν ουσιαστικά όπως μας είπε η εξερεύνησή των φιλοσοφικών ερωτημάτων που είχε μαζέψει μέχρι τα 40 του χρόνια, το τελικό αποτέλεσμα έχει πάρα πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία.

Το ‘Everybody Wants Some!!’ φτιάχτηκε με την ίδια λογική αυτοδιερεύνησης, αυτή τη φορά για τα κολεγιακά του χρόνια. “Ήθελα να απεικονίσω ένα χρονικό σημείο και μέρος για το οποίο δεν ήμουν αρχικά σίγουρος για τα συναισθήματά μου. Στο ‘Dazed and Confused’ βλέπεις ξεκάθαρα ότι είχα τελείως ανάμικτα συναισθήματα για τα χρόνια της ζωής μου στο Λύκειο. Νόμιζα ότι ίσχυε το ίδιο και για το κολέγιο, αλλά όσο το δούλευα, τόσο συνειδητοποιούσα ότι μου άρεσε εκείνη η εποχή. Όλα όσα μου συνέβαιναν πριν από τότε ήταν επειδή ήμουν υπό τον έλεγχο άλλων. Η στιγμή που πας στο κολέγιο είναι η αρχή κάτι νέου. Δε μετανιώνω για τίποτα από τότε, γιατί είναι δικό μου. Οπότε τα συναισθήματά μου για την περίοδο εκείνη είναι πολύ πιο θετικά και νομίζω φαίνεται στην ταινία.”

Για να φτιάχνεις ακόμα στα 56 σου ταινίες τόσο αυθεντικές στην coming of age εμπειρία πάντως, πρέπει όντως να έχεις πάρα πολύ καλή μνήμη. Άλλος δημιουργός άλλωστε πέραν του John Hughes, δεν έχει αναπτύξει ξανά παρόμοια σχέση με τις ιστορίες εφηβείας και ενηλικίωσης. Αν όμως ο Hughes έδινε την εντύπωση ότι έπασχε απ’ το σύνδρομο του Πίτερ Παν και θα ‘πρεπε να περάσεις πάνω από το πτώμα του για να τον βγάλεις από το περιβάλλον που του άρεσε να χτίζει, ο Linklater ενδιαφέρεται τόσο για την ήρεμη αποθέωση της μεμονωμένης στιγμής, όσο και γι’ αυτό που έρχεται μετά.

Σ’ αυτήν την ηλικία, τα ερεθίσματα που σε ωθούν επηρεάζονται από την οικογένεια και άλλους θεσμούς. Δε σου έχει δοθεί παραθυράκι για να βρεις τον εαυτό σου και η δυνατότητα να τον εξερευνήσεις βρίσκεται στο άμεσο μέλλον σου. Βρίσκω ενδιαφέρον στον τρόπο που οι άνθρωποι γίνονται αυτό που προορίζονται τελικά να γίνουν, τον τρόπο που πραγματώνονται. Είναι ένα τεράστιο εξελικτικό άλμα

Πίσω όμως στην ιδιότυπη σχέση του με τον χρόνο. Αυτό που την κάνει ξεχωριστή είναι αυτό ακριβώς, που για άλλους έχει τη μεγαλύτερη σημασία στο έργο του Linklater και γι’ άλλους είναι ο λόγος που οι ταινίες του δεν είναι η κινηματογραφική εμπειρία που θέλουν. Η αποτύπωση της καθημερινής ζωής μας από τον σκηνοθέτη, είτε διαρκεί όσο ο άθλος του Ηρακλή όπως αναφέρονταν πολλοί στο ‘Boyhood’ που γυρίστηκε σε real time, είτε όσο τα 18 χρόνια της ‘Before’ τριλογίας, γίνεται πάντα με ρεαλιστική προσέγγιση. Τόσο ρεαλιστική που πολλές φορές δεν ξέρεις αν βλέπεις ταινία ή κινούμενες polaroids της ζωής των χαρακτήρων.

Σαν αυτές που μας είπε ότι δείχνει στην κόρη του με τους συμπαίκτες του από την ομάδα baseball του στο κολέγιο που αποτέλεσε την έμπνευση για τη νέα του ταινία, ή αλλιώς memory film όπως την αποκαλεί.

Όταν εκείνη του ζητάει να της πει τα ονόματά τους, εκείνος της λέει ότι δε θυμάται απλά τα ονόματά τους, αλλά τα πάντα γι’ αυτούς.

“Ζούμε ζωές βάσει των χαρακτήρων μας, πάμε από μία στιγμή στην άλλη στιγμή χωρίς ιδιαίτερη πλοκή. Εάν θες να αντικατοπτρίσεις τον πραγματικό κόσμο, πρέπει να το σκέφτεσαι αυτό,” μας εξηγεί ο Linklater. “H περιγραφή οποιασδήποτε ζωής είναι ως επί το πλείστον βαρετή, χωρίς ιδιαίτερα επεισόδια. Αλλά για το άτομο που τη ζει, μπορεί να είναι δραματική, ενδιαφέρουσα και διασκεδαστική.” Και τα twists που αγαπάει τόσο το κοινό; “Ο κινηματογράφος είναι το φυσικό τους μέσο. Απλά δεν είναι αυτό που θέλω να κάνω. Δεν είναι η κλίση μου, ούτε ο τρόπος που λειτουργεί ο εγκέφαλός μου”.

Μιας που μιλάμε για Χόλιγουντ όμως, η Ακαδημία δεν του είχε δώσει τη σημασία που του άξιζε πριν τα ‘Before Midnight’ και ‘Boyhood’, αλλά δε φαίνεται να τον απασχολεί και ιδιαίτερα. Ζει στη φούσκα του όταν κυκλοφορεί τις ταινίες του και του αρέσει να κρατάει χαμηλό προφίλ. Του αρκεί απλά να κάνει κινηματογράφο όπως λέει, κι αφού βρίσκει πάντα τον τρόπο να φτιάχνει τις ταινίες που θέλει χωρίς ιδιαίτερες παρεμβάσεις από τα στούντιο – μιας που δε χρειάζεται να σκορπίσουν πακτωλούς δολαρίων για τα κόνσεπτ του και άρα γιατί να ανακατευτούν – δεν αισθάνεται καμιά ανάγκη για αναγνώριση. Όχι βέβαια ότι η βιομηχανία είναι σε καλή κατάσταση.

Τα στούντιο έχουν αλλάξει απ’ όταν ξεκίνησα, παλιότερα είχαν ποικιλία με ταινίες σε όλα τα μεγέθη. Τεράστιες, μεσαίου επιπέδου και αυτές με τα πολύ χαμηλά budget, που ήταν και το ξεκίνημά μου με το ‘Dazed and Confused’. Αλλά έχουν σταματήσει να το κάνουν αυτό, γιατί τα υψηλά κόστη του μάρκετινγκ έφαγαν αυτή την κατηγορία

Όσο για την κουβέντα που έχει ανάψει φωτιές τα τελευταία χρόνια λόγω της έλλειψης γεμάτων γυναικείων ρόλων στο Χόλιγουντ και την προβληματική οικονομική και γενικότερη μεταχείριση των ηθοποιών γένους θηλυκού – μέρους της οποίας είναι μέχρι σήμερα και η Patricia Arquette που κέρδισε το Όσκαρ Β΄Γυναικείου ρόλου για το ‘Boyhood’ – έχει να πει ότι οι δύο μεγάλοι και αναγνωρισμένοι γυναικείοι ρόλοι που έχει γράψει, ήταν αποτέλεσμα ενστίκτου. “Όλη μου τη ζωή περιτριγυριζόμουν από δυνατές γυναίκες, τη μητέρα μου, τις αδερφές μου, πολύ δυνατή γυναικεία παρουσία. Όταν έχω γυναίκα σε πρωταγωνιστικό ρόλο, δεν περνάει από το μυαλό μου να την προσεγγίσω διαφορετικά. Όταν έκανα το ‘Before Sunrise’ δύο δεκαετίες πριν, δε σκέφτηκα ποτέ να κάνω την ταινία από την οπτική του [Jesse]. Όσο δική του είναι η ιστορία, άλλο τόσο είναι της Céline”.

Η Céline και φυσικά οι διακοπές του στη χώρα μας, ήταν και οι κατάλληλες αφορμές για να μιλήσουμε για την Ελλάδα. Οι μεν διακοπές για ευνόητους λόγους, η δε ηρωίδα του γιατί στο ‘Before Midnight’ που γυρίστηκε στην Καρδαμύλη το 2012, αναρωτιόταν γιατί οι άνθρωποι στην Ελλάδα φαίνονται χαρούμενοι όταν περνάνε τόσο δύσκολα.

“Είχα κανονίσει ένα ταξίδι για να ψάξω τοποθεσίες σε Ελλάδα, Ιταλία και Ισπανία και ήρθα πρώτα στην Ελλάδα. Ταξίδεψα σε τοποθεσίες της Μεσσηνίας και κυρίως στο σπίτι του Patrick Leigh Fermor στην Καρδαμύλη. Το γεγονός ότι μπορέσαμε να κάνουμε γυρίσματα εκεί ήταν τεράστιο. Πήρα τηλέφωνο τον Ethan και τη Julie και τους είπα ότι πρέπει να κάνουμε την ταινία μας εδώ, το λατρεύω το μέρος. Η Julie αρχικά δεν ήθελε γιατί ήταν στην Αθήνα 20 χρόνια πριν που είχαν γίνει κάποια επεισόδια στο κέντρο και είχε φρικάρει κι έλεγε ότι θα γίνει επανάσταση. Της είπα ότι τα επεισόδια γίνονταν μόνο στην Αθήνα, μόνο σε μια γειτονιά, και είναι και κουλ γειτονιά ούτως ή άλλως! Φτάνοντας στο τέλος της παραγωγής δεν ήθελε να φύγει από τη χώρα. Δεν πήγα ποτέ στην Ισπανία και την Ιταλία.”

Αφού όμως χαρακτήρισε το μέρος “αρχαίο παράδεισο”, μπήκε και στα πιο δύσκολα. Στους ανθρώπους που συναντούσε και, παρά τον θυμό τους, είχαν ακόμα αντοχές. Σε όσους του είχαν πει ότι θέλουν να εγκαταλείψουν την Αθήνα και να πάνε πίσω στα χωριά τους. Εκεί είναι που εντοπίζει κι αυτό που οι περισσότεροι από μας πιστεύουμε ότι έχει εξομαλύνει τόσα χρόνια την κατάσταση.

Οι Έλληνες είναι τόσο διαφορετικοί από τους μοντέρνους Αμερικανούς. Οι Έλληνες έχουν δεσμούς. Δεσμούς οικογενειακούς, με το σπίτι τους, με τη γη. Δε φαίνονται να υποφέρουν από αυτή την αποσύνδεση που έχουν πολλοί άνθρωποι του σύγχρονου κόσμου

Δεν είναι παράξενο ότι είναι οι δεσμοί που του τράβηξαν την προσοχή, ούτε ότι φαίνεται να πιστεύει ότι αυτοί είναι που θα μας βγάλουν από τη μαύρη τρύπα. Οι δικοί του έχουν καταφέρει να χτίσουν ολόκληρη καριέρα. Αυτοί και η καλή του μνήμη.

* To ‘Everybody Wants Some!!’ βγαίνει στις αίθουσες στις 18 Αυγούστου από τη Feelgood.