Οι 10 κανόνες του Αριστοτέλη για μια καλύτερη ζωή

Συνήθως, το παζλ της ευτυχίας απαρτίζεται από μικρότερα κομμάτια συναισθημάτων όπως είναι αυτά της χαράς, της ικανοποίησης, αλλά και της εκπλήρωσης. Όταν οι περισσότεροι άνθρωποι μιλούν για την πραγματική έννοια της ευτυχίας, μιλούν για το πώς αισθάνονται τη συγκεκριμένη στιγμή ή αναφέρονται σε μια γενικότερη αίσθηση του πώς αισθάνονται για τη ζωή συνολικά.

Επειδή η ευτυχία τείνει να είναι ένας γνωστός όρος, οι ψυχολόγοι και άλλοι κοινωνικοί επιστήμονες χρησιμοποιούν συνήθως τον όρο «υποκειμενική ευημερία» όταν μιλούν για τη συναισθηματική κατάσταση που όλοι προσπαθούν να κατακτήσουν αλλά λίγοι το καταφέρνουν πραγματικά.

Και κάπου εδώ, ο εμφανίζεται ο Αριστοτέλης ο οποίος μέσα από τους δέκα κανόνες του για μια καλή ζωή, προσπάθησε να την αγγίξει. Ίσως και να το κατάφερε, δεν θα το μάθουμε ποτέ.

Αυτό που γνωρίζουμε με βεβαιότητα, όμως, είναι ότι, για να ζούμε καλά, πρέπει να εξασκούμε συγκεκριμένες αρετές και να τις κάνουμε συνήθειες. Δεν το λέμε εμείς, το έγραψε ο αρχαίος φιλόσοφος στο Ηθικά Νικομάχεια. Έγραψε επίσης και τους κανόνες που θα βρεις στη συνέχεια.

1. Θάρρος

Ο Αριστοτέλης έγραψε για το θάρρος στο πλαίσιο της προθυμίας να θυσιάσει κανείς τη ζωή του, όπως στον πόλεμο. Το αν θα αναγνώριζε την αρετή στο σύγχρονο περιβάλλον μας είναι δύσκολο να το μαντέψουμε (ποιος ξέρει τι θα έλεγε για τον φόβο που προκαλεί η cancel culture στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης). Αλλά το ερώτημα που τίθεται δεν είναι η πηγή του φόβου, αλλά το κατά πόσο το θάρρος -το να ενεργείς απέναντι στον φόβο αντί να υποκύπτεις σε αυτόν- προσκαλεί την ευτυχία. Σύμφωνα με έρευνες, πάντως, το θάρρος μπορεί να οδηγήσει σε ανθεκτικότητα μετά από αντιξοότητες και η ανθεκτικότητα, οδηγεί σε μεγαλύτερη ευτυχία.

2. Εγκράτεια

Με τον όρο αυτό ο φιλόσοφος εννοεί τον αυτοέλεγχο απέναντι στις ορέξεις και τις παρορμήσεις του ατόμου. Μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Journal of Personality το 2017, έκανε γνωστό ότι καθώς ο έλεγχος των παρορμήσεων μεταξύ των φοιτητών μεγάλωνε κατά τη διάρκεια μιας ημέρας, η αρχική θετική επίδραση, μειωνόταν. Καθώς όμως ο αυτοέλεγχος αυξανόταν, τα αρνητικά συναισθήματα μειώνονταν και η ευτυχία ανέβαινε στα υψηλότερα επίπεδά της όταν και ο αυτοέλεγχος ήταν στο υψηλότερο σημείο του. Με άλλα λόγια, λίγο μέτρο δεν είναι τόσο καλό, αλλά το υπερβολικό μέτρο μπορεί να είναι σπουδαίο.

3. Γενναιοδωρία

Συγκεκριμένα, συνιστά την αποφυγή της τσιγκουνιάς, χωρίς όμως να είναι κάποιος σπάταλος. Έρευνες δείχνουν ότι το να είσαι τσιγκούνης επηρεάζει τα επίπεδα ευτυχίας. Για παράδειγμα, τρεις οικονομολόγοι το 2014 έπαιξαν ένα παιχνίδι στο οποίο οι συμμετέχοντες έπρεπε να μοιραστούν ένα συγκεκριμένο χρηματικό ποσό: Ο ένας προσέφερε ένα συγκεκριμένο ποσό, ο άλλος μπορούσε να πει ναι ή όχι, αλλά το όχι σήμαινε ότι καμία πλευρά δεν έπαιρνε τίποτα, οπότε η προσφορά ενός άθλιου ποσού μπορούσε να οδηγήσει σε κακία. Σύμφωνα με τους ερευνητές, το στρες ήταν μεγαλύτερο και για τις δύο πλευρές όταν η προσφορά δεν ήταν αρκετά καλή και για τους δύο.

4. Μεγαλοπρέπεια

Σχετικό με τη γενναιοδωρία είναι αυτό που ο Αριστοτέλης αποκαλεί «μεγαλοπρέπεια», σύμφωνα με την οποία ένα άτομο «θα σκέφτεται πώς μπορεί να πραγματοποιήσει το έργο του πιο ευγενικά και μεγαλοπρεπώς, παρά πόσο θα κοστίσει και πώς μπορεί να γίνει πιο φτηνά». Δεν υποστήριζε εδώ ότι ο δρόμος προς την ευτυχία είναι η αγορά ενός ακριβού αυτοκινήτου αλλά ότι η μεγαλοπρέπεια σημαίνει να δίνεις έργα που ωφελούν μεγάλο αριθμό ανθρώπων. Σήμερα, θα μπορούσαμε να το ονομάσουμε αυτό «γενναιοδωρία» ή να είσαι όσο πιο φιλάνθρωπος μπορείς να είσαι. Πού ήθελε να καταλήξει; Το να δίνεις σε κάνει να αισθάνεσαι καλά.

5. Το μεγαλείο της ψυχής

Ένας άνθρωπος με μεγάλη ψυχή, σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, ενεργεί όπως ο στενός προκάτοχός του στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία, ο Σωκράτης, ο οποίος ήταν ένα «ον αδιάφορο για την καλή και την κακή τύχη». Έρευνα που συγκρίνει την αναζήτηση της ευχαρίστησης έναντι της αναζήτησης του νοήματος μεταξύ των εφήβων, δείχνει ότι η τελευταία οδηγεί σε μεγαλύτερη ευτυχία. Με άλλα λόγια, βγείτε από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και διαβάστε, ας πούμε, τα Ηθικά Νικομάχεια.

6. Ευγένεια

Η αρετή της ευγένειας αναφέρεται στην τάση για καλοσύνη και στην ικανότητα να ελέγχετε την ιδιοσυγκρασία σας. Η ιδέα είναι ότι η αυτοκυριαρχία με αυτόν τον τρόπο φέρνει την ευτυχία. Αν είναι αλήθεια, τότε το αντίθετο της ευγένειας, η επιθετικότητα δηλαδή, θα πρέπει να μειώνει την ευτυχία, καθώς δυσκολεύει τη διαχείριση των συναισθημάτων του ατόμου.

7. Να είσαι ειλικρινής απέναντι στον εαυτό σου

Ο Αριστοτέλης έδινε μεγάλη σημασία στην ειλικρίνεια και μιλούσε συχνά κατά του αυτοσαρκασμού. Με λίγα λόγια, μας συνιστούσε να δείχνουμε στους άλλους ποιοι είμαστε χωρίς τη βοήθεια του αυτοσαρκασμού καθώς αυτό θα μας φέρει πιο κοντά στην ταπεινότητα η οποία, σύμφωνα με έρευνες, σχετίζεται με χαμηλότερα επίπεδα νευρωτισμού και κατάθλιψης. Βέβαια, άλλες έρευνες δείχνουν ότι η ανασφάλεια και η υπερβολική αυτοκριτική που επίσης είναι κομμάτι της ταπεινότητας, συνδέονται με το άγχος και τη θλίψη.

8. Ισότητα και δικαιοσύνη

Πρόκειται για λέξεις που τις ακούμε σχεδόν σε όλες τις σύγχρονες συζητήσεις μας, συζητήσεις στις οποίες γίνονται προσπάθειες για δικαιοσύνη και αποκατάσταση των διακρίσεων. Προφανώς, όταν οι άνθρωποι πιστεύουν ότι τους μεταχειρίζονται άδικα, μειώνεται η ευτυχία τους. Αλλά ο Αριστοτέλης εννοούσε κάτι εντελώς διαφορετικό με αυτό. «Ο δίκαιος άνθρωπος», έγραψε ο φιλόσοφος, «είναι εκείνος που από επιλογή και συνήθεια δεν στέκεται αδικαιολόγητα στα δικαιώματά του, αλλά αρκείται στο να λαμβάνει μικρότερο μερίδιο, παρόλο που έχει το νόμο με το μέρος του». Αυτό το αποκάλεσε «ένα ιδιαίτερο είδος Δικαιοσύνης».

9. Συγχώρεση

Ο Αριστοτέλης έγραψε για την αρετή της ευσπλαχνίας προς τους άλλους. Στο σύγχρονο κόσμο, αυτό ακούγεται σαν ευγένεια ή ευαισθησία στα συναισθήματα των άλλων, αλλά ο φιλόσοφος συνιστούσε κάτι πολύ πιο δύσκολο: συγχώρεση και ανοχή απέναντι στα σφάλματα των άλλων. Η σοφία αυτής της συμβουλής έχει μια μεγάλη σύγχρονη βιβλιογραφία για να την υποστηρίξει. Σχεδόν κάθε μελέτη για τη συγχώρεση δείχνει ότι η σκόπιμη άσκησή της μειώνει τα συμπτώματα κατάθλιψης και άγχους.

10. Σεμνότητα

Η σεμνότητα θεωρείται συχνά στον σύγχρονο κόσμο παρόμοια με την ταπεινότητα. Όμως, ο Αριστοτέλης την όρισε ως την αποχή από την κακή συμπεριφορά. Όταν οι άνθρωποι προβαίνουν σε πράξεις που θεωρούν ηθικές, κερδίζουν την ευτυχία και όταν διαπράττουν ανήθικες πράξεις, βιώνουν το αντίθετο.

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ